چرا مشرف به ترکیه می‌رود؟

ترکیه با هشت کشور مرز مشترک دارد که شامل پاکستان نمی‌شود. اما روزنامه‌های ترکیه از پناهندگی احتمالی پرویز مشرف، رییس‌جمهور مستعفی پاکستان به آن کشور خبر می‌دهند.
روابط دوجانبه ترکیه و پاکستان تقریبا از زمان جنگ سرد، که بیش از چهار دهه به طول انجامید، آغاز شد که هر دو کشور در جبهه مخالف شوروی ایستادند و از امنیت سیاسی بین‌المللی خود دفاع کردند.
این دو کشور روابط و اهمیت ژئوپلتیک خود را در دنیای پس از جنگ هم حفظ کردند و راهبردهای جدیدی در سیاست خارجی خود اتخاذ کردند.
روابط برادرانه ترکیه و پاکستان ریشه در شصت سال پیش دارد. ترکیه چنان احساس برادری با پاکستان دارد که در آگوست ۲۰۰۷ (مرداد ۱۳۸۶) عبدا... گل، وزیر امور خارجه وقت ترکیه، چند روز قبل از به دست گرفتن قدرت به عنوان رییس‌جمهور ترکیه، به بهانه شصتمین سالگرد استقلال پاکستان مقاله‌ای مفصل در باب مشترکات و مناسبات دو کشور نوشت. این مقاله که بازتاب‌های بسیاری در پی داشت در روزنامه پاکستان دیلی هم به چاپ رسید.
به عقیده عبدا... گل روابط پاکستان و ترکیه از قدیم‌الایام قوی بوده است. او معتقد است مناسبات فرهنگی، تجاری، استراتژیک و همکاری‌های نظامی‌دو کشور بسیار گسترده است. شمار اکثریت مسلمان دو کشور و روابط ژئو–سیاسی هر دو کشور از دید وزیر امور خارجه وقت ترکیه دور نماند. او بارها به این نکته اشاره کرد که مشرف در نوجوانی در ترکیه بزرگ شده و حتی در آن کشور تعلیمات نظامی‌هم دیده که خود مایه افتخار و موجب گسترش روابط دو کشور است.
او می‌گوید روابط میان دو ملت چنان برادرانه است که دولت‌ها هم تلاش برای گسترش آن‌ها دارد. دولت‌ها سعی بر آن دارند که روابط را در سطوح بین‌المللی بالا و تصمیم‌گیری‌های سیاسی دو جانبه گسترش دهند.
گل معتقد است مردم هر دو کشور به دنبال ثبات، امنیت، توسعه و پیشرفت در میان همسایگان خود هستند و هر دو ملت به جنبه‌های مثبت جهانی‌شدن می‌اندیشند. او چنین نتیجه می‌گیرد که همین امور روابط بین‌المللی دو کشور را گسترش می‌بخشند و به ارتقای صنعت داخلی هر کشور می‌شود.
او پیشرفت اقتصادی پاکستان را مورد ستایش قرار داد و اصلاحات چند جانبه در بخش‌های گوناگون را موجب حیات دوباره کشور دانسته که آن را آماده می‌سازد تا با چالش‌های روبه‌رو رویارو شود.
از منظر گل ترکیه و پاکستان مشترکات فرهنگی بسیاری دارند و حتی ضرب‌المثل‌ها و دایره لغات مشترک دو زبان هم پنهان نمانده و آن را گنجینه‌ای عظیم برای دو ملت خواند. دین و اهداف مشترک در قرن حاضر به نظر گل بسیار حائز اهمیت است. او به نقش فعال پاکستان در سازمان ملل متحد پرداخت و ابراز امیدواری کرد که این نقش و همکاری‌های گسترده‌تر به آینده روشنی برای دو کشور بیانجامد.
همین روابط دو جانبه دو دولت را بر آن داشت که میزان مبادلات تجاری خود را از ۶۹۰‌میلیون دلار به یک‌میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ افزایش دهند. صادرات پاکستان به ترکیه شامل صادرات برنج، کنجد، چرم، پارچه، وسایل ورزشی و تجهیزات پزشکی می‌شود. ترکیه نیز گندم، نخود، عدس، مواد شیمیایی، وسیله حمل و نقل، ماشین آلات و محصولات انرژی به پاکستان صادر می‌کند. بخش خصوصی ترکیه هم در مقیاس‌های بالا در پروژه‌های صنعتی و ساختمانی نظیر ساخت بزرگراه‌ها و خطوط لوله نفت در کشور برادر پاکستان سرمایه‌گذاری کردند.
