استفاده از فرصت‌ها

قابل کتمان نیست که از یک طرف سوزن پیشرفت مذاکرات تعیین‌کننده هسته‌ای در جایی گیر کرده است و از طرف دیگر چون نتایج نهایی و سمت و سوی مذاکرات شورای‌عالی امنیت ملی برای عموم روشن نیست، لذا شاید مجموعه پیشنهادهای زیر تا اندازه‌ای راه‌گشا باشد.
همچنانکه با مذاکرات فرعی اخیر ممکن است که حداقل بخشی از گره‌های مشکل‌ساز گشوده شود، در همین حال به نظر می‌رسد راه‌های موازی و مشابه دیگری نیز برای گشایش گره‌های اصلی وجود داشته باشد که با حفظ منافع بیشتر و نه چندان منافی استراتژی دولتمردان، بشود به چاره‌گزینی‌های بهتر و پرمنفعت‌تری دست پیدا کرد.
در حالی که اعراب و روسیه بنا بر منافع خود ادعای تشکیل کنسرسیوم غنی‌سازی را می‌دهند، چرا ما خود پیشقدم و مستقبل آن نباشیم؟ مخصوصا اینکه نماینده اروپاییان و تا اندازه‌ای هم آمریکاییان در حال اقرار به این چاره‌گزینی می‌باشد. به نظر نمی‌رسد که به هیچ‌وجه استقرار تاسیسات غنی‌سازی دو دهه آینده در خاورمیانه (به دلیل سیاسی، اقتصادی و حتی فنی) و روسیه نه هرگز ممکن باشد و نه تامین‌کننده منافع ایران. لذا اولین پیشنهاد از طرف ایران در پاسخ خاویر سولا‌نا تاسیس یک کنسرسیوم بین‌المللی در بخشی از خاک ایران و یا یکی از جزایر ایرانی تحت حاکمیت و نظارت سازمان ملل می‌تواند باشد. مسلما این پیشنهاد مطابقت بیشتری با روش‌های اعتمادسازی داشته و نسبت به سایر پیشنهادها می‌تواند سریع‌تر به نتیجه مشخص برسد. احتمالا‌ اجرای اراده این کنسرسیوم ممکن است حتی در یکی از کشورهای بی‌طرف (مثل سوئیس) محقق شود.
در مرحله بعد به موازات ارائه چنین پیشنهادی پیگیری منطقی، قانونی و مدلل احقاق حفظ حقوق غنی‌سازی و مخصوصا تحقیقات کامل فعالیت‌های غنی‌سازی در محل فعلی استقرار سانتریفوژها و یا استفاده از سایر تکنیک‌ها تا حدود معادل ۱۰-۵ هزار سانتریفوژ به عمل آمده و تضمین آن خواسته شود. گرچه طرفین طیف هواداران مسائل هسته‌ای به نحو رادیکالی این امر را مردود و یا دور از خواسته ایران و یا غیرممکن از طرف جامعه جهانی بدانند، ولی فقط با قبول چنین گزینه‌هایی دو طرف امکان توافق و ماندگاری خواهند یافت.
سوم اینکه سرعت بخشیدن به فعالیت‌های نیروگاه (هسته‌ای)سازی و تمرکز سرمایه‌ها به این امر با مشارکت کشورهای خارجی (کشورهای پیشرفته) و ایران، امکانات و جذب سرمایه‌هایی نه‌چندان بزرگ ولی پرمغز برای ما در شرایط طبیعی به‌وجود خواهد آورد.
بدین ترتیب یکی از اساسی‌ترین مشکلا‌ت و ابهامات مردم که عینیت بخشیدن برنامه‌های هسته‌ای ایران است مرتفع شده و نظر بسیاری از منتقدان نیز تامین می‌گردد.
تشکیل کنسرسیوم نه‌تنها هم به لحاظ بین‌المللی و هم به لحاظ فنی و اقتصادی بسیار مقرون‌به‌صرفه است، بلکه باج‌دهی به دولت‌های زیاده‌طلب همسایه و دیگران نیز تا اندازه زیادی از ما سلب می‌شود.
این پیشنهاد نه هرگز در جهت رفع فشارهای فزاینده، تحریم‌ها و تحدیدها است (که البته در صورت اطمینان از امکان توفیق در دسترسی به اهداف، تحمل آنها می‌تواند بسیار هم شیرین باشد که به نظر نمی‌رسد چنین باشد) بلکه عمدتا به این دلیل که سیر گسترش تکنولوژی هسته‌ای از بدو پیدایش تاکنون در چنین شرایطی راه به جایی نبرده است. گرچه ما هیچگاه نباید از احقاق حق قانونی خود دست برداریم ولی مهم‌تر از آن این است که تمرکز تلا‌ش‌ها و سرمایه‌گذاری باید در جهت ساختن زیربناهای اصلی و تولیدی خودمان باشد، به نحوی که مردم نیز استفاده از این تکنولوژی را در یک مدت معقول و معمول سر سفره خود ببینند و به آن امیدوار باشند. مردم نمی‌توانند به چیزی امید داشته باشند که معلوم نیست این نهال و یا درخت در طول عمر و نسل آنها آیا به بار خواهد نشست یا خیر. امروزه کشورهای زیادی هستند که براساس سناریوهای متفاوت ولی دور از شائبه‌های امروزی به نتیجه رسیده‌اند. در عین حال مصداق‌های آن یکی روسیه است که به لحاظ تکنولوژی استفاده از اتم، علی‌رغم غول‌آسا شدن عقب‌مانده‌ترین است، گرچه ممکن است حتی عالم‌ترین هم باشد، (البته این پارادوکس را باید با غفلت‌های دولت کمونیستی و ابرقدرتی اتحاد جماهیر شوروی پاسخ گفت) و یکی مثل کره جنوبی که در طول فقط چند دهه تقریبا (از جهت منافع مردم) ره صدساله پیموده است. نکند دلسوزان ما همانطور که در مسائل روزمره کشور کمتر به بهای کارشناسی اهمیت می‌دهند، در این مورد هم طی سالیان اخیر توجه کافی را مبذول نداشته باشند.
به‌زعم نویسنده، در هر یک از پیشنهادها و مراحل بالا‌ و به دلیل مسائل فنی نکات بسیار مهمی مستتر است که در افزایش توانایی‌های بالقوه و بالفعل، تاثیر بسزا داشته و ما را در تحقق اهداف عالیه و فارغ از واهمه‌های نهفته و آشکار بین‌المللی و بدون هیچ عقب‌نشینی‌ای موفق می‌دارد. امور کنونی جهان باید براساس تعامل و معامله منطقی بگذرد. کشورهای هیچ‌کاره و یا همه‌کاره توفیق چندانی نخواهند داشت، در عین حال این را هم آویزه گوش کنیم که ان‌شاء‌ا... روزی که به حول و قوه الهی ابرقدرت‌های استکباری دست از ما بکشند در مقابل مردم و تعهداتمان هم روسفید باشیم.

احمد قریب‌

منبع : روزنامه اعتماد ملی