ورزشکاران و مواد نیرو زا

ورزشکاران همیشه در تکاپوی یافتن راهی هستند که موجب برتری ایشان در رقابت‌های ورزشی شود. در این میان فرآورده‌ها و مکمل‌های غذایی و دارویی بیشتر جلب توجه می‌کند. اما مشکل وقتی خود را نمایان می‌کند که بخواهیم دنبال چنین معجونی در بازار بگردیم؛ بازاری که انباشته از فرآورده‌هاییست که اکثریت قریب به اتفاق آنها فاقد اثراتی هستند که تبلیغات آن در و دیوار داروخانه‌ها و فروشگاه‌های ورزشی را پوشانده است.
پوسترهایی که قهرمانان بدنسازی که گویا پوست بدنشان در مقابل حجم عضلات کش آمده و رگ‌های سطح بدنشان مانند طناب‌های ضخیم عضلات را محکم در بر گرفته است، در حالی نشان می‌دهد که با اشاره، داروی موردنظر را نشان می‌دهند تو گویی این بدن تنومند نتیجه مصرف این ماده بوده است. بعضی ورزشکاران جویای نام و بی‌اطلاع نیز بی‌اختیار در نتیجه این تبلیغات به مصرف این مواد که اکثراً گران‌قیمت نیز می‌باشند روی می‌آورند.
موادی که بعضی انواع آنها نه تنها فرد را گریبانگیر عوارض جانبی ترکیبات خود می‌کند بلکه سطح عملکرد فعلی فرد را کاهش می‌دهد. کمی دقت در ترکیب بعضی از این فرآورده‌ها نشان‌دهنده طبع متضاد مواد موجود در آن نیز می‌باشد. حال با توجه به این نکات این سوال پیش می‌آید که در مواجهه با این حجم تبلیغات دنبال چه ماده‌ای باشیم و کدام فرآورده نیروزا دارای ارزش تقویت‌کننده بهتر و عارضه کمتر می‌باشد و در ضمن از نظر قوانین دوپینگ نیز مشکل‌زا نباشند.
● در ابتدا باید مکمل غذایی، ماده نیروزا و تفاوت این دو با هم را بدانیم:
۱) مکمل غذایی به ماده‌ای اطلاق می‌شود که متخصصین تغذیه ورزشی برای رفع نیازهای غذایی یا طبیعی فرد ورزشکار یا جبران کمبود بعضی از مواد مغذی او توصیه می‌کنند. به عبارت دیگر این مواد با هدف اولیه تقویت عملکرد ورزشکار توصیه نمی‌شود، هر چند می‌توانند ورزشکار را از این اثرات نیز بهره‌مند سازند. مایعات، مواد معدنی و ویتامین‌ها از جمله این مواد می‌باشند.
۲) مواد نیروزا موادی هستند که بیش از نیاز روزانه ورزشکار تجویز می‌شوند و هدف آنها تقویت عملکرد ورزشکار بواسطه اثرات شبه‌دارویی آنها می‌باشد. که بعضاً بدلیل تأثیرات سوء بر بدن انسان، غیر قانونی بوده و اصطلاحاً دوپینگ نامیده می‌شوند.
● مواد نیروزای قانونی بر حسب نوع ورزشی که احتمالاً بر آن اثر می‌کنند در دو دسته قرار می‌گیرند:
۱) دسته اول:
موادی که بر ورزش‌های استقامتی (هوازی) مؤثرند؛ مانند کولین، کافیین، ال‌کارنیتین، پیکولینات، گلوتامین، سولفات آهن، ویتامین ای ‌و ‌سی
۲) دسته دوم:
موادی که بر ورزش‌های قدرتی، سرعتی(بیهوازی) مؤثرند؛ مانند کراتین، بتا اچ ام بی، کافیین، بعضی از استروییدهای گیاهی
مطالعات و تحقیقات زیادی راجع به مواد نیروزای قانونی و نقش آنها در بهبود عملکرد ورزشی انجام شده.
● نتیجه این تحقیقاتی که تاکنون منتشر گردیده مواد موجود را در سه دسته قرار می‌دهد:
۱) موادی که شواهد قطعی از تأثیرات آنها بدست آمده است:
کربوهیدرات‌ها، آب، نمک‌های قلیایی، کافیین در ورزش‌های استقامتی و کراتین در ورزش‌های قدرتی
۲) موادی که شواهد احتمالی از اثر آنها به دست آمده است:
آسپارتات، دی هیدروکسی استون پیروات، فسفات‌ها، گلیسرول، ویتامین ای، ب۱، ب۶، ب۱۲، آنتی اکسیدان‌ها
۳) موادی که شواهد ضعیفی از اثر آنها بدست آمده است:
آمینو اسیدها، گرده گل، کارنیتین، کولین، لینولییک اسید، دی هیدرو اپی‌آندوسترون، افدرین فروکتوز، جین سنگ، اینوزین، امگا۳، اسیدهای چرب، پلی لاکتات، یوهیمبین.
▪ کربوهیدرات‌ها:
این مواد قسمت اعظم رژیم غذایی روزانه (۵۵ تا۶۰ درصد) هر فرد عادی را تشکیل می‌دهد. در ورزشکاران استقامتی بهتر است این مقدار به حدود ۷۰ درصد برسد. با مصرف کربوهیدرات‌ ۳ تا ۴ ساعت قبل از تمرین و در نتیجه زیاد شدن میزان گلیکوژن عضله مقدار انرژی در دسترس بیشتر شده و کارایی عضله بالاتر می‌رود.
▪ نمک‌های قلیایی:
با افزایش ذخیره آلکالین، ظرفیت بافری را افزایش داده و باعث کاهش اسیدوز سلولی و در نتیجه افزایش کارآیی در مراحل آخر ورزش‌های با طول بیش از یک دقیقه می‌شود. ولی هیچ اختلافی در نتیجه ورزش‌های زیر یک دقیقه با مصرف این مواد مشاهده نشده است. مصرف این مواد دارای عوارض جانبی همچون تهوع، اسهال، نفخ و درد شکم و تحریک‌پذیری و اسپاسم عضلانی نیز می‌باشد.
▪ کافیین:
چون محرک آزادسازی آدرنالین می‌باشد در ورزش‌های هوازی باعث افزایش مصرف اسیدهای چرب آزاد، تجزیه بیشتر تری گلیسیرید عضلات، افزایش ذخیره گلیکوژن عضلانی و کاهش زمان عکس‌العمل می‌گردد. نتیجه این فرآیندها باعث کارآیی، برانگیختگی روانی و مقاومت بیشتر نسبت به خستگی می‌شود. مصرف کافیین بصورت قهوه جهت نیل به این مقصود مناسب نمی‌باشد و در مصرف میزان‌های بالا نیز باعث بی‌قراری، بی‌خوابی، لرزش دست و افزایش ادرار می‌شود.
جهت تعیین دوز مصرفی باید با پزشک مشورت شود زیرا دوز زیاده از حد آن دوپینگ محسوب می‌شود.
▪ کراتین:
در عضله بعنوان کراتین فسفات وجود دارد و موجب تولید ATP می‌شود. مصرف خوراکی آن باعث افزایش۲۰ درصدی در ذخیره ATP عضلانی فرد شده، کارآیی وی را در ورزش‌های قدرتی بالا می‌برد. البته اگر این دارو به همراه گلوکز مصرف شود اثربخشی بیشتری دارد.
آسپارتات: یک آمینو اسید می‌باشد که در تبدیل آمونیاک به اوره در کبد نقش دارد. افزایش آمونیاک باعث خستگی می‌شود. به نظر می‌رسد مصرف آن با حذف آمونیاک از بدن باعث کاهش خستگی شود ولی مطالعات در این زمینه هنوز کامل نمی‌باشد.
▪ کارنیتین:
احتمالاً این ماده باعث تسهیل اکسیداسیون لیپیدها و در نتیجه افزایش کارآیی عضله می‌شود. ولی این نظریه هنوز به اثبات نرسیده است.
با توجه به موارد ذکر شده ورزشکار هنگام خرید مکمل‌ها و فرآورده‌ها باید در جدول ترکیبات ماده نیروزا بدنبال خرید ماده‌ای باشد که از لحاظ قانونی مشکلی نداشته، همچنین آن ترکیب، اثر ثابت شده و مفید بر ورزش موردنظر او بگذارد.

منبع : دانشجویان