جهان در آستانه یک مسابقه خطرناک

مدتی پیش چهار تن از شهروندان عادی ایالات متحده كه همگی سابق براین جزو سیاستمداران بودند، مشتركا هشدار دادند: «چنانچه سریعا اقدامی صورت نگیرد ایالات متحده به‌زودی ناچار به ورود به عرصه دوران هسته‌ای ‌نوینی خواهد شد كه خطرناك‌تر، دارای بار روحی بیشتر و از نظر اقتصادی پرهزینه‌تر از زمان جنگ سرد خواهد بود».
هنری كیسینجر و جورج شولتز جمهوریخواه و سام نان (Sam Nunn) و ویلیام پری (William Perry) دموكرات، جزو میهن‌پرستانی هستند كه قدرت تشخیص استراتژیك بالایی دارند. اینكه این افراد مقاله مشترك خود را نه در یك نشریه تخصصی بلكه در وال‌استریت‌ژورنال كه خوانندگانش را مدیران شركت‌های تجاری و بانك‌ها تشكیل می‌دهند منتشر ساخته‌اند، به نوعی اشاره‌ای غیرمستقیم به یك موضوع دارد: پیام آنها این بود كه ما متخصصان و كارشناسان را مورد خطاب قرار نمی‌دهیم بلكه مخاطبان ما قشرهای گسترده راهبر در ایالات متحده هستند و پیام ما نه به آدرس رئیس‌جمهور بلكه به آدرس ملت ارسال شده است. آنها به‌طور غیر‌مستقیم می‌خواستند این مطلب را برسانند كه: از این رئیس‌جمهور دیگر نمی‌توان انتظار تغییر موضع را داشت.
● فریادی رسا اما جهشی كوتاه
در این درخواست هشت پیشنهاد جامع نیز مطرح شده است. این پیشنهادات از ابتكار عملی فرا حزبی در كنگره جهت تصویب پیمان جامع توقف آزمایش‌های هسته‌ای گرفته «CTB» تا كنترل جهانی غنی‌سازی اورانیوم و خاتمه‌دادن به تولید مواد قابل شكافت و كاربرد آن در تولید سلاح را شامل می‌گردد. درخواست این چهار نفر كه در راستای منافع ایالات متحده مطرح گردیده، همچنین در چارچوب منافع ۱۸۸ كشوری است كه پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضا كرده‌اند كه از جمله این كشورها ۵ كشور ارائه‌دهنده پیشنهاد این پیمان كه در پیمان به عنوان پنج قدرت اتمی به رسمیت شناخته شده‌اند یعنی چین، فرانسه، انگلستان، ایالات‌متحده و روسیه و نیز بیش از ۱۸۰ كشور دیگر كه در این پیمان متعهد به صرفنظر از دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای شده‌اند از جمله برزیل، آلمان، ژاپن، ایران، ایتالیا و سایر كشورها وجود دارند. همچنین از كشورهایی كه این پیمان را امضا نكرده‌اند می‌توان به هندوستان، اسرائیل و پاكستان اشاره كرد. كره‌شمالی در سال ۲۰۰۳ از پیمان ان.پی.تی خارج شد و اكنون هر چهار كشور فوق دارای سلاح هسته‌ای هستند.
پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای چهار عنصر اساسی دارد. در سه ماده اولیه پیمان عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای و به‌ویژه صرفنظر كامل از دستیابی به سلاح‌های اتمی از سوی كشورهایی كه دارای سلاح اتمی نیستند موكدا تصریح شده است. در ماده چهار این پیمان حق غیر قابل‌انكار كلیه اعضای پیمان جهت استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی تضمین شده است به علاوه كشورهای غیراتمی پیمان موظف هستند به كنترل‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تن در دهند. در ماده شش كشورهای دارای سلاح اتمی عضو پیمان متعهد به مذاكره و گفت‌وگوی گسترده در رابطه با خاتمه دادن به مسابقه تسلیحاتی اتمی در آینده نزدیك و نیز خلع سلاح اتمی تحت كنترل شدید و موثر جامعه جهانی شده‌اند.
ان‌.پی.‌تی از همان ابتدا نیز به عنوان پیمان نابرابر طرح‌ریزی و مورد پذیرش واقع شده كه نابرابری از آن جهت است كه در آلمان به پنج كشور دارای سلاح اتمی اولویت و امتیاز داده شده است اما از آن زمان به این سو نه‌تنها كشورهای دارای سلاح هسته‌ای از ۵ به ۹ افزایش یافته بلكه تعداد سلاح‌های اتمی امروزه نسبت به سال ۱۹۷۰ یعنی زمان تصویب پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بسیار بیشتر شده است. در شرایط جدید به این مساله امكان دستیابی سازمان‌های تروریستی به سلاح‌های اتمی نیز افزوده شده است. علاوه برآن كشورهایی هم كه تاكنون دارای این دست سلاح‌ها نبوده‌اند اكنون با احساس خطر اتمی مایلند به سلاح‌های اتمی دست یابند. بحثی كه اكنون در ژاپن در این رابطه آغاز شده به سایر كشورها نیز بسط خواهد یافت. تعداد بسیاری از كشورهایی كه دارای سلاح اتمی نیستند امروزه موشك‌های بالستیك و انواع سیستم‌های متحرك نظامی در اختیار دارند كه قابلیت تجهیز هسته‌ای دارند. نابرابری مشخص و البته خود خواسته موجود در ان‌.پی.‌تی فقط به این دلیل مورد پذیرش قرار گرفت كه ۵ كشور دارای سلاح اتمی در آن زمان متعهد به كاهش سلاح‌های اتمی خود شدند اما در واقع همه این كشورها به ویژه ایالات‌متحده و روسیه از این تعهد خود عدول كردند. قرارداد ان.پی.تی در سال‌های ۸۸ ـ ۱۹۸۷ كه برای روسیه (در آن زمان اتحاد شوروی ) و ایالات متحده موشك‌های میان‌برد را در داخل محدوده اروپا منع كرد، تنها استثنا در این زمینه بود. پنج كشور اتمی به رسمیت شناخته شده در متن ان.‌پی‌.تی از سال ۱۹۷۰ به این سو سلاح‌های اتمی و سكوهای پرتاب موشك متحرك بسیاری را تولید و آماده بهره‌برداری نمودند. این كشورها چه در خلال جنگ سرد و چه پس از آن، به طور گسترده‌ای ان.‌پی.‌تی را نقض كرده‌اند.
برخلاف آن، تخلف ایران كه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با غنی‌سازی اورانیوم آن را اثبات نموده، نسبتا كوچك و ناچیز است چرا كه حتی اگر بتوان ایران را به داشتن قصد تولید سلاح اتمی متهم كرد، در آن صورت هم سالیان متمادی طول خواهید كشید كه ایران بتواند به اولین بمب اتمی قابل استفاده دست یابد.
این‌گونه به نظر می‌رسد كه كره‌شمالی جهشی زمانی در حدود یك دهه پیش از دستیابی احتمالی ایران به بمب هسته‌ای داشته است. قابل تصور است كه یك سازمان تروریستی بتواند بسیار زودتر از ایران بمب اتمی نسبتا ساده‌ای را تولید كند. تروریست‌ها درصورت ضرورت حتی نیاز به سكوی پرتاب هم نخواهند داشت و یك كانتینر ترانسپورت هم می‌تواند نظر آنها را تامین نماید.
به دلیل همین مخاطرات می‌توان گفت كه هشدار این چهار آمریكایی برجسته هشداری موجه است با این حال متاسفانه شاهدیم كه: فریاد و نعره زیاد زده می‌شود اما پرش رو به جلو بسیار كم است! بنابراین به‌زودی نه فقط ایالات متحده بلكه كل جهان نظاره‌گر یك عصر اتمی جدید خواهد بود. برای ایالات متحده به عنوان مهم‌ترین قدرت جهانی عصر حاضر كافی نیست كه بخواهد به وضعیت جهان صرفا از زاویه دید ملی و منافع امنیتی آمریكا بنگرد.
