نگین زمین‌شناسی

بیشترین اکوسیستم‌های حساس ساحلی و دریائی در جزایر خلیج‌فارس وجود دارند. آب‌سنگ‌های مرجانی، بسترهای جلبکی، علفی، سواحل شنی و صخره‌ای، سواحل جزر و مدی وسیعی با بسترهای سنگی و... این نوع از اکوسیستم را شامل می‌شوند. اکوسیستم‌های ساحلی و دریائی و آب‌سنگ‌های مرجانی چشم‌اندازهای بسیار زیبائی دارند. هم‌چنین سواحل صخره‌ای با ارتفاعات بلند چشم‌اندازهای متنوع و بسیار زیبائی دارند. آب این جزایر برای توریست‌ها و کسانی‌که می‌خواهند کارهای تحقیقاتی انجام دهند، بسیار تمیز و مطلوب است.
علاوه بر این هوای جزایر نسبت به سرزمین اصلی تا حدودی خنک‌تر است. به‌دلیل اینکه آب و هوای مناطق جنوبی ایران گرم و مرطوب و میزان بارندگی پائین است تنوع اکوسیستم خشکی خیلی چشم‌گیر نیست. با این‌وجود برخی از جانوران در این جزایر زندگی می‌کنند که از ارزش زیستی بالائی برخوردارند. گونه‌ای از آهو به نام ”جبیر“ در جزایر هرمز، هنگام، قشم و فارور زندگی می‌کنند که در حال حاضر از زیستگاه‌های بسیار مهم این‌گونه محسوب می‌شود.
استان هرمزگان ۱۴ جزیره دارد که به‌جزء جزیره فارور، بنی‌فارور و شیدور سایر جزایر مسکونی هستند. محیط زیست دریائی این جزایر پذیرای اکوسیستم‌های حساسی هستند که نقش اکولوژی بسیار مهمی در محیط زیست دریائی استان هرمزگان ایفا می‌کنند. اکثر مناطق تحت مدیریت محیط زیست اتان در سواحل سرزمینی حاشیه جزایر قرار دارند. برای مثال جزایر فارور و بنی‌فارور جزء مناطق حفاظت‌شده هستند، جزیره شیدور نیز پناهگاه حیات‌وحش و یک تالاب بین‌المللی محسوب می‌شود.
منطقه خوخوران در ضلع شمالی جزیره قشم نیز منطقه حفاظت‌شده جنگل‌های حرا است. این منطقه بزرگ‌ترین رویشگاه حرا در منطقه خلیج‌فارس است. این جنگل‌ها علاوه بر گردش‌گری ارزش زیستگاهی بسیار بالائی دارند. هم‌چنین بیش از ۱۰۰ گونه ماهی، بخشی از دوران زندگی خود را در این محیط می‌گذرانند.
● مزایای جزایر
اگر خلیج‌فارس به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم شود نیمه جنوبی آن به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و نیمه شمالی آن که نعمتی الهی است، به ایران تعلق دارد. شیب عمق در خلیج‌فارس به سمت سواحل ایران است.
طی ۲۴ ساعت دوبار جزر و دوبار مد صورت می‌گیرد و آب خلیج‌فارس طی این جریان‌های جزر و مدی پر و خالی می‌شود و هر ۲ تا ۵ سال خلیج‌فارس یک‌بار به‌طور کامل پر و خالی می‌شود.
هنگامی‌که آب از سمت دریای عمان وارد خلیج‌فارس می‌شود، این مزیت وجود دارد که از سمت شمال و با شوری کمتر وارد سواحل ایران می‌شود. به‌تدریج این شوری افزایش می‌یابد. شوری این آب حدود ۳۵ گرم در هزار است در برخی خورها این شوری به ۵۰ گرم در هزار هم می‌رسد این مزیت سبب شده تا ایران محیط زیست دریائی بهترین داشته باشد.
شوری کمتر آب‌های سمت ایران باعث شده تا اکثر آب‌سنگ‌های مرجانی و رویشگاه‌های جنگل حرا در خلیج‌فارس در سواحل ایران باشند. در حالی‌که در امارات و حاشیه جنوبی خلیج‌فارس این مزایا وجود ندارد.
به‌دلیل اینکه شیب عمق به سمت ایران است جمعیت آبزی بیشتری به سمت کشور می‌آیند و هر چه جمعیت آبزی بیشتر باشد اکوسیستم دریائی از غنای زیستی بالاتری برخوردار می‌شود.
