گفتاری در ابعاد سلامت

● درآمد:
در مجموع آثار و سخنان بزرگان دینی وفرهنگی ما همواره از صحت ( سلامتی ) و امنیت بعنوان دو نعمت بزرگ یاد می شود که مردم هیچگاه قدر و ارزش آنها را در نظر ندارند وتنها زمانی به این دو نعمت اندیشه می کنند که آنها را از دست داده باشند و به عبارت دیگر نعمت سلامتی و نعمت امنیت دو نعمتی است که چون آنها را از دست بدهیم تازه به اهمیت و ارزش آنها پی می بریم.
اکنون در این مجال از یکسو با توجه به تقارن این ایام با هفته سلامت و سوی دیگر در استقبال از برگزاری همایش سه روزه " بهداشت روان " در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران طرح موضوعات و مباحثی پیرامون " سلامت و ابعاد آن " با بهره گیری و استناد به منابع علمی و پژوهشی در دسترس ، به منظور اطلاع رسانی و ارتقاء دانش و آگاهی جامعه خالی از لطف نخواهد بود.
● تعریف:
سازمان جهانی بهداشت " سلامت " را " بهزیستی کامل جسمی ، روانی و اجتماعی " فرد تعریف می کند و نه تنها نبودن بیماری و رنجوری او.بنابر این " سلامت " مفهوم مثبتی است که علاوه بر ظرفیتهای جسمانی بر شرایط و منابع اجتماعی و شخصی نیز توجه و تاکید فراوان دارد.
● ابعاد سلامت:
۱) سلامت از بعد اجتماعی:
سلامت در بعد اجتماعی وقتی حاصل میگردد که با دیگران تبادل و تعامل مثبت و لذت بخشی داشته باشیم و طی فعالیتهای خانوادگی ، تحصیلی ، شغلی و تفریحی با دیگران صمیمانه و راحت باشیم و در جهت تحقق این امربهتر است تا:
ـ روابط اجتماعی خود را در هر فرصتی توسعه دهیم.
ـ با دیگران برخوردی صیمانه وصادق داشته باشیم.
ـ ارزشها و باورهای خود را به دور از تعصبات وفشارها حفظ کنیم.
ـ در کارهای گروهی حضوری فعال و موثر داشته باشیم.
ـ زمان مطالعه خود را با استفاده از منابع متنوع و مورد علاقه افزایش دهیم.
مهارتهای برقراری ارتباط موثر را بیاموزیم.
۲)سلامت از بعد فرهنگی:
آگاهی و شناخت کافی نسبت به فرهنگ، پیشینه و سوابق فرهنگی خانوادگی و ملی خود بنحوی که قادر به تشخیص تفاوتهای فرهنگی، اعتقادات و سنتهای خود با دیگران باشیم از اصول مهم وجود سلامت در بعد فرهنگی است که در دستیابی به آن توجه به امور زیر اجتناب ناپذیر است:
ـ در باره فرهنگ و آداب ورسوم کشورمان مطالعه و تحقیق کنیم.
ـ فرهنگ اقوام مختلف را بشناسیم.
ـ با مردم ارتباط داشته باشیم.
ـ با آداب ورسوم طبقات مختلف اجتماعی آشنا شویم.
ـ ابعاد مثبت فهنگ خود را شناخته و با ارج نهادن به آنها نسبت به حفظ شان کوشا و پایبند با شیم.
ـ ابعاد مثبت دیگر اقوام و ملتها را محترم شماریم.
ـ برای فرهنگهای مختلف احترام قائل شویم.
ـ برای شنیده حرفهای دیگران صبور و متواضع باشیم.
ـ از قضاوت کردن در باره دیگران اجتناب کنیم.
۳)سلامت در بعد جسمانی:
این بعد از سلامت شامل حفظ تعادل در تغذیه و رژیم غذائی ، انجام ورزش بصورت مرتب، خواب مناسب،استراحت کافی و توجه به علائم هشدار دهنده جسمانی است.سلامت جسمانی توانائی استفاده از دانش، انگیزش، تعهدو رفتار خود مدیریتی را بهمراه داشته که در نهایت منجر به ایجاد تعادل و تناسب در فرد می شود.آنچه مسلم است،حصول این امر با شرایط زیر امکانپذیز خواهد بود:
ـ سبک خوردن و آشامیدن خود را مورد بازنگری قرار دهیم.
ـ یک رژیم غذائی سالم را مد نظر داشته باشیم.
ـ از تمرینات ورزشی منظم و مناسب غافل نشویم.
ـ تستهای سنجش سلامت را جدی بگیریم.
ـ حفظ سلامت دهان و دندان ومعاینات دندانپزشکی را همواره با جدیت پیگیری کنیم.
ـ از مصرف مواد مخدر ، مشروبات الکلی و یا هرگونه موادی که مصرف آنها باعث بروز آسیب جسمی و روحی است خوداری کنیم.
