غلبه بر استرس شغلی

استرس عبارت است از هر موقعیتی که فرد مجبور شود سازگاری معمولی خود را تغییر دهد.
استرس‌های زندگی علاوه بر شدت و ضعف از لحاظ خوشایندی هم متفاوت هستند. انسان برای آنکه بتواند به خوبی به کار و کوشش بپردازد لازم است تا کمی استرس را که به آن استرس مثبت می‌گویند تحمل کند.
برانگیختگی هیجانی ملایم، انسان را در جریان اجرای کاری که به عهده دارد هوشیار و آماده جذب اطلاعات جدید، نگاه می‌دارد. اما زمانی که استرس از یک حد معینی بگذرد (استرس منفی) می‌تواند احساساتی از قبیل خشم، سوء ظن، یا بی‌تفاوتی مفرط در فرد ایجاد کند.
● استرس شغلی:
یکی از منابع عمده استرس برای بیشتر افراد، شغل آنها است. عموم مردم بیشتر وقت مفید خود را در محیط کار می‌گذرانند. به همین دلیل شرایط محیط کار و نوع شغلی که دارند اهمیت بسیاری در تامین سلامت جسمانی و روانی آنها ویا در به خطر انداختن آن دارد.
جامعه‌ای را در نظر بگیرید که هرچند با اتخاذ شیوه‌های گوناگون به سطح تولید مورد نظر خود رسیده‌اند اما افراد عصبی، غمزده، ناراضی، پرخاشگر و بدبین و در کمین فرصتی هستند که پریشانی‌های روانی خود را با کم‌کاری، غیبت از محیط کار، ترور شخصیت یکدیگر ، شایعه‌ پراکنی و ... نشان دهند.
در این مقایسه آیا هزینه‌ای که صرف بهداشت روانی کارکنان و کم کردن فشارهای ناشی از محیط کار شود مقرون به صرفه نخواهد بود؟
سه عامل حیاتی برای انجام یک کار مفید یا بازدهی بالا عبارتند از:
احساس رضایت از کار، احساس رضایت از محیط کار و احساس رضایت از خود.
● عوامل استرس شغلی:
برخی از عواملی که تاثیر زیادی در ایجاد استرس شغلی دارند در زیر آمده است:
▪ تراکم کاری: بعضی افراد زمانی که در محیط‌‌های مشترک با دیگران مشغول فعالیت هستند احساس ناراحتی می‌کنند در حالی که گروهی از افراد اگر در کنار بقیه کار نکنند احساس تنهایی می‌کنند. در هر صورت تراکم کاری (مثبت یا منفی) برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد و ممکن است اگر مناسب انتخاب نشود باعث ایجاد استرس شود.
▪ ابهام نقش: اگر فرد تعریف روشنی از نوع مسئولیت و محدوده وظایف و اهداف شغلی‌اش در ارتباط با خود و سایر همکاران نداشته باشد، دچار استرس می‌شود.
▪ تعارض شغلی: اگر شخصی در محیط کار خود با وظایفی مواجه شود که واقعا علاقه‌ای نسبت به انجام آنها ندارد و یا اینکه قبلا تصوری از انجام آن کار در ذهن خود نداشته باشد زمینه تعارض شغلی فراهم می‌شود، متداولترین مورد در این زمینه هنگامی است که فرد در شرایطی قرار بگیرد که بین خواسته‌ها و انتظاراتی که از او دارند دچار تعارض شود.
▪ مسئولیت: هرچه میزان مسئولیت فرد در مقابل دیگران بیشتر باشد در نتیجه، احتمال بروز فشار بیشتر می‌شود.
▪ روابط مافوق: کارکنانی که احساس می‌کنند رئیس آنها روابط غلطی با آنها دارد و مراعات حال آنها را نمی‌کند و نسبت به منافع و رفاه آنها بی‌تفاوت یا سختگیر است، بیشتر از دیگران در معرض استرس هستند.
▪ روابط با زیردستان : چنانچه زیردستان از همکاری و مشارکت در امور، خودداری یا کارشکنی‌ کنند و یا به نوعی توان انجام کارهای محوله را نداشته باشند در برخی از مدیران ایجاد اضطراب می‌کنند.
عدم امنیت شغلی: نداشتن یک شغل دائمی، لغو یا اتمام قراردادهای موقت کاری از عوامل مهم ایجاد کننده استرس هستند.
تبعیض، انتقال، فناوری‌های جدید و محیط نامطلوب فیزیکی از عوامل دیگر بروز استرس هستند.
البته می‌توان عوامل دیگری را نیز نام برد مانند : بیزاری از شغل کنونی، فرصت نیافتن برای ارتقا، اجبار به انجام کاری فراتر از توان شخصی، تغییر مداوم سیاست‌ها و روش‌های تکراری و خسته کننده شدن کار و ... .
● نشانه‌های استرس شغلی:
استرس شغلی را می‌توان باتوجه به نشانه‌هایی که در جسم فرد ظاهر می‌شود مثل زخم معده، میگرن، فشار خون و ناراحتی‌های تنفسی و قلبی و یا خلق و خوی افسرده و دشمنی و عنادورزی، گوشه‌گیری، بدگمانی و تنفر مشاهده کرد، همچنین استرس را می‌توان با ملاحظه عملکرد فرد در محیط کار مانند غیبت از کار، تاخیر‌های بیش از معمول، رها کردن شغل، افزایش حوادث در حین کار و فقدان بهره‌وری تشخیص داد.
● راهکارهایی برای غلبه بر استرس شغلی:
برای مقابله با استرس، راه‌هایی پیشنهاد می‌شود اما نباید فراموش کرد که به کار بستن کامل آنها و استمرارشان تنها شرط تاثیر این راهکارها است؛
تشخیص سریع: اگر نشانه‌های استرس به موقع تشخیص داده شوند بهتر و سریع‌تر می‌توان از پیشروی وبدتر شدن آنها جلوگیری کرد.
▪ واقع‌بینی: درباره استرس باید واقع‌بین بود. اگر مشغله خیلی زیادی دارید تمرین کنید که در حد توان از خود توقع داشته باشید و به برخی کارهای کم اهمیت‌تر، نه بگویید. برای خود یک برنامه جدید براساس واقعیت‌های زندگی‌تان تدوین کنید.
▪ انجام کار خاص:‌ سعی کنید هربار تنها به انجام یک کار فکر کنید و سپس به اولویت‌ بعدی بپردازید.
▪ انعطاف‌پذیری: اگر در زندگی خصوصی یاکاری خود بایک مانع روبرو شدید درباره وضعیت خود فکر کنید و با استفاده از روش آرام و منطقی بر موضع خود پافشاری کنید و در عین حال به حرف‌ها و نظرات دیگران به خوبی گوش کنید.
کمک خواستن از دیگران: از دوستان و همکاران خود کمک بگیرید، اگر علائم استرس در شما بیش از حد شد از متخصصان روانشناسی کمک بگیرید.
▪ مدیریت زمان: وقت‌های تلف شده را تحت کنترل درآورید.
▪ برنامه‌ریزی: فهرستی از امور استرس‌زا در محل کار خود تهیه کنید سپس بررسی کنید که چطور می‌توانید برخی از آنها را به دیگران محول کنید و بعد برای باقیمانده کارهای مورد نظر با رعایت اولویت از مهمترین به کم ‌اهمیت‌ترین، یک برنامه‌ریزی زمانی ارائه دهید.

فهیمه اسناوندی

منبع : روزنامه رسالت