دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
مجله ویستا
حاشیه‌نشینی پاشنه آشیل تهران
انسان از گذشته‌های دور همواره به دنبال یافتن سرپناهی برای خود و خانواده‌اش بوده است. امروزه و پس از گذشت سالیان متمادی اسکان انسان از شکل و شمایل زندگی روستایی خارج شده و عده زیادی برای زندگی و کار به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند. مهاجرت بی‌رویه این عده سبب شده که مرزهای شهری دیگر معنای واقعی خود را نداشته و معضل حاشیه‌نشینی یا اسکان غیررسمی در کلان‌شهرها به وجود آید.
امروزه اسکان غیررسمی یا حاشیه‌نشینی، حقیقتی انکارناپذیر است که توجه بسیاری از برنامه‌ریزان شهری و پژوهشگران را به خود معطوف ساخته است.
«دکتر رحیم رمضان‌زاده» کارشناس شهرسازی در این خصوص می‌گوید: ریشه‌یابی و درک علل و زمینه‌های بروز این پدیده هیچ‌گاه بدرستی بررسی نشده است. این در حالی است که موضوعی با اهمیت این چنین نیاز به پژوهش و تحقیقات گسترده‌یی دارد. موضوع حاشیه‌نشینی از سال ۱۳۴۰ تاکنون توجه متخصصان شهرسازی و برنامه‌ریزان شهری را به خود معطوف کرده است. موضوع حاشیه‌نشینی ایران به حادی سایر کشورها نیست و استانداردهای موجود در کشور با کشورهایی که با مشکل زاغه‌نشینی به شکل وسیع مواجه هستند، چندان هم فاجعه‌آمیز نیست.
وی درباره علل افزایش پدیده حاشیه‌نشینی می افزاید: قطعه‌بندی اراضی در محدوده‌های شهری آن هم با متراژهای بالا، دستیابی بسیاری از تقاضاکنندگان را به دلیل شرایط نامساعد اقتصادی و دهک درآمدی پایین غیرممکن می‌سازد. بنابراین یک موضوع بطور طبیعی مانع از ورود افراد کم درآمد در بازار زمین شده و آنها را به حاشیه‌های شهرها که خارج از محدوده قانونی است، می‌راند. زیرا اراضی خارج از محدوده شهری به دلیل واقع شدن در خارج از محدوده قانونی با قیمت‌های مناسب، در اختیار این افراد قرار می‌گیرد. علل اصلی گسترش این روند نیز اشتباه در محاسبه تقاضا بوده است که در بسیاری از شهرهای در حال توسعه رخ می‌دهد. بنابراین برنامه‌ریزان شهری بدون توجه به تحولات جمعیتی و درخواست آنها برای تامین سرپناه به اصطلاح غافلگیر شده‌اند. اما چهل سال زمان کافی برای سامان بخشی این غافلگیری است.
این کارشناس شهرسازی با اشاره به مکانیزه شدن سیستم کشاورزی تصریح میکند: با تغییر سیستم کشاورزی از سنتی به مکانیزه بخش عظیمی از روستاییان به شهرها مهاجرت کردند که این مساله زمینه‌ساز بروز مشکلاتی شد. زیرا آنان در شهرها با مشکلات اقتصادی روبرو شدند که به تبع آن می‌توان گفت بروز مشکلات اجتماعی و فرهنگی نیز طبیعی بود. بر اساس تحقیقات در صورت فرافکنی جمعیت از روستاها یا شهرهای کوچک، شهرهای بزرگ پذیرنده این مازاد جمعیت می‌شوند. مساله مسکن نیز در جریان این روند شکل گرفته و حاشیه‌نشینی به وجود می‌آید.
دکتر رمضان‌زاده تاکید میکند که نظام اجتماعی ما یک بار به دلیل سهل‌انگاری و اشتباه در برنامه‌ریزی‌های خود غافلگیر شده است و در حال حاضر تنها راه رهایی از این معضل ساماندهی موضوع است. تاکنون هیچ یک از روش‌های اجرا شده در کشورهای غربی نظیر پاکسازی بلدوزری یا جابجایی انجام شده راه‌حل مناسبی نبوده‌اند. بنابراین با تجدید نظر در تعیین محدوده می‌توان این حوزه‌ها را حوزه‌های میانی توسعه تلقی کرد و در میان مدت با ارایه برخی خدمات و استفاده از امکانات و تلاش‌های ساکنان این مناطق زمینه‌های آمادگی ورود به حوزه‌های رسمی را فراهم کرد. یکی دیگر از مواردی که به آن توجه چندانی مبذول نشده، فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود در شهرها نظیر بافت‌های فرسوده است. زیرا بخشی از این اراضی و بافت‌های فرسوده، تاریخی و واجد ارزش‌های فرهنگی و ملی هستند. وجود نظارت ویژه از سوی نهادهایی نظیر وزارت مسکن و سازمان میراث فرهنگی و بازسازی این حوزه‌ها، استعداد و ظرفیت‌های بالقوه رها شده را به فعل تبدیل کرده و به ساخت و سازی منجر میشود که بخشی از این جمعیت براحتی در آنها سکونت می یابند.
بنابراین در مرحله نخست یک نظام کارآمد در سیستم‌های شهری لازم است و در مراحل بعدی می‌توان به توسعه در حوزه‌های اطراف هم توجه کرد. زیرا گسترش لجام گسیخته شهرها هم از نظر زمان و هم از نظر هزینه به ساکنان شهرها مواردی را تحمیل میکند که با نگاهی مدبرانه و کارشناسانه می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد.
میزان فرافکنی جمعیت در شهرهای ما به اندازه کافی رخ داده و نظام شهرنشینی نیز به ثبات و پایداری رسیده است. امروز کافی است با ساماندهی این حوزه‌ها، مشکل حاشیه‌نشینی را حل و مهار کنیم.
فرمهر آریا
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست