من نزدیکم!

وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیب أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ
و هنگامی که بندگان من از تو در باره من سؤال کنند (بگو) من نزدیکم! دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا می خواند پاسخ می گویم، پس آنها باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا راه یابند (و به مقصد برسند)
سوره بقره‎/آیه ۱۸۶
ـ در آیه بالا، خداوند هفت بار از ضمیر متکلم (من) استفاده کرده است. چنین چیزی در دیگر آیات قرآن سابقه ندارد. افزون بر این وجود تأکیدهای فراوان دیگر درآیه نشان از اهتمام ویژه آن نسبت به موضوع آیه دارد: ای پیامبر! هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، من قطعاً همواره به آنان نزدیکم و همیشه پاسخ هر دعاکننده ای را می دهم؛ به شرط آن که حقیقتاً بخواهد.
ـ خدا به بندگان خویش نزدیک است و فاصله ای بین او و بندگان نیست. به همین سبب هر چه که آن ها بخواهند، پیش از آن که دیگران بفهمند او می داند. از طرف دیگر همه قدرت ها نیز در دست اوست و چه کسی شایسته تر برای اجابت خواسته ها
ـ بر اساس آیه، خداوند هر دعایی را پاسخ می دهد چیزی که هست به شرط آن که حقیقتاً دعا باشد. گاه دعا کردن لقلقه زبان می شود ولی درون انسان چیز دیگری می طلبد. ممکن است کسی برای فرج امام زمان-علیه السلام- دعا کند ولی وقتی به درون خود می نگرد شوقی برای آن نمی بیند. کارهای او که مورد پسند ایشان نیست گواه بر میزان اشتیاق اوست.
گاهی اوقات نیز در ظاهر از خدا می خواهد ولی در بیرون و به حسب واقع بر اسباب ظاهری تکیه دارد. او در توهم خویش کمک دیگران، پول، فرزند و مانند اینها را در کنار خدا قرار می دهد و امیدش به آنهاست. چنین کسی دعایش خالص نبوده و در حقیقت از خدا نخواسته است. این گروه از افراد، شامل وعده اجابت خداوند نخواهند شد.
ـ کسانی که دعا می کنند از سه حالت خارج نیستند:
۱) گروهی دعا کردن برایشان مخدر است. گمان می کنند همین که بنشینند و خدا را بخوانند دعایشان مستجاب است. غافل از این که قانون خلقت آن است که همه کارها از راه اسباب و علل خود انجام می شوند. برای رسیدن به مقصود لازم است زمینه هایش را فراهم نموده و برای رسیدن به آن تلاش نمود.
۲) گروه دیگر تنها به اسباب ظاهری دل خوشند. گمان می کنند باید شب و روز تلاش کنند تا به خواسته خود برسند. اینان غافلند که خدای مالک هستی ، قادر مطلق است و همه چیز در دست اوست. اگر همه عالَم بخواهند و او نخواهد، اتفاقی نمی افتد. چنین افرادی روزی دهنده حقیقی را فراموش کرده اند و سبب های ناچیز دنیوی را در کنار خالق قادرقرار می دهند.
۳) دسته سوم آنانند که خدا را سبب ساز واقعی دانسته و هر چیزی را جز به اراده او غیر ممکن می دانند. با این حال باور دارند که خداوند کارهای عالم را با اسباب متناسب با هر کاری انجام می دهد. به همین خاطر از گوشه نشینی و دعای صرف گریزانند. در هر کاری با توکل به او آغاز می کنند و معتقدند وظیفه شان کار و کوشش است و خدا نیز وعده داده است آن ها را به مقصودشان برساند. البته خدا نیز در مواقع حساس دستشان را می گیرد و از آن جا که گمان نمی کنند راه های پیشرفت و رسیدن به خواسته ها را برایشان فراهم می کند.
ـ با توجه به آن چه گفتیم روشن می شود دعای همراه با ناامیدی یا شک، دعا نیست و خداوند نیز وعده استجابت آن را نداده است.
ـ از معنای آیه مشخص می شود که دعا کردن زمان و مکان مخصوصی ندارد و در هر حال خدا شنوای خواست بندگان است. با این حال در برخی آیات و روایات اهل بیت-علیهم السلام- زمان ها و مکان های ویژه ای اهمیت دارند و دعا کننده بیشتر در معرض استجابت قرار می گیرد. همچنین فرموده اند اگر کسی برای دیگری دعا کند هفتاد فرشته برای او دعا می کنند. در روایت آمده است حضرت زهرا-سلام الله علیها- نیز در دعا کردن، دیگران را بر خود مقدم می داشتند.

مهدی ملک محمدی

منبع : روزنامه ایران