قرارداد ان.‌پی‌.تی هم كه امروزه در انتقادی‌ترین وضعیت نسبت به پیش از ۴۰ سال قبل كه از سوی آمریكا پیشنهاد گردید، قراردارد نبایستی صرفا در راستای امنیت ایالات متحده باشد. در آن زمان آمریكا قابلیت و توانایی بیشتری در درك و پرداختن به انتظارات منافع و نگرانی‌های حریفان، رقبا و متحدانش و به‌طور كلی تمام جهان داشت.
ادعایی كه آمریكا از سال ۲۰۰۲ به این سو به‌طور رسمی مطرح كرد مبنی براینكه به جنگ‌های پیشگیرانه دست خواهد زد نه تنها هیچ كمكی به تامین امنیت و صلح نكرد بلكه برعكس باعث وخامت این دو مقوله شد. اكنون زمان آن فرا رسیده است كه ایالات متحده به مسوولیت رهبری چندجانبه خود باز گردد و خود را به عنوان الگویی مثبت مطرح سازد. كشورهایی كه دارای سلاح اتمی نیستند، احساس عجز می‌كنند.
قرارداد ان.‌پی.‌تی نتوانست از اضافه شدن كشورهای اتمی دیگر جلوگیری كند. در خلال این مدت پنج كشور اتمی اولیه فناوری سلاح‌های اتمی و سیستم‌های حمل آنها از جمله هواپیماها، ‌موشك‌های آبی - خاكی زیردریایی‌ها و ناوهای هواپیمابر خود را به سرعت به‌روز كردند. ممنوعیت جامع آزمایش سلاح‌های اتمی هم تاكنون محقق نشده است چرا كه ایالات متحده چین، اسرائیل، هند، پاكستان و كره شمالی پیمان منع آزمایشات هسته‌ای را امضا نكرده‌اند. ایالات متحده هم اواخر سال ۲۰۰۲ از پیمان منع گسترش سیستم‌های دفاع موشكی خارج شد. باید توجه داشت كه یك مسابقه تسلیحاتی تكنولوژیك بین كشورهای دارای سلاح اتمی در حال شكل‌گیری است، مسابقه‌ای كه به‌ویژه متوجه سیستم‌های دفاع موشكی و پاسخگویی به آنها توسط دشمنان احتمالی شده است. این روند اجبارا منجر به آن خواهد شد كه كشورهای غیر اتمی احساس غبن و عجز كنند. آنچه امروزه ایالات متحده در پی آن است، یعنی استقرار سیستم‌های دفاع موشكی در كشورهای همجوار روسیه و چین، باعث نگرانی این دو كشور كه جزو قدرت‌های اتمی درجه دو جهان هستند، به تحریك آنها به در پیش گرفتن سلسله اقداماتی جدید خواهد شد. سخنرانی پوتین در كنفرانس امنیتی مونیخ و نیز پاسخ خصوصی گورباچف به هشدار چهار آمریكایی برجسته نشانه‌هایی از بروز این چالش هستند. رهبران چین حتی با وجود آنكه تاكنون واكنشی محتاطانه نشان داده‌اند. نمی‌توانند احساسی غیر از این نگرانی و دست زدن به تلاش‌هایی برای پاسخ دادن به این چالش داشته باشند.
اینكه ایالات متحده تصمیمات استراتژیك را بدون مشاركت دادن متحدانش یا شورای آتلانتیك شمالی (ناتو) در این تصمیم‌گیری‌ها به‌طور یك‌جانبه اتخاذ می‌كند در آینده می‌تواند باعث ناآرامی و نگرانی برخی از اعضای پیمان آتلانتیك شمالی شود.
