سوریه یک - آمریکا صفر

بازی میان سوریه - ایالا‌ت متحده در حال حاضر یک بر هیچ به نفع سوری‌‌ها است. حالا‌ دیگر پس از برگزاری افتخارآمیز نشست بین‌المللی خاورمیانه در دمشق می‌توان ادعا کرد که بشار شاید مردی از خاندان سیاستمداران قدیمی در سوریه باشد اما به هر حال تافته‌ای است جدابافته. اسد دوشادوش نیکلا‌ سارکوزی رئیس‌جمهوری فرانسه در دمشق ایستاد و عکس یادگاری گرفت؛ دهن‌کجی سیاسی به ایالا‌ت متحده که پنج سال گذشته را صرف تلا‌ش برای منزوی کردن حکومت سوری‌ها کرده است. دمشق میزبان نشستی بود که به‌طور مستقیم از تمامی کانال‌های خبری بین‌المللی پخش شد. مدتی پیش نبود که جامعه جهانی تصور می‌کرد بقای رئیس‌جمهور سوریه با توجه به بحران‌های پیش‌آمده در کشورهای اطراف به مویی بند است. بشار اسد چشم‌پزشکی بود که با اشراف اندک به دنیای سیاست پس از مرگ پدر در سال ۲۰۰۰ میلا‌دی و بر اثر یک تصادف قدرت را در دست گرفت. سنت حکم بر سوری‌ها این است که برادر بزرگ‌تر جانشین پدر می‌شود اما پسر بزرگ حافظ اسد در یک سانحه رانندگی جان خود را از دست داده و جای خود را به برادر کوچک و جوان خود بشار سپرد.
ماه‌های نخست حضور بشار در کاخ ریاست‌جمهوری با نوعی عدم توازن و بی‌ثباتی همراه بود. با این وجود بشار به دنبال اصلا‌حات داخلی و ترمیم گارد امنیتی سابق منتسب به پدر بود. البته تمامی سنت‌های جاری در زمانه حافظ اسد به دست پسر نقض نشد. سوریه همچنان دشمن اسرائیل باقی ماند و به دوستی با ایران، حزب‌الله لبنان و جنبش مقاومت فلسطین- حماس- ادامه داد. در سال ۲۰۰۳ میلا‌دی که ارتش ایالا‌ت متحده تصمیم به حمله به عراق گرفت، بشار اسد به‌تنهایی در برابر جامعه جهانی ایستاده و اعلا‌م کرد که مخالف سرنگونی حکومت بعث در عراق است. این مخالفت آنچنان به مذاق آمریکایی‌ها بد آمد که بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند بعید نیست ارتش آمریکا پس از تصرف عراق راه خود را کج کرده و به دمشق هم سری بزند.
هنوز اوضاع در دمشق سروسامان اساسی نگرفته بود که باز هم بداقبالی به سراغ سوری‌ها آمد. نخست‌وزیر ضدسوری لبنان، رفیق حریری، ترور شد و باز هم انگشت اتهام به سمت دمشق نشانه رفت. کمیته تحقیقاتی منصوب‌شده از سوی سازمان ملل در نخستین گزارش‌های خود اعلا‌م کرد که دست تعدادی از مقامات ارشد دولت سوریه به خون حریری آغشته است. انکارهای سوریه به گوش لبنانی‌های خشمگین از مرگ نخست‌وزیر محبوبشان نرسید. دلخوری لبنانی‌ها از احتمال دخالت سوریه در قتل حریری آنچنان بالا‌ گرفت که یک ماه پس از تدفین نخست‌وزیر فقید، ارتش سوریه تحت فشارهای داخلی در لبنان وادار به پایان دادن به ۳۰ سال حضور نظامی در لبنان شد. سربازان سوری به منزل بازگشتند. در دولتی که تحولا‌ت سیاسی با سرعتی کلا‌فه‌کننده کند پیش می‌رود، خروج نیروهای سوری از لبنان آنچنان سریع اتفاق افتاد که فرصت نفس کشیدن را هم از قدرتمندان سوری گرفت. تمامی سربازان سوری ظرف چند ساعت خاک لبنان را ترک کردند. سه دهه حضور مداوم و بعد ظرف سه روز یک سرباز سوری یونیفورم‌پوش هم در سرتاسر لبنان دیده نشد. هیچکدام