پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

جنگ با طبیعت


جنگ با طبیعت
کلودیا هالبلوم در سن ۳۹ سالگی با تخمین خودش تا به حال ۵۰۰ کیلوگرم کم کرده اما دوباره وزنش اضافه شده است. هر بار هم که در کاهش وزن به میزان مورد دلخواهش موفق شده دلیلش هدفی بوده که برای خود قائل شده، برای مثال می خواسته در زمان جشن عروسی اش اندامی مناسب داشته باشد یا آنکه در مراسم فارغ التحصیلی بتواند لباس به تن کند. تاکتیکی که او به کار گرفته شمارش دقیق میزان کالری مصرفی و کنترل آن بوده اما همواره موفقیت او اجمالی و گذرا بوده است. خیلی زود بعد از رسیدن به آن هدف یعنی آمادگی برای جشن فارغ التحصیلی یا ازدواج دوباره عادت های همیشگی بازگشته و با آن، وزن از دست رفته هم بازگشته است.
از دست دادن وزن کار زیاد سختی نیست و تقریباً همه از عهده آن برمی آیند اما عده بسیار انگشت شماری می توانند وزن جدید را حفظ کنند. امروزه محققان مشغول مطالعه برای فائق آمدن بر این مشکل هستند اما نتایج تحقیقات آنان چندان خوشایند نیست. بدن انسان طوری طراحی شده که همیشه می خواهد به همان وزنی برگردد که در آن قرار داشته است یعنی به طور خودکار تمام تلاش خود را به کار می گیرد تا وزن از دست رفته را جبران کند و به وضعیتی برسد که تا پیش از این به آن رسیده است. از سویی فیزیولوژی بدن انسان طوری تغییر می یابد که در طول کاهش وزن دو کار انجام می دهد و این دو کار ماندن در وزن کاهش یافته را دشوار می کند؛ اول اینکه بدن انسان برای حفظ وزن به کالری بسیار کمتری نیاز دارد، دوم اینکه میل شدید به غذا را افزایش می دهد.
به بیان دیگر هر افزایش وزنی به منزله آن است که اعتبار جدیدی گشوده شده و تراز یا بالانس را به میزانی می رساند که گویی باید تا ابد قرض گذشته را پرداخت کنی و همیشه بدهکاری. به بیان دقیق تر ماندن در وزن کاهش یافته به معنی کمر همت بستن و ایستادن در برابر نیروهای بیولوژیکی، هورمونی، متابولیسمی و مکانیسم های ذخیره چربی در بدن است.
پال مک لین استادیار پزشکی دانشگاه کلورادو دنور می گوید: «تحولی بسیار شگرف در درک صحیح از حفظ بلندمدت ثبات وزن اتفاق افتاده است. تعداد معتنابهی از کتاب ها و برنامه های رژیم غذایی منتشر شده که اگر دستورات آنها به درستی رعایت شوند وزن کاهش می یابد اما مشکل اصلی ماندن در همان وزن کاهش یافته است. برآوردهای اخیر نشان داده است که فقط پنج تا ۱۰ درصد کسانی که وزن خود را کاهش داده اند در حفظ آن در درازمدت موفق بوده اند.»
اما پیش از آن که ناامید شوید و دست از مبارزه بردارید به این نکته هم توجه کنید: دانشمندان فکر می کنند درک فرآیندهای بیولوژیک دست اندرکار می تواند مورد استفاده قرار گیرد تا راه های مبارزه با این نیروهای بازدارنده شناسایی شوند هرچند باید پذیرفت که این راه ها به نوعی خلاف جریان طبیعت هستند و به همین دلیل نیاز به استقامت و برنامه منظم دارند.
این حقیقت به اثبات رسیده که ورزش و نرمش می تواند مانع بازگشت وزن از دست رفته شود اما محققان هنوز به درستی درک نکرده اند که این کار چگونه اتفاق می افتد. برخی از دانشمندان هم بر این باورند که بعضی از مواد غذایی می توانند کمک کنند تا مکانیسم های طبیعی بازگرداننده وزن متوقف شوند و همین محققان در حال شناخت یا ساخت موادی هستند که قدرت متوقف کردن این مکانیسم های طبیعی را دارند. مک لین می گوید: «بدن انسان طوری با محیط اطرافش سازگاری یافته که به طور طبیعی در برابر کاهش وزن مقاومت می کند و در چنین شرایطی به طور خودکار مکانیسم هایی فعال می شوند که وزن از دست رفته را بازیابند و خوشبختانه ما خبرهای خوبی داریم و آن این است که ما بخش اصلی این معضل را درک کرده ایم و اکنون می دانیم که چرا در سال های گذشته در کاهش وزن بدن انسان موفق عمل نکرده ایم.»
