جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ، استان سمنان

استان سمنان در دامنه‌های جنوبی سلسله جبال البرز قرار گرفته است. ارتفاع آن از شمال به جنوب كاهش می‌یابد و به دشت كویر ختم می‌شود.
رشته‌كوه‌های البرز، از كوه‌های طالش در غرب شروع و تا ارتفاعات خراسان در شرق كشیده شده است. این رشته ممتد، از نظر نحوه استقرار در شرق و غرب تفاوت‌هایی پیدا كرده است. جهت كوه‌ها در غرب تا حبله‌رود از شمال غربی به سوی جنوب شرقی است، در حالی كه در شرق این رودخانه امتداد این كوه‌ها جهت معكوس دارد، یعنی از جنوب غربی به طرف شمال شرقی امتداد دارد. این دیواره بلند و طولانی، مانند قوسی بزرگ است كه به سمت شمالی گشوده شده و مناطق پست و مسطح اطراف دریای خزر را از فلات مرتفع مركزی ایران (‌از جمله استان سمنان) جدا كرده است. كوه‌های پراكنده جنوبی استان سمنان كه متشكل از تپه‌های اواخر دوران ترشیاری هستند، دشت‌هایی مانند گرمسار، ایوانكی، چاله دامغان، میامی و مخروط‌افكنه شاهرود را به وجود آورده‌اند.
در یك تقسیم‌بندی كلی می‌‌‌توان استان سمنان را به دو بخش كوهستانی و دشت‌های پایكوهی تقسیم كرد :
نواحی كوهستانی از مهم‌ترین و كارآمدترین ناحیه‌های دارای امكانات معدنی هستند كه برای گذران اوقات فراغت مردم نیز مناسب‌اند. در دشت‌های پایكوهی استان، بسیاری از شهرهای باستانی جای گرفته‌اند.
خصوصیات جوّی استان سمنان نشانگر تنوع در اقلیم آن است. این تنوع اقلیمی، به دو شكل خود را نشان می‌دهد :
- اقلیم نیمه بیابانی شدید كه اقلیم مختص دشت‌ها ، كویر نمك و قسمت‌هایی از فلات شمالی و مركز ایران است و بخش‌هایی از استان سمنان از جمله گرمسار و بن كوه را در بر گرفته است. در این نقاط، میزان بارش و نزولات جوّی اندك است و معمولاً بارندگی آن در اوایل بهار و در بعضی از سال‌ها در تابستان نیز به وقوع می‌پیوندد.
- اقلیم نیمه بیابانی خفیف كه علاوه بر بخش‌های مختلف ایران، قسمت‌هایی از خراسان، سمنان‌، شاهرود و دامغان را نیز در بر می‌گیرد. بارندگی در این نواحی، معمولاً در پائیز و بهار نیز صورت می‌گیرد، ولی بیشترین بارندگی در فصل زمستان روی می‌دهد.
استان سمنان، تحت تأثیر جریان‌های هوایی گرم و خشك دشت كویر است ولی عواملی چون دوری از دریا، جهت و امتداد كوه‌ها، ارتفاع مكان و وزش بادها نیز در آب و هوای آن مؤثرند.
در این استان، سه نوع آب و هوا را می‌توان مشخص كرد :
قسمت شمالی شامل شاهرود، دامغان، مهدی‌شهر و شهمیرزاد، در زمستان هوایی خشك و مرطوب و در تابستان وضعیتی معتدل دارد.
قسمت جنوبی شامل گرمسار و جنوب شهرستان سمنان، در تابستان‌ها هوای بیابانی و نسبتاً گرم و خشك و در زمستان‌ها هوای سرد دارد.
قسمت شمال شرقی شامل میامی و حسین‌آباد كالپوش، در تابستان هوای معتدل و مرطوب و در زمستان هوای سرد دارد.
میانگین حرارت سالانه شهر سمنان 17/8 درجه، شاهرود 14/1 و گرمسار 17/5 درجه سانتی‌گراد است. با توجه به این ارقام، سردترین شهرها از میان چهار شهر استان، شاهرود و سپس دامغان و گرم‌ترین شهر، سمنان و سپس گرمسار است. میانگین حداكثر مطلق درجه حرارت در ماه‌های تیر و مرداد كه گرم‌ترین ماه‌های سال در استان سمنان است به 25 درجه سانتی‌گراد و میانگین حداقل درجه حرارت در ماه‌های دی و بهمن كه سردترین ماه‌های سال استان است به زیر 11 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. همچنین اختلاف حداكثر مطلق درجه حرارت بین گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال به 31 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
در استان سمنان، نزولات جوی بسیار كم و غالباً به صورت ریزش باران است و میزان آن به طور متوسط به 145 میلی‌‌متر در سال می‌رسد. با توجه به اینكه میزان رطوبت نسبی با بارندگی نسبت مستقیم دارد، لذا میزان رطوبت از غرب به شرق استان و از جنوب به شمال افزایش می‌یابد. به طوری كه درصد رطوبت نسبی در شاهرود 49 و در گرمسار 40 درصد است.
شاهرود در میان شهرستان‌های مهم استان با 161/1 میلی‌‌متر بارش سالانه بیشترین و دامغان با 120/2 میلی‌متر كم‌ترین میزان بارندگی را دارند.
تنوع ناهمواری و مجاورت كویر و كوهستان در محدوده استان سمنان (علاوه بر بادهای محلی) موجب پیدایش بادهای غربی و كویری هم شده است.
بادهای مهم استان عبارت‌اند از :
بادهای غربی :‌ این بادها معمولاً مرطوب‌اند و در ماه‌های سرد سال از غرب تا شمال غربی می‌وزند.
بادهای كویری : این بادها معمولاً از مناطق كویری و بیشتر در ماه‌های گرم سال می‌وزند و موجب افزایش درجه حرارت و خشكی هوا می‌شوند.
استان سمنان به علت تنوع جغرافیایی،‌ دارای آب و هوایی متفاوت است. به این صورت كه در نواحی كوهستانی هوا سرد، در دامنه كوه‌ها معتدل و در كنار كویر گرم است. در دامغان به علت وزش بادهای شدید شمالی و بارندگی در نواحی گرگان و مازندران، زمستان‌ها سرد و تابستان‌ها معتدل، در سمنان تابستان‌ها گرم و زمستان‌ها معتدل، در شاهرود با توجه به پستی و بلندی‌های آن، در قسمت شمالی سرد، در قسمت مركزی معتدل و در قسمت جنوبی گرم است. در گرمسار نیز تغییرات فصل خیلی زیاد است. تابستان‌های این ناحیه بسیار گرم و خشك و زمستان‌های آن نسبتاً سرد و بارانی است.

ً