در انگلستان، لهستان و جمهوری چك بحثی در بین افكار عمومی در رابطه با منافع و مضار احتمالی استقرار رادارها و سیستم‌های موشكی آمریكا در خاك این كشورها كه به‌واقع نیز بیشتر در راستای حفاظت از منافع آمریكا هستند تا حفاظت از این كشورها درگرفته است. ایالات متحده از سویی با ادعای فریبكارانه وجود سلاح‌های كشتار جمعی در عراق، جنگ را در آن كشور آغاز كرد و از سوی دیگر كادر رهبری آن كشور تجهیز اسرائیل، هند و پاكستان را به سلاح‌های اتمی تقریبا بدون گله و شكایت پذیرفت. البته واشنگتن تهدیدهای مبهمی را در رابطه با نیات ادعایی از سوی ایالات متحده كه صرفا در حد ادعا و اثبات نشده است ـ ایران در راستای دستیابی به سلاح اتمی است ـ كه در اینجا می‌توان این سوال ر ا مطرح ‌كرد: آمریكا چه واكنشی نشان می‌دهد اگر ایران از پیمان ان.پی.تی خارج شود و اعلام نماید كه قصد تجهیز به سلاح هسته‌ای را دارد اما در عین حال حاضر است همچنان كه اسرائیل نیز حاضر است! تمامی كنترل‌ها و بازرسی‌های بین‌المللی را بپذیرد؟ یا واكنش آمریكا به اعلام چنین خبری از سوی عربستان سعودی چه می‌تواند باشد؟
امروزه در اكثر نقاط جهان تمایل پنهانی برای دستیابی به سلاح اتمی وجود دارد و از لحاظ تكنولوژیك هم بیش از ۲۰ كشور توانایی رسیدن به این سطح را دارند. تا زمان خاتمه جنگ سرد قرارداد ان.‌پی‌.تی ابزاری كاملا قابل استفاده و نافع برای كل جهان به منظور جلوگیری از گسترش سلاح‌های اتمی كشتارجمعی بود. شخص من در سال‌های دهه ۶۷ بنا به دلایلی منطقی و در عین پذیرش آگاهانه نابرابری به كار رفته در آن از این قرارداد حمایت كردم و جمهوری فدرال آلمان هم در زمان دولت من به این قرارداد پیوست. من حتی امروز هم با وجود آنكه تاثیرات الزام‌آور آن در گذر زمان كمتر شده‌اند، حاضر به تایید این قرارداد هستم اما بایستی اذعان كنم كه باور و اطمینان من به رهبری استراتژیك ایالات متحده در سال ۱۹۷۴ بسیار پررنگ‌تر از باور من در سال ۲۰۰۷ بود. چهار آمریكایی را كه در ابتدای مقاله‌ام به آنها اشاره كردم، ‌چندین دهه است كه می‌شناسم، دو تن از آنها جزو دوستان نزدیك من هستند. انگیزه هشدار آنها صادقانه و قابل احترام است آنها با پیشنهادات خود بسیار فراتر از آنچه آمریكا در زمان ریاست جمهوری كلینتون و بوش پسر، آماده انجامش بود، گام برداشته‌اند اما از آنجایی كه امروزه خطرات اتمی بسیار جدی‌تر از زمان بحران كوبا در سال ۱۹۶۲ هستند، بنابراین آمریكا بایستی به مراتب گام‌های بزرگ‌تری در این رابطه بردارد آمریكا بایستی به خود مهار استراتژیك بزند. این كشور در هر حال بایستی به وظایف خود در چارچوب ان.‌پی.تی به طور كامل عمل كند. ایالات متحده امروزه قوی‌ترین قدرت نظامی جهان است و به همین دلیل هم ضرورتی برای ورود به یك عصر جدید سلاح‌های اتمی حس نمی‌شود. خطراتی كه امروزه در قرن ۲۱ می‌توانند صلح و امنیت آمریكا را تهدید كنند، همزمان متوجه كل جهان هستند. كشورهای جهان بایستی با اقدامات سیاسی و اقتصادی هدفمند با این مخاطرات مقابله كرده و همزمان با به‌كارگیری یك دیپلماسی خوب منافع یكدیگر را در نظر داشته باشند، برعكس آن، یك مسابقه نظامی تكنولوژیك شانس بسیار كمی برای تثبیت صلح در جهان چند قطبی امروز دارد. جهان بی‌صبرانه در انتظار ارائه الگوی مثبتی از راهبری آمریكاست.

منبع: دی سایت
مقاله از: هلموت اشمیت

منبع : روزنامه تهران امروز