ترکیه و پاکستان از نظر پیشرفت اقتصادی شباهت‌هایی با هم دارند. تولید ناخالص داخلی ترکیه از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ حدود ۴/۷‌درصد بوده و بانک جهانی هم رشد ۴/۵‌درصدی را برای آن کشور پیش‌بینی کرده است. بیش از ۲۷‌میلیون گردشگر در سال ۲۰۰۷ تجربه‌ای درآمدزا برای ترکیه بود که ۵/۱۸‌میلیارد دلار برای ترکیه به ارمغان آورد. صادرات نیز ۳/۱۱۵‌میلیارد دلار نصیب ترکیه کرد. هرچند واردات ۱/۱۶۲‌میلیارد دلاری این درآمد شگفت‌انگیز را تهدید می‌کند. با این وجود ترکیه توانسته با قدرت تورم را کنترل کند و صندوق بین‌المللی پول امسال تورم ۶‌درصدی برای ترکیه پیش‌بینی کرده است. پاکستان نیز از نظر اقتصادی رشدی قابل توجه دارد. بر خلاف این موضوع که پاکستان از جمله کشور‌های فقیر در سطح جهانی محسوب می‌شود، اما توانسته نرخ رشد اقتصادی داخلی خود را از استانداردهای جهانی هم بالاتر ببرد. نرخ فقر در پاکستان بین ۲۳ تا ۲۸‌درصد است.
از سوی دیگر درآمد ناخالص داخلی پاکستان در حدود ۴۷۵‌میلیارد دلار تخمین زده شده و صادرات آن به ۵۸/۲۰‌میلیارد دلار افزایش یافته است. همین آمار و ارقام دست به هم دادند و باعث شد بازار وسیع ششمین کشور پرجمعیت جهان در سال ۲۰۰۷ در حدود ۷‌درصد رشد را تجربه کند.
دو کشور از نظر استراتژیک هم با یکدیگر روابط دوستانه‌ای دارند. مناسبات دیرینه نظامی‌دو کشور با معاهده دوستی و همکاری ۱۹۵۴ تضمین شد. ترکیه برای پاکستان تجهیزات نظامی‌تهیه می‌کند و نظامیان این کشور را آموزش می‌دهد. ترکیه به آشکار از موضع پاکستان در قبال کشمیر حمایت می‌کند. پاکستان نیز برادری خود را با حمایت از موضع ترکیه در قبال قبرس ثابت کرد. هر دو کشور بر مبارزه با تروریسم تاکید دارند و در این مسیر از یکدیگر حمایت می‌کنند.
البته فروپاشی شوروی با وجود نزدیک‌تر کردن دو کشور چالش‌هایی را هم در پی داشت که آثار آن هنوز هم در روابط دو کشور با همسایگانشان دیده می‌شود. ترکیه به عنوان نامزد جدی و پیگیر عضویت در اتحادیه اروپا شناخته می‌شود و همین امر تاثیر بسزایی در اقتصاد ترکیه خواهد داشت و این موضوع سیاست ترکیه–پاکستان را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد و پیامدهای اقتصادی هم به دنبال خواهد داشت.
هر دو کشور هنوز مشکلات حل نشده‌ای با همسایگان خود دارند. ترکیه و یونان اختلافات حل نشده‌ای دارند که هنوز بر سر آن‌ها به توافق نرسیدند. پاکستان و هندوستان هم هنوز نتوانسته‌اند روابط خود را بهبود ببخشند. هر دو کشور تلاش‌های فراوانی می‌کنند که گفت‌ وگو‌های کارسازی با همسایگان خود داشته باشند.
عضویت اتحادیه اروپا برای جمهوری ترکیه به عنوان کشوری با ۸۵ سال قدمت، که از خاکستر جنگ جهانی اول برخاست، از اهمیت ویژه‌ای برای آن کشور برخوردار است. ترکیه سعی بسیاری می‌کنند که از نظر اجتماعی، اقتصادی و حقوق بشر، خود را با استانداردهای اتحادیه اروپا منطبق کند. قبرس و یونان هم بهانه‌هایی از جنس دیگرند که اتحادیه اروپا به راحتی با آن‌ها هم بازی می‌کند.
سیاست کلی ترکیه نسبت به پاکستان سیاستی دوره‌ای نیست که منتظر باشیم با هر انتخاباتی که هر پنج سال یک بار برگزار می‌شود، موضع آنکارا هم در قبال اسلام‌آباد تغییر کند. هر چند که وضعیت ناآرام فعلی بر آینده این تاریخچه روشن سایه افکنده است. البته منافع پاکستان در ترکیه از سوی پارلمان این کشور هم تقریبا تضمین‌شده است.
روابط ترکیه و پاکستان از جمله روابط بسیار نادر است. تاریخ نشان می‌دهد دو دولت و دو ملت در طی قرون دو کشور پیشینه، فرهنگ، تمدن و دین مشترک داشتند که این خود حائز اهمیت است. در پاکستان مقامات ترک مورد احترام عموم هستند و ترکیه در دوران استقلال‌طلبی پاکستان الهام‌بخش مردم بود. همین نکته آن چنان مورد اهمیت است که در تقویت روابط دو کشور در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به نحو چشمگیری خودنمایی کرده است. تقویت روابط هر دو کشور با آمریکا روابط دو کشور را مستحکم‌تر است. سرگونی رژیم طالبان تنش‌های ایجاد شده در مورد مواضع افغانستان را هم برطرف کرد.
این روابط به همین جا ختم نمی‌شود. ترکیه و پاکستان در مورد موضوع بوسنی و هرزگووین هم با یکدیگر همکاری کردند. سفر مشترک نخست‌وزیران دو کشور به سارایوو در ۱۹۹۳ و ابراز همبستگی با مسلمانان بوسنیایی حرکتی قابل تامل بود که با فرستادن نیروهای حافظ صلح از سوی دو کشور به بوسنی ادامه یافت.
همکاری‌های اقتصادی این دو کشور در قالب «سازمان همکاری اقتصادی» اکو نیز قابل توجه است. حضور فعال پاکستان در دومین نشست اکو در سال ۱۹۹۳ در استانبول گواهی بر این ادعا است. به همین ترتیب در نشست سوم که دو سال بعد در اسلام‌آباد برگزار شد، نمایندگان ترک به رهبری سلیمان دمیرل، رییس‌جمهور وقت ترکیه به پاکستان رفتند. در این نشست ترکیه پشتیبانی کامل خود را از سازمان‌های منطقه‌ای اعلام کرد.
سفر نمایندگان دو کشور به رهبری مقام‌های عالی‌رتبه نظیر رییس‌جمهور و نخست‌وزیر از عوامل کلیدی در حفظ روابط مستحکم ترکیه و پاکستان است. در سال ۱۹۹۳ بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر وقت پاکستان دیداری سه روزه از ترکیه داشت. سردار لغاری رییس‌جمهور پاکستان در سال ۱۹۹۴ از ترکیه دیدن کرد. این دیدارهای در سطح بالا از ترکیه هم صورت گرفت. در سال ۱۹۹۵ دیدار رسمی‌سلیمان دمیرل از پاکستان و استقبال گرم و گسترده مردم این کشور از این رییس‌جمهور ترک بازتاب گسترده‌ای داشت. امضای موافقت‌نامه‌های گوناگون همکاری‌ها میان دو کشور را افزایش داد.
این دیدارها در سطح رییس‌جمهور و نخست‌وزیر نماند؛ بلکه با دیدار‌های منظم فرماندهان قوای مسلح دو کشور گسترش می‌یابد. برنامه‌های تبادل نیرو، آموزش‌های نظامی ‌به نیروهای یکدیگر و خرید تجهیزات نظامی‌ از یکدیگر از جمله پیامدهای مثبت این دیدارهای منظم است. کمیسیون اقتصادی مشترک ترک–پاکستانی که در سطح وزیران برگزار می‌شود بر تقویت روابط اقتصادی دو کشور تاثیر بسزایی داشت. امضای پروتکل‌های جامع، ارتقای همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی میان دو کشور از جمله راه یافتن بخش خصوصی دو کشور به خاک دیگری را در پی داشت.
موافقت‌نامه‌های همکاری میان دو کشور به اقتصاد و سیاست ختم نمی‌شود. موافقت‌نامه همکاری‌های فرهنگی از جمله موارد تاثیرگذار در این مبحث است. برگزاری نمایشگاه‌های هنری و صنایع دستی و تبادل گردشگر از جمله تلاش‌هایی بودند که شباهت‌ها و گوناگونی‌های فرهنگی دو کشور را نمایش داده و روابط را تقویت می‌کند. تبادل استاد و محقق، برگزاری سمینار و گردهمایی و اهدای بورسیه تحصیلی به دانشجویان دو کشور از تقویت روابط علمی‌را تضمین می‌کند. این روابط به تاسیس کرسی مطالعات اردو و پاکستان در دانشگاه‌های آنکارا و استانبول انجامید. هر دو دولت مشغله‌های فکری خاص خود را دارند. ترکیه سرگرم هدف بزرگ و جا‌ه‌طلبانه‌ای است که همان پیوستن به اتحادیه اروپا است. پاکستان هم درگیر ناآرامی‌های داخلی و امنیت کشور است. اما هر دو کشور در حین این مشکلات به نتایج یکسانی رسیدند. هر دو نفع سیاسی و اقتصادی خود در قرن حاضر را در امنیت و ثبات داخلی کشور‌های خود می‌دانند. هر دو بر دوستی و همکاری‌های دوجانبه خود اصرار می‌ورزند.

نسترن احمدی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد