دست ‌مریزاد

‌توقع‌ترین و تأثیرگذارترین انسان‌های عرصه‌های فرهنگ و هنر هستند. از آن‌جا که در مملکت ما اغلب افراد در جایگاه واقعی خود قرار ندارند، این جماعت هم به تبع نابسامانی‌های موجود اجتماعی، سال‌ها در عین بودن در میان جمع، تنها بودند و کم‌تر قدرشان شناخته و دانسته می‌شد، تا آن‌که به همت جمعی از پیشکسوتان منتقد و سینمایی‌نویس - نه فقط آن سه تن عزیزی که به عنوان مؤسس از سوی انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی مورد تمجید قرار گرفتند - و تنی چند از نشریه‌داران سینمایی و هنری و چند نفری که هم‌اکنون در میان منتقدان و سینمایی‌نویسان نیستند، بعد از جلسات و نشست هایی و با مساعدت مسئولان سینما «انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران»، پا گرفت که با حضور و فعالیت اعضا و شوراهای متعدد مرکزی توانست بگوید ما هستیم و هم‌چنان برای اعتلای سینمای ایران و تعالی بینش سینمایی جامعه تلاش می‌کنیم.
انجمن فعلی برای رسیدن به چنین جایگاهی و برگزاری جشن صنفی خود از موانع بسیاری گذر کرده است و همت تمام کسانی که برای دوام تکامل آن کوشیدهاند ستودنی و قابل تحسین است.
جماعت منتقد طی سال‌ها، همواره برگزاری جشن‌ها و جشنواره‌های سینمایی را در بوته‌ی نقد خود قرار داده و می‌دهند. آسیب‌شناسی و ارایه‌ی راهکارهای عملی و مناسب از سوی منتقدان و سینمایی‌نویسان - عضو یا غیرعضو انجمن - توانسته است مانع مرگ مثلاً جشنواره‌ی فیلم فجر شود و آن را در مسیر احیا و رشد قرار دهد. حال بد نیست با سپاس از همت دوستان انجمنی که چنین جشن شایسته وتأثیرگذاری با عنوان دومین جشن صنفی خود برگزار کردند، با نگاهی به آن، به قول معروف کمی هم«خودمان، خودمان را نقد کنیم»!
نخست از انتخاب‌های چندگانه‌ی جالب انجمن، اهدای جوایز، همکاری قابل تحسین سینماگران با منتقدان در برگزاری این جشن و حضور چشمگیر اهالی هنر و قلم و مسئولان فرهنگی و هنری کشور و ... به نیکی یاد کنیم و برگزاری این جشن را به یاران منتقد و دریافت جوایز ارزشمند منتقدان از سوی سینماگران و منتقدان و نشریه‌داران گرامی را تبریک بگوییم و بعد از دریچه‌ی سوخته‌دلی، چند ای کاش و اگر را به عنوان تذکر یادآوری کنیم.
همگان می‌دانیم که محصول کار منتقد، نقد اثر و مخاطب اثرش سینماگران و مردم هستند بنابراین قضاوت درباره‌ی کمّ و کیف محصول کار منتقد با مردم و سینماگران است لذا شایسته آن است که در گزینش نقدها و مطالب برگزیده‌ی سینمایی، دیدگاه سینماگران و مردم – دستِ کم طیف نخبه و منتخب و نماینده‌ی مردمی، یعنی دانشجویان، سینماروها و ... - در رتبه‌ی نخست لحاظ شود و سپس دیدگاه‌ها و نظرات منتقدان و نویسندگان در نظر گرفته شود. از همین رو تکیه‌ی تنها به آرای دوستان - که درباره‌یو یاران و همکاران و هم‌قطاران خود رأی و نظر می‌دهند - چندان به‌صواب نیست.
در این جشن، گرچه از تعدادی از منتقدان و هنرمندان و صاحب نشریات قدردانی شد اما از یاد نبریم که این جشن، جشن تمام منتقدان، سینمایی‌نویسان مطبوعات و حتی سینما و مردم ایران است. به همین خاطر جا داشت از بزرگان و تأثیرگذاران اصلی و مطرح جامعه‌ی منتقدان هم یاد می‌شد - چه آن‌ها که در میان ما هستند و چه آن‌ها که نیستند - برای مثال آیا جا نداشت تا از زحمتکشان رخت بر بسته‌یی چون «طغرل افشار»، «پرویز دوایی» و ... و غریب‌ماندگانی مانند «پرویز نوری» و عزیزانی مانند «جمشید ارجمند»، «هوشنگ کاووسی»، «هوشنگ گلمکانی»، «حسین گیتی»، «محمد مجیدی»، «رحیم قاسمیان»، «فریدون صدیقی»، «عزیزالله حاجی‌مشهدی» و ... دستِ کم به رسم احترام یاد شود؟ گرچه حق آن بود که از این عده هم تجلیل شود.
