تست yoyo برای اندازه‌گیری میزان آمادگی فوتبالیست‌ها واقعی نیست

آزمون yoyo یک نوع تست آمادگی تناوبی و تداومی است که با توجه به الگوهای ماهیت فوتبال، حدود ۲۰ سال پیش طراحی گردید و حدود ۱۸ سال است که در برخی باشگاه‌های فوتبال اروپائی رایج شد و به‌عنوان تعیین سطح و شاخص آمادگی جسمانی و بازیکنان فوتبال برای ۹۰ دقیقه بازی در نظر گرفته شد.
اکنون چندسالی است پس از سال‌ها تأخیر این آزمون نزد مربیان ایرانی به‌عنوان یک تست معتبر و تعیین‌کننده برای شرایط آمادگی فیزیکی بازیکنان مطرح شده است.
اخیراً این آزمون در بررسی‌های علم تمرین و فیزیولوژیکی به‌عنوان یک تست آزمایشگاهی در شرایط کنترلی مورد بررسی قرار گرفته تا یک تست واقعی عملی، کاربردی و میدانی برای فوتبال.
از آن‌جا که مربیان فوتبال نیاز دارند بازیکنان خود را به‌صورت همه‌جانبه و در شرایط کل زمین در ۹۰ دقیقه جریان بازی ارزیابی نمایند. کارآمدی این تست به‌عنوان یک شاخص تعیین‌کننده زیر سئوال رفته ولی به نظر می‌رسد به‌عنوان یک نوع تمرین پُر فشار مناسب در برخی مواقع که توضیح داده خواهد شد مورد استفاده قرار گیرد.
● آزمون yoyo در فوتبال چیست؟
آزمون yoyo در فوتبال به‌عنوان یکی از رایج‌ترین تست‌های موجود جهت ارزیابی سطح آمادگی جسمانی بازیکنان فوتبال، مطرح می‌باشد.
هدف از اجرای این تست دویدن یک مسافت معین به‌صورت رفت و برگشت توسط بازیکنان به‌طور کامل و تا سرحد توانائی و واماندگی و خستگی با آهنگی است که از طریق سیگنال‌ها و علائم صوتی ارسال می‌شود و تا جائی ادامه می‌یابد که فوتبالیست در گام آخر توانائی اجرای فعالیت را ندارد.
● نحوه آزمون
دو مخروط به فاصله ۲۰ متر از یکدیگر بر روی زمین قرار داده می‌شود مخروط سوم از خط شروع آزمون به فاصله ۵/۲ متر به آن اضافه می‌شود.
در این تست پس از طی دو مسیر رفت و برگشت ۲۰ متری (جمعاً ۴۰ متر) توسط بازیکنان به حالت دویدن، ۵ ثانیه استراحت گنجانده شده است که در این زمان بازیکن باید به طرف مخروط سوم (۵ متر رفت و برگشت) به آهستگی راه رفته و برگردد و بلافاصله به‌سوی خط شروع رفته و دویدن دور بعد را انجام دهد.
این روند چرخشی ادامه دارد تا فوتبالیست با تغییر تندتر آهنگ و علائم صوتی از طریق کاست خسته شده و توانائی اجرای تمرین و آزمون را نداشته باشد و پس از آن بر حسب تعداد تکرارهای رفت و برگشت، میزان آمادگی بازیکنان سنجیده می‌شود.
● توجیه آماری در ۹۰ دقیقه بازی برای آزمون‌های واقعی در فوتبال
▪ یک فوتبالیست حرفه‌ای باید توانائی دویدن استاندارد ۱۰ کیلومتر در جریان بازی را داشته باشد که شامل راه رفتن (۲۰ درصد)، نرم دویدن (۴۰ درصد)، به سرعت دویدن (۱۳ درصد)، به عقب دویدن (۷ درصد)، دویدن با چرخش و حرکت متنوع کوتاه و بلند (۲۰ درصد) که بازیکن باید این تناسب را در دو نیمه حفظ نماید والا دچار افت ۱۰ درصدی در ۲۵ دقیقه آخر بازی می‌شود. (البته میزان دویدن در پست‌های مختلف تفاوت دارد یعنی هافبک‌ها لازم است توانائی دویدن بیش از ۱۱ کیلومتر را در جریان بازی داشته باشند).
▪ سرعت دویدن در جریان بازی نیز طبقه‌بندی و آنالیز شده است. یعنی راه رفتن (با سرعت ۴ کیلومتر در ساعت)، نرم دویدن (با سرعت ۸ کلیومتر در ساعت)، دویدن با سرعت آرام (۱۲ کیلومتر در ساعت)، دویدن متوسط (با شدت ۱۶ کیلومتر در ساعت)، دویدن با سرعت بالا (۲۰ کیلومتر در سرعت)، دویدن با سرعت ۱۰۰ درصد (با شدت ۳۰ کیلومتر در ساعت)، دویدن به عقب (با شدت ۱۲ کیلومتر در ساعت) و حرکت به پهلو (با سرعت ۱۰ کیلومتر در ساعت).
▪ یک فوتبالیست تقریباً در هر ۹۰ ثانیه حداقل یک‌بار در یک فعالیت چرخشی و با سرعت بالا که حدود ۳۰ ثانیه طول می‌کشد می‌دود.
▪ معمولاً در نیمه اول فوتبالیست ۵ درصد از نیمه دوم جابه‌جائی دارد ولی از نظر دویدن با سرعت بالا در هر دو نیمه باید در یک سطح توانائی داشته باشد.
▪ بازیکن بیشترین انرژی در زمان دریبلینگ و عبور از حریف را مصرف می‌کند و در یک بازی حتی تا ۳۰ بار این تکنیک اجرا می‌شود.
