نگاهی به سریال تلویزیونی شهریار

توجه به زندگی و آثار و احوال بزرگان و مفاخر فرهنگی هر کشور بی تردید در نحوه ادامه زندگی مردم آن سرزمین اهمیت بسیاری دارد. در کشورهای مختلف با همین رویکرد و نیز با هدف گردآوری افتخارات بیشتر و ثبت آن به نام خود برنامه ریزان فرهنگی برای ساخت برنامه های تلویزیونی و فیلمهای سینمایی نوشتن کتاب برگزاری همایشهای گوناگون و... بر اساس زندگی و آثار بزرگان خود تلاش بسیاری کرده اند.
در کشور ما نیز ـ اگر چه نه در حد توان بالقوه و تعداد و اهمیت مفاخر فرهنگی ایران زمین ـ تلاشهای گاه و بیگاهی شده است از جمله ساخت سریال تلویزیونی « شهریار » که البته بازتابهای فراوانی در میان اهالی شعر و ادب و فرهنگ داشته است . در این نوشتار کوتاه بر آنم تا نگاهی اجمالی به بعضی تاثیرات این سریال تلویزیونی داشته باشیم .
۱) سریال تلویزیونی شهریار با هدف شناساندن بیشتر شاعر ملی معاصر محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار ساخته شد . اهمیت این کار در این است که چند سال پیش سالروز تولد این شاعر به عنوان « روز ملی شعر و ادب ایران » برگزیده شد. این نکته و نیز آذری بودن شهریار نشان دهنده توجه مسئولانه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به مقوله فرهنگ ملی است .
اما نکته ای که نباید فراموش شود این است که پرداختن به همین دو نکته خود نیازمند تلاشهایی خاص برای دستیابی به هدف مورد نظر است تا نه تنها از ارزش روز ملی شعر و ادب ایران کاسته نشود بلکه یکی از مفاخر فرهنگی معاصر ایران به درستی به مردم شناسانده شود.
۲) توجه به جزئیات زندگی شهریار ظاهرا مد نظر نویسندگان و کارگردان این سریال بوده است . پرداختن به مسائل جزئی از آغاز حیات شهریار نشان دهنده این نکته است . اما این توجه تا پایان داستان ادامه نمی یابد و بسیاری از زوایای زندگی شهریار حتی مثبت مورد توجه قرار نمی گیرد. این در حالی است که با توجه به نحوه آغاز سریال مسلما همه خواهان ادامه این روند بودند.
از سوی دیگر نمایش بعضی از نقاط ضعف غیرضروری یا بزرگنمایی آنها شخصیت شهریار را خدشه دار کرد.
۳) زندگی محمدحسین بهجت تبریزی نکات مغفول بسیاری دارد که شاید آشکار شدن آنها هیچ گروهی از فرهنگ و ادب این مملکت باز نکند. به هر تقدیر باید پذیرفت که این شاعر به عنوان نماد « روز ملی شعر و ادب ایران » شناخته شده است بنابراین پرداختن به زوایای مخفی زندگی او که بی تردید در زندگی همه مردمان جهان وجود دارد نه تنها راهکاری معقول نیست بلکه ممکن است باعث رویگردانی از او شود.
باید پرسید که اگر بیماری روحی شهریار بر فرض صحت در سالهای پایانی حیاتش در این مجموعه نمایش داده نمی شد چه اتفاقی می افتاد مسلما این بعد هم جزئی از زندگی شهریار است اما آیا توجه به آن آن هم در تلویزیون و برای تمامی مخاطبان ضروری بود از سوی دیگر آیا این تنها بعد حیات شهریار است که تاکنون توجه زیادی به آن نشده است
بی تردید نگارنده به دنبال اسطوره سازی از انسانهای معقولی نیست اما باید به این نکته توجه کرد که در زمانه ای که تا سالهای دیگر ممکن است هیچ مجموعه تلویزیونی درباره این شخصیت شناخته نشود شاید پرداختن به مهمترین نقاط و نکات زندگی او برای بینندگان کافی باشد.
۴) اینکه یکی از مفاخر فرهنگی ایران مورد توجه سازندگان این سریال بوده قطعا به این معنی نیست که واقعیات مربوط به زندگی دیگر مفاخری که در این برنامه تلویزیونی از آنها بحث شده است نادیده گرفته شود و یا حتی تغییر یابد و تحریف شود.
آنچه در مورد زندگی و منش شاعران و بزرگان همدوره شهریار به ویژه ملک الشعرای بهار در این سریال تصویر شده است به گفته خانواده وی و نیز محققان تاریخ ادبیات فارسی مطلقا حقیقت ندارد. از جمله اینکه ملک الشعرای بهار در زمانی که در این سریال نمایش داده می شود نه کراواتی بلکه معمم بوده و نه تنها چنین زندگی مجللی نداشته که خانه و باغ بزرگ او در حوالی دروازه دولت آن روز چندان ارزش مادی نداشته است .
به علاوه بهار از بزرگترین شاعران ادب فارسی است و بر شهریار حق استادی داشت بر خلاف آنچه از فحوای کلام این دو در سریال فهمیده می شود.
کمال تبریزی کارگردان این سریال در توجیه این عملکرد توجه بسیار به شهریار را مانع توجه به زندگی دیگر بزرگان در این مجموعه دانسته است . این گفته گر چه صحیح به نظر می رسد اما نباید باعث تحریف زندگی دیگر بزرگانی شود که هر کدام به هر روی جایگاهی در فرهنگ و ادب این مملکت دارند.
۵) مشورت با خانواده ها یا بازماندگان شهریار بهار و دیگر شاعران و نویسندگان و بزرگانی که در این سریال تلویزیونی نمایش داده شده اند می توانست به سازندگان این اثر کمک شایانی کند. اگر چه ظاهرا با برخی از بازماندگان این افراد گفتگوهایی شده بود اما اعتراضهای خانواده شهریار و بهار و نیز محققان و مورخان ادبیات فارسی نشان دهنده ضعف عملکرد نویسندگان و کارگردان این مجموعه در تحقیقات ابتدایی است .
۶) در خبرها آمده که ساخت سریالی تلویزیونی بر اساس زندگی امام موسی صدر در حال شکل گیری است . نگارنده بر خود واجب می داند که در این باره هشداری به سازندگان این مجموعه بدهد. بی تردید امام موسی صدر از رجال بزرگ و روحانیون بنام معاصر است . پرداختن به زندگی عالمی چون او بی شک دوراندیشی ها مطالعات و تحقیقات بسیاری می طلبد تا آنچه در مورد زندگی شهریار و همدوره هایش دیده شد درباره این عالم دینی تکرار نشود.
با وجود پرداختن به جزئیات آغاز زندگی شهریار روایت زوایای مختلف زندگی این شاعر ملی در اواخر عمر مغفول مانده است .
پرداخت شخصیتهای هم دوره شهریار در سریال ساخته شده درباره این شاعر از توجه و دقت کافی برخوردار نیست .

همایون داد

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی