جنبش دانشجویی مستقل و آگاهی‌بخش

دانشجویان به عنوان روشنفكران جوان، تحصیلكردگانی متعهد هستند كه از كنار هیچ مساله اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به سادگی نمی‌گذرند و در كنار تحصیل دارای تعهد درونی نسبت به مسائل مهم جامعه خویش و جامعه جهانی هستند.
در نتیجه، جنبش دانشجویی به عنوان بخشی از بدنه روشنفكری جامعه، سیاسی بیرون از سیاست است یعنی خود را موظف به موضعگیری و جانبداری می‌داند ولی نه جانبداری از یك حزب یا گروه خاص و عنوان‌دار، بلكه موضع آن عدم تعلق و وابستگی به هیچیك از جریانات و گروه‌هاست، حتی گروه‌هایی كه در راستای آرمان آنها عمل می‌كنند. جنبش دانشجویی بسان یك جنبش روشنفكری بر مفاهیمی كلیدی نظیر آزادی، عدالت، حقوق بشر و... تاكید داشته و تحقق آنها در جامعه را مطالبه می‌كند. به این ترتیب این جنبش به عنوان زیرمجموعه جامعه روشنفكری، تابع زیر و بم‌های آهنگ حركت روشنفكری در جامعه است، خصوصا آنكه به‌طور معمول بخشی از ایدئولوژی این جنبش وامدار بدنه روشنفكری بوده است. در میزان وابستگی جنبش دانشجویی به فضای روشنفكری، جامعه همین بس كه می‌توان به راحتی ادعا كرد كه برای كنترل آن كافی است حركت روشنفكری كنترل گردد. تب جامعه روشنفكری، ضعف جنبش دانشجویی و ضعف حركت روشنفكری تشنج جنبش دانشجویی را به همراه خواهد داشت. هرچند كه الزاما این رابطه برای همیشه یكسویه نبوده است. جنبش دانشجویی نه تنها یك نیروی تحول‌خواه و تغییرساز بلكه یك مجموعه انقلا‌بی اصیل محسوب می‌شود. فعالا‌ن این جنبش انقلا‌بیون اصیل این طبقه انقلا‌بی به حساب می‌آیند.
به عبارت دیگر نیروهای جنبش دانشجویی نیروهای انقلا‌بی در جوامع در حال توسعه هستند. قلب انقلا‌ب‌ها در جوامع در حال توسعه در قلب جنبش دانشجویی آنها می‌تپد. شرایط سنی، زندگی جمعی، فرصت‌های مطالعه و خصوصا مباحثه و مناظره در كلا‌س و خوابگاه و... نیروی دانشجویی و جنبش آنها را كاملا‌ مستعد انقلا‌ب می‌سازد. در ۸ سال دوران توسعه سیاسی، برخی احزاب و كلوپهای قدرت جبهه دوم خرداد، با دیدی ابزارگونه به جنبش دانشجویی نگریستند و لذا كار را به آنجا رساندند كه نوعی انفعال، وازدگی و سكوت را به بخشی از این جنبش تحمیل كردند. فعالیت سیاسی و اجتماعی دانشجو باید در عین درون‌زایی به هیچ عنوان تابع اغراض و امیال سیاستمداران بیرون از دانشگاه قرار نگیرد.
اگر این گروه‌ها در جایگاه سكانداری فكر و عمل مجامع دانشجویی قرار گیرند سعی خواهند كرد این حركت را در قالب و خواسته‌های خود شكل دهند. متاسفانه دانشگاه و جنبش دانشجویی در ایران همواره از این موضوع رنج برده است. برای احزاب و تشكل‌های بیرونی استفاده از این منبع پرنشاط و كانون متراكم انرژی، رویایی است كه همواره در فكرش می‌باشند. جنبش دانشجویی باید به بازتعریف جایگاه نسلی خود بپردازد و برای این كار بایستی به‌دنبال اشكال جدید حضور اجتماعی باشد. از جمله دلا‌یلی كه امروز غیبت این راهكارها در عرصه عمومی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود، تعریف و اعتبار تغییر را در گرو سیاست و فعالیت سیاسی دانستن بوده است. تعیین چشم‌اندازهای بلندمدت سیاسی و اجتماعی و غیرقابل دسترس كه بنا بر تعریف وظیفه احزاب است، از حوزه اختیارات و توانایی‌های این جنبش خارج است و اینكه تحت نام آموزش كار سیاسی تبدیل شدن به شاخه جوانان احزاب را از جمله وظایف جنبش دانشجویی بدانیم از جمله راهكارهای بیهوده و انحرافی است.
متاسفانه در سال‌های اخیر تاثیرپذیری برخی از عناصر این جنبش از بیگانه و القائات خارج از كشور به آنان و همچنین برخوردهای شدید با جنبش دانشجویی توسط بخش‌هایی از حاكمیت، طیفی از نسل جوان و دانشجویان وطن‌پرست كشور را نسبت به این جنبش فاقد اعتبار و اعتماد كرده است، لذا بازسازی این شرایط و جلب اعتماد دوباره نسل سوم كشور به جنبش دانشجویی به ایجاد چند تحول در این جنبش‌نیاز دارد. با توجه به گذشته پر نوسان این جنبش، شناسایی آسیب‌ها و چالش‌های حال و آینده می‌تواند در تدوین راهكارهای عملی و علمی اهمیت بسزایی را دارا باشد. به طور كلی آسیب‌هایی كه اكنون جنبش دانشجویی ایران با آن روبه‌روست، عبارتند از: سطحی‌نگری، ابزار دست احزاب و جریانات شدن، انفعال و ركود، عدم بصیرت، عدم احساس مسوولیت در قبال جامعه، تلا‌ش برای كسب قدر‌ت، فاصله گرفتن از پیكره دانشجویی و... ‌
در بخش عمده تاریخ جنبش دانشجویی، این قشر به عنوان چشم بینای جامعه عمل كرده است. به بیان عمیق‌تر، در دهه ۳۰ جنبش دانشجویی از خواسته مردم پشتیبانی نمود و با آغاز نهضت امام خمینی (ره)، دانشجویان در كنار امام و با پیروی از ایشان، به حمایت از مردم در مقابل با رژیم ستمشاهی پرداختند. خود این مساله نشان می‌دهد هرگاه جنبش دانشجویی به مردم بپیوندد، به هویت واقعی و تاریخی خود، كه حمایت از مردم بوده است، نزدیك می‌شود. به امید روزی كه بینش و آگاهی جدیدی در جامعه دانشجویی كشور پدید آید تا بار دیگر جنبش دانشجویی به انسجام گذشته خود در پاسداری و پشتیبانی از آرمان‌های سیاسی و دینی برگردد.

آرش پاك‌اندیش

منبع : روزنامه اعتماد ملی