هوگو چاوز؛ رئیس جمهور امروز یا همیشه؟

هوگو چاوز، رئیس‌جمهور ونزوئلا، طی اقدامی عجولانه به مجمع ملی این کشور اجازه داده است با برگزاری همه‌پرسی دیگری درخصوص حذف محدودیت دوره ریاست‌جمهوری در این کشور که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در نیمکره‌‌غربی محسوب می‌شود تصمیم‌گیری کنند. چاوز چپگرا در کاراکاس خطاب به هزاران نفر از حامیانش گفت: <بهار شکوفایی اهداف‌مان نزدیک است. به‌زودی به همگان نشان خواهیم داد که چه کسی بر ونزوئلا حکومت می‌کند. اگر خداوند به من زندگی و سلامتی بدهد، من تا سال ۲۰۲۱ همراه شما خواهم بود.> ‌ دولت اوباما و شاید دولت‌های پس از آن نیز باید خود را برای انتخاب مجدد همیشگی چاوز آماده کنند، چرا که این‌بار به احتمال زیاد او برنده خواهد شد اما هر اندازه این ضدآمریکایی‌ آتشین بخواهد منافع واشنگتن در نیمکره غربی را تهدید کند، آمریکا باز هم نمی‌تواند کاری کند چون حدود ۱۵ درصد از واردات نفتی این کشور از ونزوئلا است. ‌
چاوز اخیرا سعی کرده است محدودیت زمانی دوره ریاست‌‌جمهوری که در همه‌پرسی سال پیش مطرح شده بود را رد کند اما مردم ونزوئلا در مخالفتی چشمگیر، به این ایده رای منفی دادند. بسیاری می‌پنداشتند که او منتظر نتیجه‌ انتخابات منطقه‌ای می‌ماند اما او امید داشت حزب سوسیالیست متحده که حزب متبوع چاوز محسوب می‌شود، حزب مخالف را چنان سرنگون کند که دیگر در طرح ایده‌ محدودیت دوره‌ریاست‌جمهوری با مقاومت گروهی مواجه نشود. ‌
البته در نهایت چنین نتیجه‌ای حاصل نشد. حزب سوسیالیست متحده این کشور با به‌دست‌آوردن حکومت ۱۷ ایالت از ۲۲ ایالت، بخش اعظم پست‌ها در شهرداری‌ها و ۵۳ درصد از کل آرا، ثابت کرد چاوز و انقلاب بولیواری همچنان قدرتمندترین نیروی سیاسی ملت است اما از طرف دیگر اپوزیسیون توانست حکومت سه ایالت پرجمعیت و مهم شامل زولیا که دارای مرکز صنعت نفت ملی و کارابوبو که دارای صنعت خودروسازی مهمی است را در دست بگیرد. اپوزیسیون همچنین پست شهرداری پایتخت، کاراکاس را نیز از آن خود کرد. ‌
چاوز، رقبای پیروز اپوزیسیون را فاشیست خواند و اعلام کرد پیروزی آنها مانعی برای اهداف او قلمداد نمی‌شوند. به گفته‌بسیاری از تحلیلگران، موفقیت‌های حزب مخالف احتمالا وی را مصمم‌تر کرد که فرصتی ایجاد کند تا مردم ونزوئلا هر چه زودتر درخصوص مساله‌مدت دوره‌ریاست‌جمهوری تجدیدنظر کنند. قیمت نفت به‌شدت در حال کاهش است. تورم نزدیک به سقف ۳۰ درصد است. از طرف دیگر، روی کار آمدن باراک اوبامای لیبرال به‌عنوان جانشین دشمن اصلی و محافظه‌کار چاوز موقعیت وی را در جهت تحریک عقاید ضدآمریکایی در میان حامیانش دشوارتر خواهد کرد. به گفته یک کارشناس ونزوئلایی در حوزه مسائل آمریکای‌لاتین در واشنگتن، جان والش، چاوز به‌‌زودی با دوران سختی مواجه خواهد شد. وی برای تضمین اساس کارش تصمیم گرفت که هم‌اکنون چنین اقدامی کند چرا که در این صورت می‌تواند اکثریت آرا را به‌دست آورد. او می‌داند که شاید روزگار بر وفق مرادش نباشد.