هرکجا ناحیه کم‌عمق ساحلی وجود داشته باشد تنوع زیستی بالاتر است. زیرا ناحیه ساحلی کم‌عمق، محیطی با تولید اولیه زیاد و امن برای آبزیان محسوب می‌شود، اکثر جزایر خلیج‌فارس در سواحل ایران هستند. چون این نقاط می‌توانند این نواحی را در اختیار آبزیان قرار دهند آنها بیشر به این مناطق وارد می‌شوند.
علاوه بر این، ایران هنوز مانند کشورهای عربی تراکم صنعت در این مناطق ندارد. جزایر ایران طبیعی هستند و به‌دست انسان ساخته نشده‌اند اما متأسفانه به‌غیر از جزیره کیش و بخشی از جزیره قشم، سایر جزایر کشور از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند.
جزیره‌ای که امارات در حال ساخت آن است به اندازه جزیره هرمز است این در حالی است که به جزیره هرمز اصطلاحاً نگین زمین‌شناسی دنیا می‌گویند زیرا اکثر کانی‌هائی که یک زمین‌شناس برای شناخت نیاز دارد می‌توان به راحتی در این جزیره دید. علاوه بر این، چشم‌انداز طبیعی این جزیره بسیار زیباست اما متأسفانه تعداد بسیار اندکی به این جزایر مراجعه می‌کنند. به‌طور کلی جزایر و سواحل ایران مزایای بسیاری برای کارهای تحقیقاتی و گردشگری دارند.
● تفرجگاه تنها شمال نیست
دولتمردان باید توجه کنند که تفرجگاه تنها شمال کشور نیست. فصل سرما که اکثر مناطق شمالی کشور را فرا می‌گیرد، مناطق جنوبی از هوائی مطلوب برخوردارند.
خط ساحلی جنوب به‌عنوان مرکز توسعه صنعت نفت شناخته و استان هرمزگان به‌عنوان یکی از استان‌های توسعه صنعت گردشگری شناخته شده است. ای‌کاش پیش از توسعه این صنعت، گردشگری و توریست در این منطقه توسعه می‌یافت. گرچه تا زمانی که شرایط و امکانات فراهم نشود توریست به‌راحتی به این سرزمین وارد نمی‌شود. باید شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کرد که توریست تمایل ورود به کشور را داشته باشد. سالانه میلیون‌ها نفر در تعطیلات عیدنوروز از ایران به امارات سفر می‌کنند در حالی‌که همین افراد می‌توانند به قشم یا کیش بروند و پول‌های خود را در این جزایر خرج کنند.
به تازگی یک آئین‌نامه گردشگری در دست تهیه است. در برنامه چهارم توسعه به صنعت توریسم توجه خاصی شده است اما این برنامه نیز با سرعت ایده‌آل پیش نمی‌رود برای راه‌اندازی توریسم در این سرزمین‌ها به یک عزم ملی نیاز است. از لحاظ منابع توریستی و تاریخی ایران جزء ۱۰ کشور برتر دنیا است. اما ما درآمد ناچیزی را از این صنعت در اختیار داریم.
این مسئله نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی‌های لازم صورت نگرفته است. برای گسترس توریست به تبلیغات گسترده در سطح جهانی نیاز است. ما در این زمینه از کشورهای دیگر حاشیه خلیج‌فارس بسیار عقب‌تر هستیم.
● اعتراض به ساخت جزایر مصنوعی
ما از طریق دفتر محیط زیست دریائی سازمان حفاظت منطقه‌ای خلیج‌فارس (راپمی) اعتراض خود را در مورد ساخت این جزایر اعلام کرده‌ایم. زیرا این ساخت و سازها باعث برهم خوردن نظم محیط زیست خلیج‌فارس می‌گردد. امارات در فکر این است که طی یک دوره ۱۰ ساله درآمد هنگفتی را کسب کند.
چون جاذبه‌های توریستی ایران غنی‌تر است ضرر و زیان اینکار نیز بیشتر نصیب ایران می‌شود اما آنها چیزی را از دست نمی‌دهند. خوشبختانه براساس قوانین بین‌المللی مرزهای سیاسی دریاها بسته شده است و کشورها نمی‌توانند مرزهای سیاسی را بر هم بزنند.

شهرام فداکار
مسئول محیط زیست دریائی اداره کل حفاظت محیط زیست استان هرمزگان

منبع : ماهنامه پیام دریا