اعتماد به نفس ایران در پرونده هسته ای

برخی تحلیلگران همسو با غرب به طرح مقولاتی همچون نوشیدن«جام زهر» جدید توسط حکام جمهوری اسلامی ایران و یا مدل سازی نمونه های کره شمالی و لیبی پرداخته‎اند که در کنار تهدیدات نظامی، بستر جنگ روانی تازه‎ای را علیه پرونده هسته ای ایران فراهم می‎سازد.
آن گونه که غربی ها اظهار کرده اند جمهوری اسلامی ایران در روند پرونده‎ی هسته‎ای خود به بازی ماهرانه‎ای پرداخته که آمیزه‎ای از دیپلماسی گفت‎وگو و دیپلماسی تهاجمی است. در واقع زمانی که ایران دریافت استیفای حقوق مشروع هسته ای از طریق کانال‎های مرسوم قانونی و بین المللی میسر نیست و اساسا غرب و به ویژه ایالات متحده امریکا حاضر نیستند این حقوق را به رسمیت بشناسند، به اتخاذ سیاستی همانند آن ها پرداخت و ضمن پافشاری بر حق هسته ای، لحنی طلبکارانه و تهاجمی به خود گرفت، اما در عین حال باب مذاکرات با غرب را به طور کلی به روی خود نبست.
به طور طبیعی سرسختی و مقاومت ایران موجب انتقال پرونده هسته‎ای به شورای امنیت شد و قطعنامه های متوالی علیه این کشور صادر شد. اما جمهوری اسلامی ایران هیچگاه به خواسته های گروه ۵+۱ تن نداده و همچنان به فعالیت های هسته‎ای خود ادامه داد. در این راستا ایران از اختلافات موجود میان اعضای دائمی شورای امینت بهره زیادی برده و امتیازاتی کسب کرده است، هر چند در نهایت مانع همگرایی این اعضا در تصویب قطعنامه ها نشده است.
از طرفی ایران از سیاست اکتساب زمان و یا به تعبیر هفته نامه‎ی نیوزویک از سیاست «هزار و یک شب» به خوبی استفاده کرده و علیرغم تحریم های فزاینده، گام هایی در جهت پیشبرد فن آوری هسته‏ای خود برداشته است.
سوال اساسی آن است که جمهوری اسلامی ایران تا چه زمانی قصد دارد به این سیاست و یا به تعبیر غربی ها بازی دیپلماسی ادامه دهد؟ و آیا هزینه های ادامه این بازی را که معلوم نیست فرجام خوشایندی داشته باشد، محاسبه کرده است؟ و بالاخره آیا جمهوری اسلامی ایران در برابر فشار و تهدیدات روزافزون غرب تسلیم خواهد شد؟
ویا بالعکس این غرب است که در برابر مقاومت و سیاست های ایران به زانو درآمده و نهایتا این کشور را به عنوان یک رژیم هسته‌ای به رسمیت خواهد شناخت؟ و یا آن گونه که برخی از کارشناسان نظامی پیش بینی می‌کنند هیچ یک از دو طرف از مواضع خود کوتاه نیامده و کار به مقابله‌ی نظامی خواهد انجامید؟
فضای حاکم بر پرونده‌ی هسته‎ای ایران البته نشانه‎هایی از تهدید و تقابل نظامی دربردارد و مقامات آمریکایی و اسراییلی بارها از ضرورت گزینه نظامی به عنوان تنها راه بازدارندگی ایران از ادامه فعالیت‎های هسته‎ای و غنی سازی اورانیوم سخن گفته اند.
اما در کنار این تهدیدات که به نظر می رسد بیشتر در قالب جنگ روانی مطرح می شود، نشانه‎هایی از فعالیت نرم دیپلماسی و چراغ سبزهای تشویقی به چشم می خورد که آخرین نمونه آن در بسته پیشنهادی خاویر سولانا مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا خلاصه می‎شود که با توجه به شرایط دشوار اقتصادی ایران و ادامه تحریم‎ها می تواند برای مقامات تهران وسوسه برانگیز باشد.
در همین راستا برخی تحلیلگران همسو با غرب به طرح مقولاتی همچون نوشیدن«جام زهر» جدید توسط حکام ایران و یا مدل سازی نمونه های کره شمالی و لیبی پرداخته‎اند که بستر جنگ روانی تازه‎ای را در کنار تهدیدات نظامی فراهم می سازد.
خلاصه این تحلیل آن است که فشارها و وضعیت بغرنج اقتصادی ایران به سمتی پیش خواهد رفت که همانند اواخر جنگ تحمیلی، مسئولین ایرانی از آرمان‎گرایی به واقع‎گرایی روی آورده و ناچار به پذیرش قطعنامه های شورای امنیت خواهند شد و همانند پیونگ یانگ و طرابلس دست تسلیم بالا برده و به آغوش جامعه بین الملل بازخواهند گشت!