از این تحولا‌ت از فشار لبنانی‌ها تا نقدهای غیرمنصفانه برخی کشورهای غربی نتوانست بشار اسد جوان را بترساند. در سال ۲۰۰۶ میلا‌دی جنگ میان اسرائیل و حزب‌الله لبنان که حادث شد، بشار باز هم همان موضع سه سال پیش را اتخاذ کرده و از حزب‌الله لبنان حمایت کرد. در شرایطی که بشار اسد به عنوان رئیس‌جمهوری سوریه پشت لبنانی‌ها را خالی نکرد، رهبران عربستان سعودی و مصر به راحتی از موضعگیری صریح در این زمینه سر باز زدند. اسد هم بی‌محابا رهبران عرب را به مردانی نصفه و نیمه تشبیه کرد که توان دفاع از حقوق مظلومان را در چنته ندارند. پس از جنگ هم بشار اسد جانب حزب‌الله لبنان را در بیرون راندن فواد سنیوره، نخست‌وزیر حامی ایالا‌ت متحده در لبنان، رها نکرد. البته این بار هم تیر بشار به هدف خورد. پس از آنکه حزب‌الله برای به زانو درآوردن دولت غربی لبنان نیروهای خود را در ماه می گذشته به خیابان‌های بیروت فراخواند، فواد سنیوره وادار به کرنش در برابر درخواست‌های حزب‌الله شد و در روند تقسیم قدرت حزب‌الله حق وتو مورد مطالبه خود در تصمیمات دولتی را به دست آورد. برگزاری نشست اخیر در دمشق به خوبی توانایی بشار اسد در بازی‌های سیاسی فرامنطقه‌ای را به تصویر کشید؛ همان هنری که حافظ اسد در مقام پدر بشار و رئیس‌جمهور سابق سوریه از آن بی‌بهره نبود. بشار اسد مدت‌ها است که ذهن رهبران منطقه و روسای‌جمهور غرب را به قلقلک انداخته است. حالا‌ همه اسنادی برای اثبات توانایی او در حل بحران‌های منطقه‌ای در دست دارند؛ از بحران میان اعراب و اسرائیل گرفته تا بحث پرونده هسته‌ای ایران. آنچه که بیش از نفس برگزاری این نشست در دمشق به چشم آمد، حضور نیکلا‌ سارکوزی، رئیس‌جمهوری فرانسه، در این نشست بود؛ نخستین رهبر غربی که از زمان ترور رفیق حریری در لبنان پا به خاک سوریه گذاشته است. ژاک شیراک رئیس‌جمهوری سابق فرانسه که سابقه دوستی و مودت خاص با حریری فقید را در پرونده دارد، تلا‌ش گسترده‌ای را برای به انزوا کشاندن رژیم بشار اسد به کار گرفته بود. حضور امیر قطر به عنوان میانجی نهایی در حل اختلا‌فات لبنان و رجب طیب اردوغان نخست‌وزیری ترکیه که نقش میانجی میان سوریه و اسرائیل را بازی می‌کند در این نشست هم در خور توجه بود. نمایش حضور جهار رهبر پرنفوذ دوشادوش هم در خاک دمشق ضربه محکمی به سیاست‌های ایالا‌ت متحده در منطقه بود. استراتژی ایالا‌ت متحده در برابر سوریه در نهایت محکوم به شکست شد. اگر رویاهای سیاسی دیک چنی برای سوریه به تحقق پیوسته بود، اکنون بشار از قدرت کنار رفته و سوریه تبدیل به رفیق شفیق و متحد گوش به فرمان آمریکا در منطقه شده بود. به همین ترتیب لبنان هم به جرگه دموکراسی‌خواهان آمریکایی پیوسته و البته رهبران حزب‌الله و حماس هم یا در گوانتانامو بودند یا در زندانی دیگر. به جای همه اینها بشار اسد همچنان رئیس‌جمهور کشوری است که مسیر خود را در معادلا‌ت منطقه‌ای شناسایی کرده است. می‌توان صدای حافظ اسد را شنید که خطاب به بشار می‌گوید: راه خوبی را پیش گرفته‌ای پسر!

اسکات مک لئود/ ترجمه: سارا سعیدی

منبع : روزنامه اعتماد ملی