▪ به‌طور میانگین هر بازیکن در جریان ۹۰ دقیقه بازی تا ۲۰ بار تکل می‌زند.
▪ به‌طور متوسط هر بازیکن در جریان ۹۰ دقیقه بازی بین ۱ تا ۳ دقیقه مالکیت توپ را دارد یعنی مجموعاً حداکثر ۲۸۰ متر پا به توپ می‌شود.
● ایرادهائی که به آزمون yoyo می‌توان گرفت
۱) از دیدگاه علم یادگیری حرکتی این تست یک مهارت یا تمرین بسته است یعنی بازیکن مجبور است یک سیکل تکراری و بدون تنوع حرکتی را ملکه ذهن خود کند در حالی‌که فوتبال یک مهارت باز است که هر لحظه امکان یک حرکت غیرقابل پیش‌بینی وجود دارد. فوتبالیست شاید هم‌زمان با ۱۱ متغیر حرکتی درگیر شود. اگر مربی بازیکن را به این خاطر که در این تست آمار و نتیجه‌ ضعیفی را داشته به بازی نگیرد معیار اشتباهی را انتخاب کرده است. یعنی به مراتب دیده شده که فوتبالیست نتایج خوبی در این تست نداشته ولی عملکرد با کیفیتی در جابه‌جائی در طول ۹۰ دقیقه بازی داشته است.
۲) موضوعی که درخصوص این تست قابل ذکر است بیشتر یک نوع آزمون آزمایشگاهی و کنترلی است تا شاخصه درصد برنامه آمادگی میدانی و تعیین سطح واقعی جسمانی در زمین فوتبال.
۳) در فوتبال حرفه‌ای و مدرن جهت ارزیابی فیزیکی، توانائی دویدن و طراحی برنامه‌های بدنسازی به ترتیب اولویت:
▪ از فاکتور ارزیابی سطح آمادگی قلبی، عروقی، تنفسی و ضربان بالای بازیکن در دویدن‌های تحت فشار (توان هوازی) در طول زمین از طریق ساعت‌های ضربان‌سنج دارای قابلیت سنجش میزان vo۲max و آستانه تریشلُد استفاده می‌شود.
▪ سپس توانائی سطح تحمل لاکتیک در انتهای فعالیت‌های پُرفشار سنجیده می‌شود.
▪ ترکیب بدن بالاخص با نشانه‌گان سطح چربی با معیار میزان جابه‌جائی توجه می‌شود. در صورتی‌که این تست بیشتر ترشح اسید لاکتیک را در بدن به ویژه در سطح اندام پائین‌تنه درگیر می‌کند که خستگی قابل توجهی را به همراه دارد.
از نظر بیولوژی تمرین در فوتبال که یک رشته غالب هوازی است سیستم قلبی، عروقی، تنفسی بر سیستم عضلانی ارجحیت دارد و با سایر رشته‌های زمین کوچک فرق دارد. هدف از تمرینات آماده‌سازی در فوتبال برای به حد استاندارد رسیدن دویدن تا ۱۰ کیلومتر در هر بازی بالا بردن میزان vo۲max تا میزان ۷۰ می‌باشد.
۴) تشدید عارضه التهاب زانو از آن جهت که ۹۰ درصد فوتبالیست‌ها از عارضه آسیب یا التهاب زانو رنج می‌برند بنابراین دویدن‌ها و رفت و برگشت‌های مکرر در یک مسیر خطی با کفش‌های استوک‌دار موجب تشدید عارضه التهاب کشکک و تاندونیت در کپسول زانو خواهد شد.
۵) اجرای دقیق این آزمون توسط مونیتورینگ انجام می‌شود و از آن‌جا که این سیستم در ایران وجود ندارد عدم دقت و هماهنگی بین بازیکن و سیگنال‌ها و علائم صوتی و تغییر ریتم و شمارش تکرار، امکان بالا بردن درصد اشتباه توسط گروه کنترل را به همراه دارد.
۶) تحت فشار قرار دادن روانی و خستگی ذهنی فوتبالیست از آن‌جا که هدف این است که بازیکن تا سرحد خستگی و واماندگی بدود، تحقیقات نشان داده است که حدود ۲۰ بار یک مسیر ۲۰ متری را به‌صورت رفت و برگشت دویدن به‌عنوان یک آزمون، فشار روانی و عصبی زیادی به ورشکار وارد می‌کند. در صورتی‌که علم تمرین و تئوری مربی‌گری اعتقاد دارد هدف از اجرای تمرینات، اسیدن کردن و اذیت کردن بازیکنان نیست بلکه ایجاد شرایط بهینه و با کیفیت تمرینی برای فشار دلخواه در طول زمین فوتبال است.
● خصوصیت مثبت آزمون yoyo
این آزمون یک تمرین بسیار خوب برای زمانی است که بازیکن دوران آمادگی عمومی را پشت سر گذاشته و به یک آمادگی اولیه رسیده است. از طرفی در فصل مسابقات نیز باید فاصله یک هفته‌ای تا مسابقات مهم را داشته باشد، به این علت که ماهیت این آزمون بالا بردن سطح اسید لاکتیک بدن است و امکان دارد که بدن توانائی بازسازی کوتاه مدت را نداشته باشد.
● نتیجه‌گیری
بنابراین از دیدگاه علم تمرین و بدنسازی آزمونی دارای دقت و روائی بالا است که با شرایط تمرینی، میدانی و عینی متنوع فوتبال هم‌خوانی داشته باشد.

بهزاد نوشادی، عضو انجمن ملی قدرت و بدنسازی آمریکا ـ عضو انجمن مربیان فوتبال آمریکا

منبع : مجله دانش ورزش