صرف نظر از آن که این تحلیل تا چه حد به واقعیت نزدیک است و یا اساسا مقارنه میان شرایط فعلی با دوران جنگ تحمیلی و یا مقایسه ایران با الگوهای نسبتا مشابه(کره شمالی و لیبی) صحیح است یا نه، اما در این واقعیت تردیدی نیست که جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با تهدیدات و تحریم‎ها و وجنگ روانی، از هوشمندی و اعتماد به نفس قابل توجهی برخوردار بوده و به سیاستی همسان در برابر غرب روی آورده است.
یعنی در شرایطی که سیاست «چماق» روی کار آمده و طبل جنگ نواخته می شود، مسئولین سیاسی و نظامی به ذکر توانمندی های نظامی و مقابله به مثل ایران می پردازند و زمانی که سیاست «هویج» اتخاذ می شود و بسته تشویقی ارائه شده و زمزمه مذاکره به گوش می رسد، به نوعی نرمش نشان داده و برای مذاکره ـ و نه عقب نشینی و تسلیم ـ اعلام آمادگی می کنند.
در همین راستا زمانی رییس جمهور محترم لحن خصمانه و تهدیدآمیز به خود می گیرد و حتی از محو اسراییل از نقشه گیتی سخن می راند و گاه دیگر مسئولان با لحنی آرام و صلح آمیز و در چهارچوب قواعد دیپلماسی موضع گیری می کنند و با این دوگانگی ظاهری غربی ها را دچار تردید و تشتت می کنند.
شاید برخی تحلیلگران این موارد را به مثابه وجود اختلاف رویکرد میان مسئولان ایرانی تلقی کرده و آن ها را به جنگ‎طلب و سازش‎کار و یا آرمان‎گرا و واقع‎نگر تقسیم کنند، اما در این نکته تردیدی نیست که راهبرد هسته‎ای ایران مورد اجماع همه مسئولین و حتی همه طیف‎های سیاسی در ایران قرار گرفته و نشانی از گسست و واگرایی در آن به چشم نمی‎خورد، که این امر به نوبه خود بر اعتماد به نفس تهران در چالش هسته‎ای با غرب می افزاید.
از دیگر دلایل این اعتماد به نفس ـ آن گونه که یکی از تحلیلگران امریکایی گفته ـ جایگاه منطقه‎ای و ثروت نفتی ایران است. مایکل هرش در نیوزویک گفته است: تحریم‌های شورای امنیت و به خصوص تلاش برای مسدود کردن راه‌های اقتصادی ایران که به رهبری آمریکا انجام می‌شود، نگرانی‌هایی را در تهران به وجود آورده ولی هرگز آن‌ها را به بیم و هراس نینداخته است. چرا باید این گونه باشد؟ نفت بشکه‌ای ۱۴۴ دلار است و ایران چهارمین کشور تولیدکننده نفت در جهان. آن‌ها می‌توانند این قیمت‌ها را تا حد زیادی افزایش دهند و اقتصاد جهانی را کساد کنند. وی در ادامه اظهار می دارد: رژیمی با این اعتماد به نفس بعید است که با تهدیدهای نظامی اسراییل و آمریکا دچار هراس شود.
در عرصه‎ی منطقه ای هم ایران در جایگاه ویژه ای قرار دارد و نفوذ و تاثیر شگرف آن در پرونده‎هایی همچون عراق و لبنان از دید محافل غربی مخفی نیست، تا جایی که برخی ناظران با نوعی اغراق معتقدند هر گاه اوضاع عراق، لبنان و یا فلسطین آرام می شود باید در جست‎وجوی نشانی از زدوبند پنهان میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا باشیم!
در هر حال پرونده هسته‎ای ایران مرحله‎ی حساس و پیچیده‎ای را طی می‎کند و دو طرف(غرب و ایران) هر یک دارای برگه‎های برنده‎ای هستند که به تناسب شرایط از آن بهره می‎گیرند. دقیقا نمی توان گفت کدام یک برگه‎های بیشتری دارند و یا کدام یک در این هماوردخواهی طولانی پیروز می شوند، اما جمهوری اسلامی ایران تاکنون نشان داده است که از مهارت و تجربه‎ی کافی در این بازی پیچیده برخوردار است.
از یاد نبریم که ایران در این بازی در شرایط نابرابری قرار دارد و علیرغم حقانیت مشروع در دستیابی به فن آوری هسته ای، به نحوی جامعه‎ی بین الملل را در برابر خود می‎بیند و در کنار تحریم و فشار اقتصادی، با حمله تبلیغاتی و اتهامات فراوانی مواجه شده است.

نویسنده: فرزان - شهیدی

منبع : باشگاه اندیشه