● فاصله انرژی
بدن انسان از لحاظ زیست شناختی - به دلایل شناخته شده و به خاطر سازگاری با محیط- طوری طراحی شده است که کاهش وزن را یک عارضه شناخته و در مقابل آن مقاومت به خرج می دهد و به عبارتی تلاش می کند جلوی مرگ ناشی از گرسنگی شدید را بگیرد. بعد از آنکه یک دوره از زمان چاقی انسان می گذرد، مکانیسم های تنظیم کننده و حفظ وزن بدن نیز به طور دائمی دچار تغییر می شوند و با افزایش تحریک اشتها علائمی می فرستد تا چربی ذخیره شده حفظ شود.
با این تغییر، متابولیسم هم دچار تغییر می شود چون به ازای هر نیم کیلویی که از دست داده اید روزانه هشت کیلوکالری به انرژی کمتری نیاز دارید یعنی اگر ۲۰ کیلوگرم از وزن کسی کاهش یابد، میزان نیاز روزانه اش هم ۳۲۰ کیلوکالری کاهش می یابد یعنی به ازای کاهش وزنی که داده اید بدنتان به انرژی کمتری نیاز دارد. این تفاوت نیاز به انرژی در قبل و بعد از کاهش وزن را «فاصله انرژی» energy gap می نامند. این مفهوم را اولین بار جیمز او. هیل استاد دانشگاه کلورادو مدیر مرکز تغذیه انسانی در دنور مطرح کرد.
وقتی وزن کاهش می یابد هورمون های مربوط به اشتها نیز دچار تغییر می شوند. برای مثال هورمون لپتین به عنوان تنظیم کننده اصلی اشتهاست که به بدن می گوید چه موقعی از خوردن دست بکشد و ذخیره چربی بعد از غذا را آغاز کند. برخی از مردم هم به طور طبیعی سطح لپتین بدنشان پایین است همین عامل هم باعث می شود این افراد بیشتر مستعد چاقی باشند. متاسفانه مطالعات نشان می دهد بعد از کاهش وزن به طور طبیعی سطح لپتین خون کاهش می یابد، معنی ساده آن این است که ماده کاهش دهنده اشتها در خون کاهش یافته و دست کشیدن از غذا در کسانی که کاهش وزن را آغاز کرده اند از وضع عادی بسیار دشوارتر می شود، شاید بتوان به خودرویی تشبیه کرد که ترمزش را از دست داده است.
هورمون دیگری که تنظیم کننده میزان دریافت غذاست گرلین نام دارد که بعد از یک وعده غذایی سطح آن در خون کاهش می یابد اما با کاهش وزن، واکنش طبیعی بدن این است که سطح این هورمون را افزایش می دهد طوری که در زمانی که بعد از غذا باید سطح آن در خون کاهش یابد تا انسان به طور طبیعی از خوردن غذا دست بکشد اما در اثر کاهش وزن این اتفاق نمی افتد.
دکتر کن فوجیوکا مدیر تغذیه و تحقیقات متابولیکی کریپس کلینیک شهر سن دیگو می گوید: «شما ۱۰ درصد وزن خود را از دست می دهید، به یک باره تمام بدن شما مقاومت می کند و می خواهد جلوی این ضایعه را بگیرد، مردم هم که با تلاش بسیار زیاد به این کاهش دست یافته اند بازگشت سریع وزن را مشاهده می کنند یا خیلی عصبانی می شوند یا خیلی سرخورده و افسرده. من برای آنها توضیح می دهم که تقصیر آنها نیست و هیچ کوتاهی نکرده اند ولی سیستم های هورمونی و متابولیکی بدن این را تشخیص نمی دهند که فرد اراده کرده لاغر شود، تشخیص این سیستم ها این است که بدن با یک شرایط نامناسب و مخاطره آمیز مواجه شده و باید مکانیسم های جبرانی را به کاراندازد. به طور کاملاً طبیعی مردم بعد از کاهش وزن به شدت احساس گرسنگی می کنند و مدام به غذا فکر می کنند.»
مغز تنها عضوی نیست که کاهش وزن را ضایعه و بیمارگونه تشخیص می دهد و برای جبران آن دست به کار می شود حتی سیستم عصبی مرکزی هم به جمع آوری و تفسیر علائم از روده ها و بافت های ذخیره کننده چربی در بدن می پردازد و با کاهش وزن مبارزه می کند و در بازگشت وزن از دست رفته دخالت دارد. وقتی این حسگرهای عصبی نشان می دهند کالری های مصرف شده از کالری سوزانده شده بیشتر شده علائمی می فرستند تا بدن انسان نحوه استفاده و ذخیره سوخت را تغییر دهد. در چنین شرایطی بدن ترجیح می دهد از گلوکز به عنوان ماده سوختی برای تامین انرژی استفاده کند و چربی ها در بافت های چربی ذخیره شوند. گلوکز اضافی هم به چربی تبدیل می شود. گلوکز خون افراد چاق در طول روز نسبت به افراد عادی با نوسان بیشتری مواجه است.
مک لین می گوید: «گویی تمام بدن بسیج شده و با تمام وجود می گوید تا می توانی کالری بیشتری جذب کن، تا می توانی ذخیره کن و این علائم را کاهش نده تا وزن از دست رفته بازگردد. بدن شما شاید کمی لاغر شده باشد اما رویه اش به سمت چاق تر شدن تغییر کرده است. متاسفانه این چربی بازگشته از نوعی است که برای قلب بسیار مضر و در افزایش احتمال دیابت مؤثر است.
● کاهش وزن دشوار اما ممکن
فوجیکا در مورد این نیروهای بیولوژیکی برای دفاع از چربی بدن می گوید: «ما در مورد اینکه چه چیزی این رویه بدن را تغییر می دهد چیزی نمی دانیم برای همین کار خیلی دشوار است.»
اما حفظ وزن کاهش یافته غیرممکن نیست. مرکز بایگانی کنترل وزن ملی آمریکا از سال ۱۹۹۴ کار ارزنده ای را آغاز کرده است. هیل و رنا وینگ مدیران مرکز تحقیقات کنترل وزن و دیابت دانشکده پزشکی براون بر اساس داده های گردآوری شده و بایگانی شده در آن مرکز به راهنمایی مردم می پردازد. این داده ها مربوط به هفت هزار نفر از کسانی است که موفق به کاهش وزن و حفظ آن شده اند. این داده ها نشان می دهد الگوی کاهش وزن در افراد شباهت های بسیار کمی به همدیگر دارند اما آنان که موفق به حفظ و تثبیت وزن شده اند از یک چیز سخن می گویند. آنها روزانه بیش از یک ساعت ورزش از نوع نرمش و ایروبیک انجام داده اند و زمان تماشای تلویزیون را به حداقل ممکن کاهش داده اند. هرچند دلیلش روشن نیست اما شواهد نشان می دهد ایروبیک به مدت یک ساعت در روز به طور طبیعی جلوی بازگشت به وزن سابق را می گیرد و سطح هورمون هایی نظیر لپتین و انسولین را تنظیم و تثبیت می کند. در حقیقت هدف از ورزش و نرمش سوزاندن بیشتر کالری و چربی نیست بلکه بهترین وسیله طبیعی برای جلوگیری از بازگشت به وزن سابق است و این کار را از راه تنظیم مکانیسم های طبیعی بدن، متابولیسم و هورمون ها انجام می دهد. تاثیر یک ساعت ورزش و ایروبیک در روز وقتی دوچندان می شود که فرد حساب کالری های مصرف شده و سوزانده را هم داشته باشد و در مصرف مواد غذایی دقت بیشتری به خرج دهد. همچنین این تحقیقات نشان داده است که مصرف کافی کلسیم با مهار نوعی ویتامین D به نام کلسیتریول در ارتباط است که نتیجه نهایی آن برعکس کردن روند چربی سازی در بدن یعنی افزایش میزان سوختن چربی است.
همچنین مصرف مواد غذایی با فیبر زیاد و مواد غذاهایی مثل خشکبار، عدس و همچنین مواد غذایی پرآب علاوه بر تثبیت قند خون سیگنال های اشتها و جذب غذا توسط مغز را کاهش می دهند. در ضمن فیبرها مانع جذب کربوهیدرات ها می شوند.
دانشمندان به درستی نمی دانند که چقدر طول می کشد تا بدن به سیستم جدید عادت کند اما شواهد نشان می دهند که بعد از گذشت دو سال تثبیت وزن کمی آسان تر می شود البته این زمان در افراد مختلف متفاوت است.
بنابراین کاهش وزن به خودی خود هدف واقعی به حساب نمی آید، کسی که به تناسب اندام و سلامت بدن اهمیت می دهد باید ابتدا مغز و تمامی مکانیسم های دخیل در کاهش وزن و تثبیت آن در حد متعادل را به کنترل خود درآورد.
خانم هالبلوم هفت سال تمام تحت نظر ویت واچرز هفته ای ۱۲ مایل می دوید و سه روز در هفته را در باشگاه به ایروبیک می پرداخت تا اینکه به وزن ایده ال خود رسید و آن را ثابت نگه داشت و اکنون در همان موسسه ویت واچرز استخدام شده و به زنان اسپانیایی زبان در کالیفرنیای جنوبی مشاوره می دهد. او اکنون بعد از سالیان دراز متوجه شده است رساندن وزن بدن به میزان ایده ال نیاز به روش جدید زندگی دارد که باید برای همیشه ادامه یابد.
منبع: لس آنجلس تایمز
ترجمه: نرجس خادمی پیربستی
منبع : روزنامه سرمایه


همچنین مشاهده کنید