تأثیر سن گله مادر بر عملکرد نتاج آنها

این مطلب که با افزایش سن گله مادر، اندازه تخم مرغ افزایش می‌یابد کاملا اثبات شده است. اما تحقیقات نشان می‌دهد که با افزایش سن گله مادر نه تنها وزن کشتار جوجه‌های حاصل از آنها بیشتر خواهد شد؛ بلکه به طور غیر منتظره‌ای کیفیت لاشه‌ها بهتر می‌گردد.
گله‌های مادر در خلال یک دوره تولید (۲۰ تا ۶۴ هفتگی) دچار تغییرات وسیعی در خصوصیات ظاهری و تولیدی نظیر میانگین عملکرد می‌شوند. در طول این دوره ۴۰ هفته‌ای، تولید تخم مرغ (در مقایسه با نژاد لگهورن) از اوج تولید که بالای ۸۰ درصد می‌باشد، به ۶۰-۵۵ درصد در انتهای دوره تولید کاهش می یابد. این کاهش مقدار تولید با حدود ۵۰ درصد افزایش در اندازه تخم مرغ همراه است. در حالی که پرندگان جوان تخم مرغ‌هایی تولید می‌کنند که وزن آنها به سختی به ۵۰ گرم می‌رسد، وزن تخم مرغ در پرندگان مسن اغلب بیش از ۷۰ گرم می‌باشد. این افزایش در اندازه تخم مرغ تا حدودی متناسب با تغییر وزن بدن پرنده می‌باشد، به طوری که وزن یک پرنده مسن (در انتهای دوره تولید) اغلب ۵۰ درصد بیشتر از وزن همان پرنده در شروع دوره تولید می‌باشد.
بنابراین مرغان مادر مسن تفاوت دارند. این که تفاوت‌ها چگونه و به چه میزان عملکرد جوجه‌های گوشتی حاصل از آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مسئله قابل بحث است. معمولا وزن جوجه با توجه به فاصله زمانی بین تفریح تا توزین بین ۶۸-۶۱ درصد وزن تخم مرغ است.
انتظار می‌رود که وزن جوجه‌ها با افزایش اندازه تخم مرغ قابل جوجه‌کشی از ۵۰ گرم به ۷۰ گرم و با فرض این که متوسط راندمان تبدیل تخم مرغ به جوجه ۶۴ درصد باشد؛ وزن جوجه‌های تولیدی گله‌های مادر از ۳۲ گرم در ابتدای دوره تولید به ۴۵ گرم در انتهای دوره تولید افزایش خواهد یافت.
حدود ۱۰ گرم از افزایش وزن آلبومین و زرده، ناشی از افزایش وزن کلی تخم مرغ از ۴۷ گرم به ۶۹ گرم می‌باشد و همین ۲۰ گرم افزایش در مواد مغذی است که باعث افزایش وزن جوجه‌های بدست آمده از مرغان مادر مسن می‌شود.
بدیهی است که تمام این مواد مغذی اضافی بلافاصله مورد استفاده جنین قرار نخواهد گرفت، بلکه با افزایش سن گله مادر، جوجه‌ها کیسه زرده بزرگتری در حفره شکمی خود خواهند داشت؛ در عین حال ممکن است این زرده اضافی که موجب ازدیاد وزن جوجه یکروزه شده است، به طور کامل جهت رشد مورد استفاده قرار نگیرد. معمولا موقعی که اب و غذای کافی در دسترس باشد، کیسه زرده به طور کامل استفاده نخواهد شد. در شرایطی که استقرار جوجه‌ها در سالن با تاخیر انجام شود، کیسه زرده تقریباً به طور کامل تخلیه و جذب می‌شود و اهمیت این منبع با ارزش آب و انرژی را که حاصل از تجزیه چربی‌ها و پروتئین‌های زرده است را مشخص می‌کند. بنابراین تحمل و مقاومت جوجه‌های حاصل از گله‌های مادر مسن‌تر نسبت به تاخیر استقرار در سالن پرورش در مقایسه با جوجه‌های حاصل از گله‌های مادر جوان قبل از استقرار در سالن به مدت ۲۴ ساعت در کارتن‌های حمل جوجه نگهداری شوند، حداقل یک درصد کاهش وزن بیشتری خواهند داشت.
● تغییر در ترکیبات زرده
طی مطالعه‌ای همگام با افزایش سن گله مادر در طول ۳۰ هفته، وزن جوجه‌های یکروزه ۵ گرم افزایش یافت. در تخم‌مرغ‌های حاصل از گله مادر مسن‌تر علاوه بر افزایش مقدار زرده و آلومین قابل دسترس برای جنین، تغییرات اندکی نیز در ترکیب زرده به وجود می‌آید. برای مثال تغییرات قابل توجهی در میزان چند اسید چرب تشکیل دهنده زرده گزارش شده است، به طوری که وقتی سن گله مادر از ۳۰ هفته بیشتر می‌شود مقدار اسید پالمیتولئیک از ۷ درصد به ۲ درصد کاهش می‌یابد. مشخص نیست که آیا این تغییر در ترکیب چربی زرده می‌تواند اثر مثبتی بر مراحل رشد بعدی جوجه‌ها داشته باشد یا نه. شاید موضوع مهم این باشد که گلوکز و تری گلیسرید خون جوجه‌های حاصل از گله‌هیا مادر مسن‌تر به ترتیب ۵ و ۱۰ درصد بالاتر است. این تغییرات در جوجه‌های بزرگ و کوچک یک هیچ نیز قابل مشاهده است. به نظر می‌رسد تخم‌مرغ های بزرگتر صرف نظر از این که از پرندگان مسن‌تر یا از پرندگان سنگین‌تر حاصل شده باشند، جوجه‌هایی تولید می‌کنند که سطح گردش مواد مغذی آنها در دوره قبل از شروع تغذیه دستی بیشتر از بقیه است.
● سایر عوامل موثر
تفسیر اثرات سن گله مادر بر سرعت رشد جوجه‌های گوشتی همیشه ساده نیست، بنابراین تفاوت‌های مشاهده شده در نتایج می‌تواند ناشی از این مسئله باشد. یکی از موارد مهمی که باعث بروز اشتباه در تفسیر نتایج می‌شود فصل است. برای مثال درحال حاضر نگارنده آمار ۴۰ هفته‌ای تولید یک گله مادر که در اواخر پاییز در نیوهمشایر شمالی بالغ شده‌اند را مطالعه می‌کند. جوجه‌های تولید شده این گله در اواسط دوره تولید بیشتر در معرض استرس گرمایی بوده‌اند که این موضوع احتمالا باعث کاهش سرعت رشد آنها خواهند شد. در شرایط تجاری، کوچکترین تغییر در ترکیب خوراک و وضعیت سلامتی گله باعث ایجاد تغییراتی در دوره تولید آنها می‌شود. از آن جهت که جوجه‌کشی مجدد برای یک تخم مرغ غیر ممکن است، پس اطلاعات معتبر و قابل اطمینان باید از گله‌هایی بدست آید که در محیط کنترل شده قرار داشته و از جیره‌های برخوردار از مواد غذایی مشخص و ثابت استفاده می‌کنند. البته حتی در چنین شرایطی نیز بهتر است آزمایش‌ها تکرار شوند.
اطلاعات حاصل از آزمایشات بیانگر بالا بودن وزن جوجه‌های حاصل از مادران مسن‌تر در هنگام بیرون آمدن از تخم است. اخیرا آزمایشی توسط نگارنده ترتیب داه شد که در آن تا حد ممکن شرایط مدیریتی استاندارد برای گله مادر و جوجه‌های گوشتی اعمال شد. سن گله مادر در آذر ماه ۲۸ هفته بود. دمای سالن برای گله مادر و جوجه‌ها در حدود ۲۲ درجه سانتی‌گراد تنظیم شده بود، البته در خلال تابستان (خرداد تا شهریور) دمای سالن به صورت دوره‌ای به مدت ۳ تا ۴ ساعت به ۵۵ درجه سانتی‌گراد نیز رسید. جوجه‌های حاصل از گله‌های مادر که سن آنها۲۸ ،۳۸،۴۸،۵۸ بود، مورد آزمایش قرارگرفت. البته جوجه‌های حاصل از دو سن آخر (۴۸ و ۵۸ هفته) در شرایطی پرورش یافتند که اندکی گرم تر از گله‌های دارای سنین ۲۸ و ۳۸ هفته بود.
از آنجایی که وزن تخم مرغ و وزن جوجه‌ یکروزه، رشد جوجه‌های گوشتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، انتظار آن بود که رشد در مراحل اولیه هم تحت تأثیر قرار گیرد، ولی وقتی جوجه‌ها در سن ۱۸ روزگی توزین شدند، هیچ ارتباطی بین وزن تخم مرغ یا وزن جوجه‌ یکروزه و وزن ۱۸ روزگی مشاهده نشد. وزن جوجه‌های نر و ماده حاصل از گله‌ مادر ۵۸ هفته در سن ۱۸ روزگی کمتر بود، هر چند وزن آنها در هنگام تفریح ۵ گرم سنگین‌تر بود (جدول ۲)، اما وقتی همین جوجه‌ها به سن ۴۹ روزگی رسیدند، با جبران عقب ماندگی قبلی نشان دادند که رشد جوجه‌های حاصل از مادران مسن‌تر بیشتر است. اگر چه تفاوت‌ها از نظر آماری معنی‌دار نیستند، اما تجزیه واریانس‌ها همبستگی بسیار بالایی را بین وزن زنده و وزن لاشه با سن گله مادر و وزن تخم‌مرغ نشان می‌دهند.
افزایش و بهبود وزن زنده در جوجه‌های ماده بیشتر است اما افزایشی که در وزن زنده هر دو جنس نر و ماده به ازای هر گرم افزایش وزن تخم مرغ بدست آمد از تخمین قبلی (یعنی ۱۰ گرم افزایش وزن به ازای هر گرم افزایش در وزن تخم مرغ) کمتر بود. بهبود مشاهده شده در افزایش وزن لاشه نسبت به افزایش وزن زنده بسیار بیشتر بود.
با توجه به اینکه وزن لاشه در حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد وزن زنده می‌باشد، بنابراین به طور منطقی می‌توان چنین نتیجه گرفت که میزان بهبود و افزایش وزن لاشه به ازای افزایش سن گله مادر و تخم مرغ باید کمتر از بهبود ایجاد شده در مورد وزن زنده باشد. اما بیشترین اثر افزایش سن گله مادر، افزایش راندمان لاشه می‌باشد که مستقل از افزایش وزن زنده مورد مطالعه قرار گرفته است. تأثیر سن گله مادر بر راندمان لاشه و ترکیبات آن می‌تواند مبنایی برای مطالعات و تحقیقات بیشتر باشد.
به ازای هر یک گرم افزایش در وزن تخم‌مرغ گله مادر، ۵ گرم افزایش در وزن ۴۹ روزگی جوجه‌های گوشتی نر مشاهده شد. در مورد جوجه‌های گوشتی نر مشاهده شد. در مورد جوجه‌های گوشتی ماده این افزایش وزن زنده ۸ گرم به ازای هر یک گرم افزایش در وزن تخم مرغ می‌باشد. افزایش وزن لاشه برای مرغ ها و خروس‌ها به ترتیب ۱۴ و ۱۱ گرم به ازای هر یک گرم افزایش وزن تخم مرغ بود. این مقدار افزایش در وزن لاشه از مقدار پیش بینی شده بیشتر است و بیانگر تغییر در میزان و ترکیب لاشه همراه با بهبود وزن زنده می‌باشد.

برگرفته از : فصلنامه چکاوک
مهندس کیوان امین الرعایا

منبع : موسسه مرغداری ایران