خسوف و کسوف

● خسوف:
خسوف یا ماه گرفتگی عبارت است از تاریك شدن قسمتی یا تمام قرص ماه به علت افتادن سایه كره زمین بروی ماه، این پدیده زمانی رخ می‌دهد كه ماه در حات بدر بوده و یا به عبارت دیگر ماه و خورشید در حالت مقابله باشند البته این شرط كافی نیست زیرا اگر سطح مدار ماه به دور زمین وسطح مدار زمین به دور خورشید بر هم منطبق بودند لازم می‌آمد كه در هر مقابله یكبار خسوف رخ دهد ولی این دو سطح بر هم منطبق نیستند بلكه پنج درجه وهشت دقیقه نسبت به هم مایل هستند. به همین علت عرض ماه در یك دوره گردش انتقالی به دور زمین بین پنج درجه وهشت دقیقه شمالی و جنوبی تغییر نموده ولی در عقدتین یا نقاط اعتدالین صفر می‌شود.
بنابراین موقعی كه ماه و خورشید در مقابله بوده و ضمناً ماه در حال عبور از یكی از نقاط اعتدالین یا عقوتین باشد خسوف یا گرفتگی ماه صورت می‌پذیرد. از آنجا كه مقطع عرضی سایه زمین در مسافت ماه دوبار بزرگتر از قطر ماه است مدت یك خسوف كامل از دو ساعت تجاوز نمی‌نماید. رؤیت خسوف در مكانی رویت پذیر است كه ماه و مخروط سایه، بالای افق مكان و آفتاب در پایین افق همان مكان قرار گرفته باشد. به همین جهت همیشه خوف در شب قابل رویت است و در روز خسوف واقع نمی‌شود.
اگر در شكل O..... را مركز زمین فرض ‌كنیم سطح مدار ماه از مركز زمین عبور می‌كند علاوه بر این تغییرات مدار انتقالی ماه به دور زمین نسبت به سطح AA حدود ۵و۸ دقیقه شمالی و جنوبی بوده و دایرهٔ‌البروج را در دو نقطهk و ? قطع می‌نماید این دو نقطه به نام عقدتین ماه موسوم است نقطه k را كه ماه از آن می‌گذرد و وارد نیمكره شرقی می‌شود. بنام عقده رأس می‌خوانند و نقطه kرا كه ماه پس از عبور از آن وارد نیمكره غربی می‌گردد عقده ذنب گویند چون این دو نقطه با نقطه اعتدالین مدار گردش زمین به دور آفتاب شبیه هستند بنام نقاط اعتدالین ماه نیز خوانده می‌شوند.
● كسوف :
یا گرفتگی خورشید زمانی اتفاق می‌افتد كه ماه و خورشید در حالت مقارنه بوده و یا به عبارت دیگر ماه بین زمین و خورشید قرار گیرد. در چنین حالتی مخروط سایه بوسیله كره ماه تشكیل می‌گردد. اگر راصدی روی كره زمین داخل این مخروط سایه باشد به طور كلی خورشید را نخواهد دید و كسوف كلی است و اگر شخص راصد در منطقه مقابل به رأس مخروط سایه قرار گرفته باشد قسمتی از خورشید را به صورت حلقه نورانی خواهید دید كه آن را كسوف حلقوی و در صورتی كه ناظر در منطقه نیم سایه قرار داشته باشد قسمتی از خورشید را به صورت هلالی مشاهده خواهد كرد كه به آن كسوف جزئی گویند.

منبع : سایت مفاهیم