سمپوزیوم مجسمه، معیار خوبی برای سنجش هنرمندان در جهان است

در پی برپایی نخستین سمپوزیوم بین‌المللی مجسمه در ایران كه اسفندماه سال جاری با خلق بیست اثر هنری از بیست هنرمند برجسته داخلی و خارجی همراه خواهد بود، دكتر محمدحسین حلیمی، دبیر هنری در گفتگویی به بیان دیدگاه‌ها و شرح و توضیح چگونگی شكل‌گیری این جریان پرداخت.
چرا شهرداری از میان تمامی شاخه‌های هنرهای تجسمی به هنر مجسمه روی آورد، آن‌هم در شرایطی كه تا به‌حال هیچ بی‌ینال بین‌المللی در این حوزه از سوی كشورمان برگزار نشده است؟
معمولاً در ایران تصور بر این است كه شهرداری تنها باید به تمیز كردن خیابان ها و معابر بپردازد در حالی‌كه شهرداری‌ها در تمام دنیا، وظایف مختلفی از جمله وظایف فرهنگی دارند كه باید در زمینه‌های مختلف خدمت‌گزاری كنند. در بسیاری از شهرها، دیده می‌شود موزه‌ها زیرنظر شهرداری‌هاست و نمایشگاه‌های متعدد نیز به همین صورت زیرنظر این نهاد اداره می‌شوند.
شهرداری‌ها بانی فعل و انفعالات فرهنگی و یكی از متولیان حمایت هنرمندان هستند. این بخش از دولت، با داشتن امكانات مادی می‌تواند حامی خوبی برای فعالیت‌های هنری باشد. ضمن این‌كه اقدام به برپایی برنامه‌های فرهنگی هنری در تمام زمینه‌ها مثل تئاتر، موسیقی و سایر زمینه‌های هنرهای تجسمی، جزء وظایف شهرداری محسوب می‌شود.
درست است كه در ایران برپایی سمپوزیوم بین‌المللی مجسمه، تا به‌حال سابقه نداشته است، اما همانند تمام شهرهای دنیا، شهرداری‌ها برای هنرمندان امكانات كار فراهم و آن‌ها را دعوت به كار می‌كنند تا بدان‌جا كه حتی آتلیه‌هایی رایگان در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند.
مجسمه‌سازان احتیاج به فضاهای خاص و وسیع دارند و ممكن است بسیاری از آن‌ها با امكانات شخصی خود توان فراهم كردن چنین فضا و امكاناتی را نداشته باشند و طبیعتاً باید نهادی آن‌ها را در این زمینه كمك كند و آن، به خصوص باید نهادی باشد كه مستقیماً با مردم در ارتباط است.
در واقع شهرداری با این اقدام، هم زمینه‌ای برای بروز خلاقیت هنرمندان فراهم می‌كند و نیز، فضایی ایجاد كرده است تا هنرمندان نتیجه كار خود را با داشتن امكانات خوب به نحو بهتری ببینند و در معرض نمایش بگذارند.
پرداختن به هنر مجسمه از آن جهت بود كه احساس می‌كردیم از میان هنرهای تجسمی، در جامعه ما كمتر به این موضوع پرداخته شده است. ضمن این‌كه جوانان مستعد بسیاری در این حوزه در كشورمان فعال هستند، كه شهرداری با وجود توان مالی می‌تواند در بروز این خلاقیت‌ها و ارائه آثار در این حوزه و هم‌چنین معرفی هنرمندان این حوزه سهیم باشد.
ضمن این‌كه برپایی چنین سمپوزیوم‌هایی در سطح بین‌المللی معیار سنجشی خواهد شد برای این‌كه بدانیم هنرمندان ما در جهان معاصر در چه رده‌ای از لحاظ هنری، تكنیكی، تفكر و هویتی قرار گرفته‌اند.
این‌كه بدانیم هنرمندان كشورمان به‌عنوان نمایندگانی از هنر ایران، در چه جایگاهی نسبت به فرهنگ خودی و فرهنگ‌های غربی قرار دارند و تا چه اندازه به خود و فرهنگشان متكی بوده‌اند و یا این‌كه تا چه حد از هنر غرب تأثیر گرفته‌اند. به هرحال این‌ها موضوعاتی هستند كه می‌تواند دلایل برپایی سمپوزیوم باشد.
پس از برپایی بی‌ینال داخلی مجسمه احساس كردیم وقت آن‌ است كه در سطح بین‌المللی نیز سمپوزیومی برپا شود. از طرفی امكان شركت در سمپوزیوم‌های بین‌المللی برای هنرمندان ما به راحتی وجود ندارد و این‌كه بخواهند در آن فضا عرض اندام كنند.
حال این فرصتی است كه در داخل كشور ایجاد شده و هنرمندان می‌توانند به راحتی در آن شركت كنند و خود را در جهان، همراه با دیگر هنرمندان بسنجند. این سمپوزیوم می‌تواند وسیله‌ مناسبی باشد كه به هنرمندان در سایر نقاط جهان نوع تفكر، ایده و استدلال خود را نشان دهیم و نقد برخی آثار ‌طرفین توسط هنرمندان روشن شود.
● آیا نیاز شهرداری به این هنر و استفاده از آثار خلق شده در پایان این جریان، مهم‌ترین انگیزه برپایی سمپوزیوم نبوده است؟
▪ قطعاً نیاز شهرداری به هنر مجسمه یكی از مسایلی است كه علاوه بر دیگر دلایل، باعث برپایی چنین سمپوزیومی شد.
به‌خصوص در شهری مثل تهران كه فضای شهری آن با وجود فرصت‌طلبی‌های اقتصادی، به سوی نابسامانی‌های بسیار می‌رود، شهرداری موظف است در بهبود این روند و در شكل‌گیری فضاهای مرتبط با معماری و عناصری كه مجموعه شهری را به‌وجود می‌آورند از جمله میادین و چشم‌اندازهای شهری و... به روش‌های مختلف دخالت كند.
شهرداری به عنوان نهادی كه توانایی چنین حركت‌هایی را دارد باید قدم پیش گزارد همان‌طور كه در طول تاریخ، هنرمندان همواره مورد حمایت چنین نهادهایی بودند. از دربار و پادشاهان تا كلیساها و امروزه شهرداری. در واقع این‌ها واسطه‌ای برای ارتباط هنرمندان مردم جامعه‌شان هستند. لبته به جز شهرداری برخی وزارت‌خانه‌ها نیز می‌توانند در این كار سرمایه‌گذاری كنند.
ما ایرانیان در تفكر و عمل‌كردن، طرح‌ریزی و... مدعی هستیم و باید آن‌ را به جهانیان نیز نشان دهیم.
● مطالعات شما برای برپایی هرچه بهتر این سمپوزیوم و مطابقت آن با استانداردهای بین‌المللی حركت‌های مشابه‌اش در دیگر نقاط جهان، تا چه اندازه بوده است؟
▪ برپایی سمپوزیوم با یك‌سری مطالعات اولیه همراه بود كه به من سپرده شد. در این خصوص با اساتید ایرانی مطلع و مرتبط با این موضوع و با هنرمندانی كه واجد صلاحیت علمی بوده و قابلیت‌ علمی دارند، مشاوره كردیم. و حتی افرادی كه صاحب ایده در مصالح سیاسی و فرهنگی ما هستند را مورد مشورت قرار دادیم. هم‌چنین بسیاری سمپوزیوم‌هایی كه در دیگر كشورها در حال برگزاری است مورد مطالعه دقیق قرار گرفت و آیین‌نامه‌ها و روش كار آن‌ها بررسی شد. مجموع این مطالعات در اختیار یك شورا متشكل از مسئولان فرهنگی شهرداری و دیگر افراد فرهنگی قرار گرفت. در نهایت این جمع تصمیم به برپایی سمپوزیوم با مقررات اعلام شده گرفت.
در این مطالعات، سمپوزیوم‌های برگزار شده در برخی كشورها مثل ایتالیا، فرانسه، بلژیك، انگلستان، كانادا، ژاپن، چین، لبنان و برخی كشورهای عربی خلیج بررسی شد ضمن این‌كه با هنرمندان ایرانی شركت‌كننده در سمپوزیوم‌های بین‌المللی نیز گفتگو به‌عمل آمد تا از چند و چون این برنامه‌ها در دیگر كشورها نیز مطلع شویم. تمام این‌ها طی چندین‌ماه صورت گرفت. البته باید اشاره كرد مرحله اجرایی كار نیز به این مطالعات احتیاج دارد و ما هم‌چنان بررسی‌های خود را ادامه می‌دهیم.
● آیا شهرداری، این حركت را ادامه خواهد داد؟
▪ امیدواریم این سمپوزیوم، اولین و آخرین نباشد. در واقع این حركت، آغازی بود برای حركت‌های بعد.
علت این انتخاب، این عمل و این نوع مسابقه، جایگاه ایران از نظر تكیه‌گاه فرهنگی، توقع و ادعای فرهنگی و هنری است كه در دنیا داریم.
اگر فعالیت‌های انجام شده در سمپوزیوم، نتیجه بخش بوده و آثار قابل توجهی خلق شود، در نهایت اندوخته خوبی از این آثار خواهیم داشت. و بالطبع در خصوص برگزاری سمپوزیوم در سال‌های آتی و چگونگی برگزاری‌اش و در صورت لزوم وجود تغییرات یا در نوع برپایی و یا تغییر در موضوع مسابقه تصمیم‌گیری خواهد شد.
در واقع ادامه این جریان به نتیجه كار در پایان سمپوزیوم بستگی خواهد داشت. اگر امكان ارتباطی ما گسترده باشد و ما بتوانیم به هنرمندان بیشتری دسترسی یابیم، می‌تواند نتیجه كار خوبی به ما بدهد، و بالطبع نتیجه خوب ما را بر آن می‌دارد تا این حركت را تداوم بخشیم.
● با توجه به گفته‌های مسوولان كه تمام آثار خلق شده در فضاهای شهری مورد استفاده قرار خواهند گرفت، آیا می‌توان به انجام این‌كار از سوی شهرداری مطمئن بود؟
▪ ایده اولین برقرارگیری مجسمه‌ها در سطح شهر بود اما هنوز نمی‌توان دقیقاً عنوان كرد كه این كار عملی خواهد شد یا نه چرا كه ممكن است برخی از آن‌ها متناسب فضای باز نبوده و یا به هر دلیل دیگری مناسب برای فضای شهری تشخیص داده نشوند.
اما مطمئناً این آثار كاربری خواهند شد یعنی در فضاهای مناسبشان مورد استفاده قرار می‌گیرند كه ممكن است در یك وزارت‌خانه، نهاد و یا سازمانی برحسب اعلام نیاز، از آن‌ها استفاده به عمل آید.
یكی از ایده‌های ما تشكیل باغ یا پارك مجسمه است كه احتمالاً با ادامه یافتن سمپوزیوم و با در اختیار داشتن مجموعه‌ای از آن‌ها به تعداد مناسب، تشكیل خواهد شد.
● در خصوص این‌كه جریان برپایی سمپوزیوم مجسمه مرتبط با نیاز شهرداری بوده احتمال این‌كه سمپوزیوم‌های مشابه مثلاً در خصوص معماری توسط شهرداری برگزار شود، وجود دارد؟
▪ احتمال این امر وجود دارد. اما این‌كه چطور و چگونه و در چه زمانی باشد و یا به چه منظور و با چه مشخصاتی باشد اصلاً معلوم نیست، و حتی هنوز صحبتی در این خصوص نشده است. اما این‌كه شهرداری در آینده چنین كاری انجام دهد، دور از ذهن نیست.
● با توجه به این‌كه برپایی سمپوزیوم، حركتی كاملاً اختصاصی از شهرداری است، آیا از ایده‌های انجمن مجسمه‌سازان به عنوان نهادی رسمی و علمی، در این خصوص مثلاً در انتخاب اعضای هیات داوران بهره برده‌اید؟
▪ در شكل‌گیری این جریان از هنرمندان انجمن مجسمه‌سازان بهره بردیم و به‌خصوص در پیاده كردن آن توقع می‌رود كه شركت داشته باشند.
امیدواریم كه این نهاد با تشكیل و با گسترده شدن كمیته‌های فنی حضور پررنگ‌تری در این حركت داشته باشد.
اما در خصوص انتخاب داوران باید بگویم، این كار زیرنظر شورای سمپوزیوم انجام شد و طبق روند معمول دیگر سمپوزیوم‌های دنیا، معمولاً اكیپی از چند قشر از جمله یك هنرمند فیلم‌ساز در میان داوران حضور دارند.
در خصوص انتخاب داوران مجسمه‌ساز باید بگویم این‌ها افرادی با سابقه هستند كه متعلق به گذشته‌اند و فعالیت‌های گسترده در امر آموزش و امور حرفه‌ای در كارنامه كاریشان وجود دارد.
این‌ها هنرمندانی هستند كه نه تنها در ایران بلكه در جریان هنری بسیاری كشورهای دیگر نیز حضور داشته و از آن‌ها مطلع هستند.
معیار ما برای انتخاب داوران دارا بودن نگاهی غیرشخصی و تا حد ممكن بی‌نیاز از جهت‌گیری خاص بود. كه فكر می‌كنیم چنین چیزی لحاظ شده است.
در واقع یكی از اهداف ما این بود كه داوران به گونه‌ای انتخاب شوند كه در قضاوت خود حق هیچ هنرمندی پایمال نشده و قضاوت درستی در خصوص هنر مجسمه مطابق با موضوعات اعلام شده از سوی دبیرخانه داشته باشند. در واقع به شیوه معمول همه جشنواره‌های جهانی، یك گروه داوری براساس موضوعات مشخص و زیرنظر مدیریت، جشنواره را هدایت می‌كنند كه در این‌جا به ترتیب آقای عسكری به عنوان دبیر جشنواره، این‌جانب مدیر هنری و آقای هاشمی با سمت مدیر اجرایی و برنامه‌ریزی، جشنواره را سامان خواهیم داد.
آری و نه گفتن این افراد نه برحسب احساس و نظرشخصی بلكه بنا به دلایل علمی و هنری خواهد بود. گزینه‌های بسیاری وجود داشت كه در نهایت این عده، انتخاب شدند. هرچند ممكن است آن‌ها جهت‌گیری سیاسی داشته باشند اما در گزینش تخصصی هنر، به درستی انتخاب می‌كنند.
اعضای این هیات یواف دارش، پرویز تناولی، عباس كیارستمی، دكتر داریوش شایگان و مهندس موید عهد هستند.
● در نهایت چند اثر گزینش خواهد شد؟
▪ از میان آثار رسیده- بسته به تعداد آن‌ها- در چندین مرحله گزینش خواهند شد و در یك مرز معین در بروشور نمایشگاه به چاپ خواهد رسید. در نهایت بیست اثر منتخب در كارگاه‌ها با مواد و مصالح دلخواه اعم از فلز، سنگ، چوب، پلاستیك و... كه بتواند ظرف سه هفته جوابگو باشد، خلق خواهند شد. گفتنی است فراخوان این سمپوزیوم قرار است در دو مرحله در روزنامه «Le Mond‌» به چاپ برسد.

نویسنده : زهرا نعیمی
[گفتگو با دكتر حلیمی، دبیر هنری سمپوزیوم مجسمه در ایران]

منبع : دوهفته‌نامه هنرهای تجسمی تندیس