والش همچنین اضافه می‌کند: <چاوز شانس بیشتری برای پیروزی در همه‌پرسی درخصوص مدت‌زمان دوره ریاست‌جمهوری دارد، که شاید این امر در اواسط سال آینده محقق شود. سال ۲۰۰۷، بسیاری از هواداران وی در خانه‌هایشان ماندند چون می‌دانستند نتیجه هرچه باشد، صبح روز بعد دوباره چاوز رئیس‌جمهور خوا‌هد بود اما این‌بار، احساس ضرورت بیشتری خواهند کرد و آینده سیاسی خود را در خطر می‌ببینند. همین موضوع پیروزی چاوز را محتمل‌تر می‌کند. ‌
منتقدان چاوز بیم آن دارند که اگر برای چاوز محدودیتی در تکرار دوران ریاست‌جمهوری وجود نداشته باشد، وی خیلی راحت تبدیل به فیدل کاسترویی دیگر می‌شود. با این وجود و با وجود دیرپایی قدرت در دستان رهبر کوبا، که رکورد قابل توجهی برای دیگر رهبران به‌شمار می‌رود، مردم آمریکای‌لاتین دید خوبی نسبت به ریاست‌جمهوری مادام‌العمر ندارند. از این‌رو ا‌ست که حتی مردم کشور همسایه، یعنی کلمبیا، باوجود علاقه‌ای که به رئیس‌جمهور محبوب و محافظه‌کار خود، آلوارو اوریبه دارند، مصمم‌ هستند پس از پایان دور دوم ریاست‌جمهوری وی در سال ۲۰۱۰ اجازه‌دوره سوم را به او ندهند. چاوز نشانه‌هایی از خودکامگی دارد و در واقع از طرفداران آتشین کاسترو است. وی با کنترل شدید روی قوه‌های مقننه و قضاییه، به نهادهای مردمی مجال رشد نمی‌دهد.
اما نمی‌توان به آسانی چاوز را دیکتاتور دانست. مردم ونزوئلا هنوز می‌توانند از او در رسانه‌ها انتقاد کنند، از زمان پیروزی در انتخابات ۱۹۹۸ تاکنون، همواره پیرو دموکراسی بود و هر زمان نیاز بوده شکست را پذیرفته است. حامیان چاوز بر این باورند که حتی اگر محدودیت زمانی ریاست‌جمهوری کلا حذف شود، اپوزیسیون ونزوئلا، بر خلاف حزب مخالف کوبا، قادر به عزل او خواهد بود.
این بدان معنا است که اگر اپوزیسیون نتواند چاوز را در این همه‌پرسی شکست دهد، باید در سال ۲۰۱۲ به دنبال راه دیگری برای دست‌یابی به خواسته‌اش باشد. به نظر نمی‌آید فعلا کسی آمادگی انجام این کار را داشته باشد. بیشتر به این دلیل که دشمنان چاوز به جای رای‌گیری، سال‌های زیادی را بیهوده صرف طرح برنامه‌هایی برای سرنگونی وی با حمله و کودتا کردند و هنوز نتوانسته‌اند حتی به بخشی از مقاصدشان برسند. باید توجه داشت که چاوز نیز همیشه منصفانه عمل نکرده است. برای مثال دولت او ده‌ها نفر از نامزدهای اپوزیسیون برای شرکت در رقابت‌های اخیر را به اتهام فساد رد صلاحیت کرد. برای تضمین ضعف حزب مخالف، چاوز با لحنی رسا و تند اعلام کرد از تمام اهرم‌های قدرتش برای دشوارتر کردن کار فرمانداران و شهرداران جدید حزب مخالف استفاده خواهد کرد.
اما چاوز با خطر جدی خستگی رای‌دهندگان نیز مواجه است. اگر همه‌‌پرسی سال آینده برگزار شود، سومین نبرد سخت انتخاباتی طی چندین سال پیش محسوب می‌شود. مانوئل روسالز از حزب مخالف می‌گوید: <مردم درگیر مشکلات بسیار جدی هستند و ما مشغول مذاکره درخصوص مبارزه انتخاباتی جدید؛ این خود توهین به مردم است.> والش می‌گوید: <شاید اینگونه باشد اما تاکنون چاوز با خسته کردن اپوزیسیون و قطبی‌کردن کشور توانسته پیروز شود.> اکنون چاوز پس از ده سال در دست داشتن قدرت به تدریج درخواهد یافت که آیا این استراتژی می‌تواند موفقیت او را طی یک، دو و یا سه دهه‌دیگر تضمین کند یا نه.

تیم پگت
ترجمه: مهردخت مهاجرانی

منبع : روزنامه اعتماد ملی