همدان ، استان همدان

بنای شهر همدان را به دیاآكو پادشاه ماد (حدود 700 سال قبل از میلاد) نسبت می‌دهند. هرودوت می‌گوید پادشاه ماد این محل را كه اكباتان و هگمتانه نامیده می‌شد به پایتختی برگزید. گویا در كتیبه تیكلات پالاسر اول (پادشاه آشور) كه مربوط به 11 قرن قبل از میلاد است، نام آنادانا یا «همدانا» نوشته شده است.
كلمه ایرانی هگمتانه به معنی محل اجتماع و كلمه عیلامی «هل مته نه» به معنی سرزمین مادهاست.
شهر همدان در زمان فرمانروایی بخت‌النصر (بنوكد نصَّر) ویران شد و بعدها داریوش بزرگ آن را مرمت كرد. در زمان اشكانیان، كه تیسفون پایتخت كشور بود، همدان پایتخت و اقامتگاه تابستانی شاهان اشكانی شد.
بعد از اشكانیان، ساسانیان نیز قصرهای تابستانی خود را در این شهر بنا كردند. خرابه‌های باروی قلعه اشكانی بر فراز تپه مصلی و مجسمه شیرسنگیِ یكی از دروازه‌های همدان از آثار این دوره است.
در سال 23 هجری كه جنگ نهاوند روی داد، همدان به تصرف اعراب درآمد و از آن زمان به بعد گاهی كانون آبادی و ثروت و زمانی دچار چپاول و فقر و ركود بوده است.
همدان در زمان دیلمیان (319 هجری) لطمات فراوانی دید. در قرن ششم هجری، سلجوقیان مركز خود را از بغداد به این شهر منتقل كردند و مدت 50 سال این شهر قدیمی پایتخت سلجوقیان بود، تا این كه در این قرن با حمله مغول به تصرف آن‌ها درآمد و به ویرانه‌ای مبدل گردید. بایدوخان مغول پس از تاج‌گذاری در این شهر آن را مرمت و بازسازی كرد. اما این شهر كه همیشه مورد تاخت و تاز سلاطین و سلسله‌های شاهی بود، باز هم در زمان تسلط تیموریان بر ایران به دست آن‌ها ویران شد.
در زمان سلاطین صفوی شهر همدان از نعمت آبادانی بهره‌مند گردید. پس از انقراض صفویه و بروز هرج و مرج در سال 1138 هجری، همدان به تصرف احمدشاه، والی عثمانی، درآمد؛ ولی شش سال بعد به همت نادرشاه افشار از نیروهای مهاجم عثمانی تخلیه و باز پس گرفته شد. پس از این دوره نیز همدان بارها مورد تهاجم و تسلط اقوام مختلف بود،‌ تا این كه طبق قرارداد 1145 هجری كاملاً به ایران تعلق گرفت.
شهر همدان به علت قرار گرفتن در مسیر راه‌های اصلی منطقه غربی ایران، در قرن‌‌های اخیر همواره از نظر بازرگانی مورد توجه بوده است و نیز در مسیر جاده‌ ابریشم قرار داشته است.