۴)سلامت از بعد معنوی:
بعد معنوی سلامت فرد با شناخت از خود و خالق تحقق می یابد. اینکه فرد معنای وجودی خلقت خویش را دریابد و بر نقش محوری خود در جهان هستی واقف گردد.
از کجا آمده ام آمدنم بهر چه بود
به کجا میروم آخر ننمائی وطنم
بدین منظور:
ـ پرداختن به امور معنوی واخلاقی را در برنامه روزانه خود قرار دهیم.
ـ لحظاتی را با خود خلوت کنیم.
ـ برای زندگی و فعالیتهای کوچک وبزرگ خود اهدافی را مشخص و تعریف کرده و در عمل به آنها تلاش کنیم.
ـ ارتباط خود را با خالق هستی نزدیکتر کنیم.
۵)سلامت از بعد عاطفی:
این به از سللامت شامل شناخت از نیازهای عاطفی خویش و تصمیم گیری صحیح در ارضای این نیازهاست.هرچقدر فرد نسبت به ویژگیهای شخصیتی و افکار و علائق خودش آگاهی بیشتری کسب کند،کنترل بیشتری بر رفتارهای خودداشته ومسئولیت رفتار ها ی خود و تبعات ناشی از آنها را نیز پذیرا خواهد بود.
ـ نسبت به علائم بدن خود در مقابل فشار و استرس آگاه باشیم.
ـ باورهای زیربنائی خود را بشناسیم.
ـ باورهای کلیشه ای خود را مورد ارزیابی مجدد قرار داده و اصلاح کنیم.
ـ نیازها و احساسات خود را بشناسیم و در فزصتهای مناسب بیان نمائیم.
ـ برای مقابله با افکار مخرب و منفی خنده و شوخی را از یاد نبریم.
ـ با خود مهربان بوده وبه توانائیهایمان خوشبین باشیم.
ـ با مطالعه در خصوص سلامت روان و مشاوره با اساتید مربوطه آگاهیها و مهارتهای خود را ارتقا و توسعه دهیم.
۶) سلامت از بعد عقلانی :
در این مبحث اشتیاق به یادگیری و کسب مهارتهای لازم در هدف گذاری و قدرت حل مسئله و همچنین ایجاد و تقویت تفکرخلاق، نقاد و مستقل برای تثبیت بعد عقلانی سلامت است.
با این هدف :
ـ اهداف تحصیلی ، شغلی ، تخصصی و خانوادگی واقع گرایانه ای را طراحی و پیگیری کنیم.
ـ در تصمیم گیریها آسایش خود و دیگران را همواره مد نظر داشته باشیم.
ـ مشکلات و موانع را بهترین فرصت برای یادگیریهای تازه بحساب آوریم.
ـ از هر شکست عبرت گرفته و در هر موفقیت به خودمان پاداش بدهیم.
۷)سلامت در بعدبرنامه ریزی:
این بخش شامل مراحل جستجو و کشف تعادل بین اهداف شخصی، اجتماعی، خانوادگی، شغلی و... است بکه با مدیریت تهدیدها و بهره گیری مناسب از فرصتها تحقق می یابد:
ـ کارهای ضروری و غیر ضروری خود را بازشناسی کنیم.
ـ کارهای فوری و غیر فوری خود را بشناسیم.
ـ براساس طبقه بندیهای فوق اولویتهای خود را مشخص نمائیم.
ـ علل سستی ویا اهمالل کاریهای خود را بشناسیم.
ـ اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود را واقع بینانه طراحی کنیم.
ـ نقاط ضعف و قوت خود را در اجرای برنامه ها باز شناسی کنیم.
ـ مهارتهای مدیریت بر خویشتن و خود انظباطی را بیاموزیم.
۸) سلامت از بعد زیست محیطی:
آگاهی از کیفیت هوا و شناخت عوامل فزاینده آلودگیهای محیطی مارا قادر می سازد تا با شناخت کافی نسبت به نقش خود در سالم سازی و یا کنترل آلودگی متعدانه تدابیر لازمه را نسبت به کاهش این آلودگیها ویا اقدامات پیشگیرانه در کنترل آنها صورت پذیرد.بدین منظور:
ـ محیط زیست خود را دوست بداریم و نسبت به آن مسئولیت پذیر باشیم.
ـ سهم خود را نسبت به حفظ پاکیزگی محیط شناخته و نسبت به رعایت آن متعهد باشیم.
ـ آلودگی صوتی را کنترل کنیم.
ـ قوانین شهر و منطقه خود را برای حفظ سلامت محیط زیست و حقوق دیگر شهروندان رعایت کنیم.

محمدعلی مقیسه
منابع:
برداشت آزاد ازمنشورات دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم و پیام مشاور دانشگاه تهران