روند رو به رشد طب سنتی و مکمل در جهان

طب سنتی از قدیمی‌ترین شیوه‌های درمانی در جوامع بشری است كه خیلی پیش‌تر از طب مدرن مورد استفاده ملل مختلف بوده و رشد و نمو خود را مدیون سنت، فرهنگ و آداب و رسوم ملل مختلف است.
اگر چه طب مدرن نیز به طور بسیار گسترده‌ای رشد و نمو داشته اما طب سنتی هنوز در بسیاری از كشورها جایگاه خود را حفظ كرده است.
طب سنتی در چند دهه اخیر رشد فزاینده‌ایی داشته است. مردم بسیاری از كشورها امروزه به دنبال یافتن شیوه‌هایی از درمان‌های طبیعی هستند تا علاوه بر درمان بیماری‌هایشان، عاملی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها باشد. رشد تقاضا در این زمینه چه از طرف مردم، چه صنایع نشان دهنده جایگاه قابل ملاحظهٔ‌ طب سنتی در عرصه بهداشت و درمان است، كه توجه و حمایت بیشتر دولتمردان و جوامع علمی- دانشگاهی را به خود معطوف داشته است.
طب سنتی دانش و مهارت حفظ سلامتی به شیوه‌ای كل‌ انگارانه است، این شیوه ریشه‌ در تئوری‌های بومی و قومی، اعتقادات و باورها و تجربهٔ ملت‌ها دارد كه نسل به نسل تا به امروز منتشر شده و به ما رسیده است.
طب سنتی شامل مجموعه‌ای از شیوه‌هایی است كه به حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها می‌انجامد و رابطهٔ تناتنگی با گیاهان، حیوانات، مواد معدنی و تكنیك‌های فیزیكی دارد.
طب سنتی در جوامع در حال توسعه از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار است و روند رشد آن در كشورهای توسعه یافتهٔ صنعتی بسیار سریع است:
▪ چین، در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد كل گیاهان دارویی مورد مصرف مردم جهان را تولید می‌كند.
▪ در گینه، نیجریه و زامبیا درمان ۶۰ درصد از كودكان مبتلا به مالاریا از طریق داروهای گیاهی صورت می‌گیرد.
ز در اروپا، آمریكای شمالی و دیگر كشورهای صنعتی، بالغ بر ۵۰ درصد مردم از درمان‌های مكمل و جایگزین، حداقل یك‌بار استفاده كرده‌اند.
▪ در سانفرانسیسكو، لندن و آفریقای جنوبی، ۷۵ درصد مبتلایان به ویروس HIV ، از طب سنتی و طب مكمل و جایگزین برای درمان استفاده می‌كنند.
▪ ۷۰ درصد جمعیت كانادا از درمان‌های مكمل حداقل یك‌بار برای درمان استفاده كرده‌اند.
▪ در آلمان ۹۰ درصد جمعیت از درمان‌های طبیعی استفاده می‌كنند و تعداد متخصصان و پزشكانی كه آموزش‌های مرتبط با طب سنتی و درمان‌های طبیعی را گذرانده‌اند در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ بالغ بر ۱۰ هزار و ۸۰۰ نفر بوده است.
▪ ۱۵۸ میلیون نفر از جمعیت بزرگسال آمریكا از طب مكمل بهره‌برده‌اند. بودجه‌ای كه در سال ۲۰۰۰ در این كشور صرف درمان‌های طبیعی و طب مكمل شده قریب به ۱۷ بیلیون دلار آمریكا بوده است.
▪ دولت انگلیس برای طب سنتی و طب مكمل، سالانه در حدود ۲۳۰ میلیون دلار هزینه می‌كند.
بطور كلی بازار جهانی سالانه بالغ بر ۶۰ بیلیون دلار صرف داد و ستد داروهای گیاهی، گیاهان دارویی و درمان‌های طبیعی می‌كند.
● ایمنی و تاثیرگذاری
شواهد علمی مرتبط به آزمایش‌های بالینی كه به‌طور تصادفی توسط كارشناسان انتخاب شده، نشان می‌دهد كه ایمنی و سودمندی طب سوزنی و مصرف داروهای گیاهی و همینطور درمان‌هایی كه نیازمند به مهارت یدی‌اند، ثابت شده‌اند اما اثبات ایمنی و سودمندی برخی گیاهان دارویی و شیوه‌های درمانی، مستلزم صرف زمان و هزینه‌ بیشتری است.
عدم كنترل و استفاده نابجا از طب سنتی و شیوه‌های متنوع آن اثرات سوء و خطرناكی را به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال گیاه Ephedra در چین برای درمان تنگی‌ نفس مورد استفاده دارد، اما در آمریكا این گیاه به عنوان دارویی رژیمی مورد استفاده بیماران قرار می‌گیرد و مصرف بیش‌از اندازه آن موجب حملات قلبی، سكته و مرگ می‌شود.
نمونهٔ دیگر این بی‌احتیاطی در بلژیك روی‌داد. به‌طوری كه بر اثر مصرف گیاه نامناسب برای درمان لاغری، ۷۰ نفر نیازمند پیوند كلیه و یا دیالیز شدند.
علاوه بر ایمنی گیاهان دارویی، معضل دیگر، مربوط به سود‌های بسیار كلانی است كه بازار گرم خرید و فروش داروهای گیاهی و گیاهان دارویی نسیب سرمایه‌گذاران می‌كند. این سودهای كلان خود تهدیدی بزرگ برای جوامع به‌خصوص مصرف‌كننده‌ها، محسوب می‌شود چرا كه باعث طمع سرمایه‌گذاران و برداشت‌های زودهنگام محصولات گیاهی و گیاهان دارویی خواهد شد. این امر علاوه بر كاهش اثربخشی و سودمندی گیاهان دارویی، موجبات انقراض و از بین رفتن گونه‌های مختلف گیاهی را فراهم می‌آورد.
● شیوه‌ها و محصولات آزموده شده
▪ ماده اولیه ۲۵ درصد داروهای مدرن (شیمیایی) از گیاهان دارویی كه به‌صورت سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تهیه می‌شود.
▪ طب سنتی تاثیرات قابل توجه‌ای را در تسكین درد بعد از جراحی‌ها‌، كاهش حالت تهوع بانوان باردار، تسكین و كاهش حالت تهوع و استفراغ بیمارانی كه تحت شیمی‌درمانی‌ قرار گرفته‌اند به اثبات رسانده است.
▪ یكی از شیوه‌های درمان‌های طبیعی، یوگا، باعث كاهش تنگی نفس (آسم) می‌شود. و تكنیك‌های تای چی Tai Ji ترس افراد سالخورده را از افتادن، به طور قابل ملاحظه‌ای از بین می‌برد.
علاوه‌بر این طب سنتی قادر است بیماری‌های مسری و عفونی را نیز تحت كنترل خود درآورد. به‌عنوان مثال گیاه دارویی آنواآرتمیسیا در چین به‌ عنوان یكی از موثر‌ترین مواد برای از بین بردن مالاریا است و سالانه مانع از مرگ یك میلیون بیمار مبتلا به مالاریا می‌شود كه اغلب آنها را كودكان تشكیل می‌دهند. همچنین تحقیقات دانشمندان آفریقای جنوبی بر روی گیاه Sutherlardia Microphylla اثرات موثر این گیاه را بر افزایش انرژی، اشتها و ظاهر بیماران مبتلا به ایدز داشته است.
● تلاش‌های ‌WHO به منظور توسعهٔ ایمنی و اثربخشی طب سنتی
سازمان بهداشت جهانی، استراتژی جامع خود را در مورد طب سنتی برای اولین بار در سال ۲۰۰۲▪ به جهانیان ارائه داد. این استراتژی برای همیاری و مساعدت با كشورهای مختلف در زمینه ارتقای سطح كیفی و كمی طب سنتی طراحی شده است.
۱) توسعه سیاست‌ها و خط‌مشی دولت‌ها برای ارزیابی و نظامند‌كردن طب سنتی و شیوه‌های متنوع طب مكمل و جایگزین.
۲) تضمین قابلیت و خاصیت طب سنتی و درمان‌های مكمل و جایگزین بخصوص گیاهان دارویی
۳) شفاف سازی مفهوم «درمان‌شناسی» در طب سنتی و درمان‌های مكمل و جایگزین برای تولید‌كنندگان و مصرف‌كنندگان این نوع داروها.
۴) و در نهایت جمع‌آوری اطلاعات مربوط به طب سنتی و درمان‌های وابسته به آن.
در حال حاضر، سازمان بهداشت جهانی از مطالعات و تحقیقات بالینی ضدمالاریا در ۳ كشور آفریقایی حمایت می‌كند. این تحقیقات نتایح بسیار روشنی در مورد پتانسیل‌های گیاهان بر علیه مالاریا به دست داده‌اند.
همكاری‌های دیگر این سازمان، در كشورهای بوركینافاسو، كنگو، گینه، مالی، نیجریه، كنیا، اوگاندا و زیمباوه در حال اجراست. در این مناطق تحقیقاتی در مورد تاثیر گیاهان بر درمان ایدز، مالاریا، كم‌خونی (سلول‌های داسی شكل) و دیابت صورت می‌گیرد.
در سال ۲۰۰۳ این سازمان حمایت‌هایی را در مورد تسهیل فرایند توسعه و معرفی طب‌سنتی و درمان‌های مكمل به‌وسیله دوره‌های تحصیلی در فلیپین فراهم كرد. و تعلیم و تربیت فروشندگان محصولات طب‌سنتی و داروهای مكمل را در سه كشور چین، مغولستان و ویتنام در دستور كار خود قرار داده است.
● الویت‌ها در توسعه و ترفیع جایگاه طب سنتی
بیش از یك‌سوم جمعیت كشورهای درحال توسعه گرفتار كمبود داروهای حیاتی و ضروری‌ برای درمان بیماری‌هایشان هستند. فراهم كردن بستری مناسب برای ایجاد امنیت و سودمندی طب‌سنتی و درمان‌های طبیعی باعث سهولت دسترسی مردم به درمان‌های طبیعی و حفظ و برابری سلامتی برای عموم مردم جهان است.
در حالی‌كه چین، كره و ویتنام، تمامی ظرفیت‌های طب سنتی را در سیستم درمانی خود نهادینه كرده‌اند، متاسفانه بسیاری از كشورها هنوز در حال جمع‌آوری شواهدی برای استاندارد بودن این نوع از درمان در جهان هستند.

نویسنده:آمنه فرخی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی درمانگر