دیگر آن که آیا نشریات برتر سینمایی ۳۰ سال اخیر همین‌ها بودند که مورد تقدیر قرار گرفتند، پس جایگاه تأثیرگذارترین مجله‌ی سینمایی کشور «فیلم» کجاست؟ نشریاتی مانند «سینما تئاتر»، «فیلم و سینما»، «فرهنگ و سینما»، «ویدیو»، «گزارش فیلم»، «دنیای تصویر»، «هفت»، «فیلم‌نگار» و ... چه شدند؟ ای کاش عزیزان و به‌ویژه جوانان منتقد و سینمایی‌نویسان فعال فعلی که نوشتن را از روی دست منتقدان حرفه‌یی و قدیمی آموختند به هنگام صدور رأی و نظر، کمی مکث کرده یا دستِ کم نشریات ۳۰ سال اخیر سینمایی و هنری را تورق می‌کردند!
آیا نمی‌شد یا نمی‌بایست از امثال «بیژن خرسند»، «جمال امید»، «مسعود مهرابی»، «عباس بهارلو» و ... به عنوان مؤلفان و مورخان سینمایی یاد و تقدیر کرد؟
آیا مترجم‌ها و نویسندگان سینمایی که با چاپ و تألیف و ترجمه‌ی متون سینمایی جهان به فرهنگ سینمایی همه‌ی ما کمک کردند، شایسته‌ی یادآوری نبودند؟ آیا به‌راستی آن نظرخواهی‌ها از تمام منتقدان سینمایی صورت گرفته بود؟ اسامی تعدادی از منتقدان سرشناس را می‌توان ردیف کرد که اصلاً در جریان چنین امر مهمی نبوده‌اند! آیا جا نداشت از نویسندگان و گردانندگان بخش‌های هنری مطبوعات غیرسینمایی هم یاد شود؟ به یاد بیاوریم که بخش زیادی از مطالب سینمایی در بخش اعظم مطبوعات غیر سینمایی درج می‌شود، نه فقط در چند ماهنامه و هفته‌نامه و روزنامه‌ی سینمایی‌! نادیده گرفتن حضور مؤثر بسیاری از سینماگران صاحب سبک ایرانی در ۳۰ سال اخیر و فیلم‌های تأثیرگذار آن‌ها و بی‌اعتنایی به موفقیت‌های بین‌المللی سینمای ایران و هم‌چنین رعایت اصل محافظه‌کاری (!) در مضامین بیانیه و اهدای جوایز - آن هم در جایی که شاخصه‌ی کاریک منتقد ، شجاعت و استقلال در دادن رایاست- از دیگر اشکالات کار دوستان انجمن بود و ...
البته آن چه مطرح کرده‌ایم، در تضاد با متانت جماعت منتقد و وقار انجمن و جشن برگزارشده که به‌شدت از آن دفاع می‌کنیم، نیست. این همه، برای بهتر شدن و بالندگی جامعه‌ی منتقدان و نویسندگان سینمایی است.
در هر حال دیکته‌ی انجمن منتقدان در عرصه‌ی جشن و جایزه نوشته شد و شکر خدا بسیار کم‌غلط بود و توانست با ارفاق و اغماض نمره‌یی عالی در تاریخ سینمای ایران به خود اختصاص دهد.
به خاطر بسپاریم که محصول کار منتقد، نوشته‌ و نقد و مخاطبان اصلی‌اش مردم و سینماگران یعنی داوران واقعی‌اند. پیشکسوتان و زحمتکشان این عرصه را - به دلیل این که با چراغ خاموش حرکت می‌کنند و اهل جنجال و حاشیه نیستند - از یاد نبریم. مجموعه‌ی سینما، اهالی سینما و جامعه‌ی منتقدان را یک‌جا و نه به صورت فردی و گروهی ببینیم.
منتقد در جایگاه نظریه‌پرداز، مصلح، داور و معلم ایستاده است. بکوشیم نخست شاگردان صادق استادان خود باشیم و بعد به معلمی فکر کنیم.
دوستی و تعامل اهالی قلم و سینما و همدلی و همراهی مدیران سینمایی می‌تواند سینمای ایران را ملی و صنعتی و بیمه کند. بیاییم در این راه گام برداریم

جبار آذین

منبع : سورۀ مهر