فضایی تخیلی

• كارگردانی با تفكر ساده
مهران مدیری به عنوان كارگردان از چند لوكیشن داخلی و خارجی مشخص برای تثبیت موضوعات متعدد مجموعه شب های برره بهره مند می شود. با توجه به این لوكیشن ها و ثبت ضرب الاجل هر قسمت از سه، دو یا یك دوربین در زمان تصویربرداری استفاده می شود. یك سوئیچر خبره هم در زمان تصویر برداری زحمت تدوین و ویرایش اولیه را انجام می دهد. همین تناسب لوكیشن تصویر و تدوین در كارگردانی و دستورالعمل های دكوپاژ و هدایت بازیگران و ایجاد میزانسن ها به فرم بندی های خاصی منتهی می شود.در خانه سالارخان و سردارخان عموماً در راس خانه خان ها می نشینند و در سمت راست زن ها و در سمت چپ مردها می نشینند. عموماً در این صحنه ها رفتارها متكی به بازی های كلامی است و اگر هم حركتی مدنظر باشد مختصر و مفید طراحی و اجرا می شود. در قهوه خانه عموماً در طرفین سالن پائین برره ای ها و بالابرره ای ها مستقر می شوند و در سمت انتهایی صحنه نیز میز و پاراوان قهوه خانه و قهوه چی ها قرار می گیرند. در خانه شیرفرهاد و ژاندارمری به دلیل تنگی مكان، از نماهای متوسط و درشت بیشتر برای ثبت لحظات استفاده می شود.میدان كره بز و بازار هم با توجه به رفت و آمدها و حضور بیشتر مردم متكی به نماهای عمومی و لانگ شات می شود و البته در این مكان از آن اختلافات خبری نیست. مثلاً مجلس عروسی یا سربازی در میدان شكل می گیرد.مزرعه هم از فعالیت تهی می شود و نماهای بسته دو یا سه نفره كه بازی شطرنج یا سكوت و تمركز آدم ها را تصویر می كند، به میزانسن منحصر به فردی ختم می شود كه نوعی ایهام غریب در پس خود به همراه دارد. انگار در فضایی جادویی این آدم های بیكار به تولید نخود، قوت زندگی خود، مشغول شده اند.
یكی از زیباترین نماهای شب های برره رختخواب دو یا سه نفره خانه شیرفرهاد است كه در این نماهای بسته و متوسط، از بالا و زاویه ای رو به پائین عموماً كیانوش و شیرفرهاد را می بینیم كه با صدای خروپف، از خواب پریدن های شیرفرهاد و دیالوگ و پرسش های متعدد پر می شود. این نما هم طنز و شیرینی خود را دارد. گاهی هم حضور شیرفرهاد دوم، سالارخان و این شب ها كیوان، برادر لیلون این نمای مشخص را با طنز شادتری همراه می كند.مطمئناً این نوع چینش آدم ها و انتخاب لوكیشن های مشخص باعث صرفه اقتصادی و تسریع در زمان تولید می شود. مهران مدیری هم به عنوان كارگردان و سرپرست گروه چاره ای هم جز این نداشته كه با چنین تفكر ساده ای به نماها و تقطیع های خود شكل عینی و امضای مشخصی بدهد. مسلماً كارگردانی هم در چنین تدبیرها و ترفندهایی اوج و فرود می گیرد كه به نظر مدیر در اغلب مواقع موفق بوده است.
• تیپ سازی
بازیگران مجموعه طنز شب های برره هم به ارائه تیپ های مشخص مشغول هستند. این نوع تیپ سازی بیشتر زمینه ساز لحظات شاد و سرگرم كننده است كه با لحن بیانی، میمیك ها و حالت های مشخص تعریف و اجرا می شود.
محمد شیری (سالارخان)، سیامك انصاری (كیانوش استقرارزاده)، محمدرضا هدایتی (یاور طغرل)، فلامك جنیدی (مادر شیرفرهاد)، شقایق دهقان (سحرناز)، سعید پیردوست (سردارخان)، ساعد هدایتی (جان نثار)، علی كاظمی (بگوری)، علی اصغر حیدری (آرایشگر و پزشك)، فاطمه هاشمی (مادر لیلون)، بهنوش بختیاری (لیلون)، مهران مدیری (شیرفرهاد) و رضا شفیعی جم (كیوان). در بین این بازیگران به نظر می آید كه بازی سیامك انصاری باید در درازمدت و تا پایان مجموعه بقیه را تحت تاثیر تفكرات القایی خود قرار دهد. كیانوش استقرارزاده نماینده یك فرد تحصیلكرده، روشنفكر و مبارز سیاسی است كه باید شرایط اجتماعی و سیاسی و حتی رفتارهای فردی و فرهنگ آنجا را با تحول بنیادین برای جاری شدن جامعه مدنی و مدرن متاثر سازد.
سیامك انصاری برای رسیدن به چنین مقصودی گاهی شكواییه خود را رو به دوربین و با مكث و تاكید معترضانه ای بازی می كند. گاهی با بیان برخی از نظرات خود سعی بر آن دارد درست ترین نكته ها را یادآوری كند و گاهی نیز در دل یك موقعیت مقصد و منظوری تصویر می شود.
شیرفرهاد هم از طرف برره ای ها مدام بر ندانستگی ها با طرح پرسش: «اینكه گفتی، یعنی چه؟!» تاكید می ورزد. مهران مدیری برای آنكه بی تحركی و تنبلی و تن پروری آدم های برره را به منتها الیه درجه برساند، از كمترین حركتی در ژست ها و حالت های شیرفرهاد و از ریزترین میمیك ها آن هم برای تولید خنده استفاده می كند. مابقی بازیگران هم از قاعده فوق پیروی می كنند و تنها در زمان ارائه گفت و گوها عموماً با ریتم های نسبتاً تند ابراز وجود می كنند. نكته ای كه در تیپ سازی اتفاق می افتد این است كه به تدریج باعث مرگ بازیگر می شود و از بازی خلاقه او را دور می كند. مثلاً محمدرضا هدایتی از طغرل پاورچین تا یاور طغرل شب های برره دچار هیچ گونه برداشت خلاقه و نویی نشده است، فقط در گریم بین پیری و میانسالی این پرسوناژ فاصله ایجاد می شود. البته بداهه پردازی تا حد زیادی در جزیی نگری بازی ها و ایجاد تنوع در گستردگی نقش ها و تیپ ها می تواند به كار گرفته شود.رنگ غالب در طراحی صحنه رنگ سرخ تیره و قهوه ای سوخته است كه به نوعی فضای كهنه و نسبتاً تاریخی را یادآوری می كند. طراحی چند سرباز هخامنشی بر دیوارهای خانه سالارخان هم با كنایه ای شیرین دلالت بر حكمرانی دیكتاتورهای كوچك در برره دارد. اما شب های برره در مجموع به بافت و تنوع چشمگیری در طراحی صحنه نمی رسد و حداقل امكانات موجود به تدریج تبدیل به بافتی علی السویه می شود. به هر حال ۹۰ قسمت باید به لحاظ رنگ و اتمسفر از تنوع برخوردار باشد. موسیقی تیتراژ و آواز مهران مدیری كه برگرفته از ترانه ای خراسانی است از جمله نكات مثبت شب های برره به شمار می آید.
رضا آشفته

منبع : روزنامه شرق