پروستات یا غده رشد کننده

پروستات عضوی است به اندازه یك گردوی كوچك كه در ابتدای مجرای ادراری و زیر مثانه قرار گرفته است. وجود آن به لحاظ فعالیت‌های باروری اهمیت زیادی دارد. پروستات در لاتین به معنای غده رشد كننده است كه بر اثر بزرگ شدن، باعث ایجاد مشكل در دفع ادرار می‌شود. پروستات از سنین پایین شروع به رشد می‌كند، به طوری كه در بعضی از مردان از ۴۰ سالگی این پدیده، تحت تاثیر هورمون‌های تغذیه و مسائل ژنتیكی و نژادی و غیره جلب توجه می‌كند. این رشد و افزایش خوش‌خیم سلول‌های پروستات را هیپرپلازی یا بزرگی خوش‌خیم پروستات می‌گویند.
● علایم و نشانه‌ها
با بزرگ شدن پروستات و فشاری كه از اطراف روی مجرا ایجاد می‌شود، به تدریج علایمی در افراد به وجود می‌آید. تاخیر در شروع ادرار، كاهش میزان پرش، قطع و وصل شدن، تكرار ادرار و گاهی فوریت در دفع ادرار و خون آلود شدن آن می‌تواند از علایم بزرگی پروستات باشد.
▪ ‌گروه اول:
شكل كلی دفع ادرار برای بیمار وجود ندارد و در داخل مثانه آثاری كه ناشی از وجود انسداد در مسیر ادرار باشد به وجود نیامده است.
▪ گروه دوم:
مشكل در دفع ادرار وجود دارد. علایم بزرگی پروستات واضح‌تر است.
▪ گروه سوم:
مشكل دفع ادرار به كرات دیده می‌شود، علایم بزرگی پروستات بسیار واضح است.
▪ گروه چهارم:
مشكل دفع ادرار دائمی است كه ممكن است با احتباس همراه شود. علایم بزرگی پروستات واضح و شدید است و تغییرات ناشی از انسداد ادرار روی كلیه‌ها ظاهر شده است.
● اگر درمان انجام نشود، چه اتفاقی روی خواهد داد؟
اختلال تدریجی در عملكرد مثانه، عفونت‌های مجرای ادراری و در نتیجه باریك شدن محل خروجی ادرار، به وجود می‌آید. مثانه با زحمت بیشتر كار كرده جدار عضلانی آن ضخیم‌تر و در نتیجه حجم درونی آن كمتر می‌شود. بنابراین باید به بیمارانی كه قبل از مرحله چهارم مراجعه می‌نمایند و پیگیر درمان می‌شوند، تبریك گفت چرا كه بدین ترتیب از عوارض بعدی و حتی نارسایی كلیه پیشگیری می‌كنند.
● روش‌های تشخیص
معاینه از طریق مقعد با انگشت می‌تواند به جراح وزن تقریبی، قوام و اندازه پروستات را نشان دهد. سونوگرافی با وسیله مخصوص از طریق مقعد می‌تواند اطلاعات بیشتری اضافه نماید. اندازه‌گیری PSA خون برای تشخیص سرطان پروستات هم به پزشك، كمك زیادی می‌كند و در این بیماری هم كاربرد دارد. اندازه‌گیری بعضی مواد شیمیایی خون به ارزیابی كاركرد كلیه‌ها كمك می‌كند و در صورت افزایش بیش از حد آنها، باید سونوگرافی صورت گیرد. همچنین آزمایش ادرار نیز از نظر وجود عفونت ادراری انجام خواهد شد.
● فلومتری
دستگاهی است كه با ادرار كردن داخل آن همانند نوار قلب عمل كرده، مقدار و نحوه دفع ادرار و حجمی از آن را كه در زمان ثابت خارج شده، روی كاغذی ثبت می‌كند. در مواردی خاص ممكن است دیدن داخل مثانه با استفاده از روش سیستوسكوپی لازم باشد.
● پرسشنامه
برگه‌ای است شامل مجموعه علایم بیماری كه از قبل چاپ شده و بیمار به سووالات آن پاسخ گفته است و پزشك بر اساس اطلاعات به دست آمده به آن امتیاز می‌دهد به طوری كه مجموعه آنها به وی در انتخاب نوع درمان كمك می‌كند.
● درمان
پزشك با توجه به سن و وضعیت جسمانی بیمار، میزان امتیازات به دست آمده از پرسشنامه و نتایج به دست آمده از معاینات و آزمایشات اول صبر و حوصله و پی‌گیری‌های بعد را پیشنهاد می‌كند.
سپس درمان طبی شامل داروهای شیمیایی و گیاهی را تجویز می‌كند و سرانجام اقدام به جراحی را در برنامه درمانی قرار می‌دهد. روش‌های جراحی یا به صورت شكاف‌ دادن زیر شكم و خارج كردن قسمت رشد یافته پروستات خواهد بود و یا از روش جراحی بدون شكاف كه خود به روش‌های متعدد انجام می‌شود، صورت می‌گیرد. درمان استاندارد، برداشتن قسمت‌های رشد یافته با كمك دستگاه مخصوص و جریان الكتریكی است كه به نام TUR خوانده می‌شود. سایر روش‌ها با استفاده از انتقال انرژی مثل امواج ماوراءصوت، لیزر، حرارت و غیره انجام می‌گیرد. برحسب نوع عمل ممكن است تا مدتی داخل مجرا سوند گذاشته شود.
● عوارض رایج ولی برگشت‌پذیر
۱) سوزش و تكرر گاهی تا شش هفته
۲) گاهی خون‌ریزی خفیف تا شدید
۳) گاهی فوریت در دفع ادرار
استراحت نسبی بعد از عمل، پرهیز از فعالیت‌های شدید و مصرف مایعات فراوان در توصیه‌های پزشك معالج خواهد بود.
گاهی در افرادی كه پروستات آنها بزرگ شده باشد، عواملی مثل نگاه داشتن طولانی ادرار، مصرف زیاد الكل، مصرف بعضی داروهای سرماخوردگی یا اعصاب می‌تواند به احتباس حاد ادراری منجر شود.

دكتر حمیدرضا غلامرضائی

منبع : روزنامه سلامت