دهان

دهان در بسیاری از جانداران اولین قسمت دستگاه گوارش است دهان همچنین به نامهای buccal cavity و oral cavity نیز نامگذاری میشود. دهان از لب ها شروع و به حلق منتهی می گردد. حفره دهان شامل زبان کوچک و بزرگ، دندانها، مجاری غدد بزاقی ماژور و مینور، لثه ها و قسمتی از استخوانهای فک میباشد. فک بالا (ماگزیلا maxilla) ثابت بوده و فاقد حرکت میباشد. ولی فک پائین حرکت داشته و عمل باز و بسته شدن دهان را انجام می دهد. عضلات مختلفی به فک پایین متصل بوده و در حرکات مختلف فک پایین نقش دارند.
در داخل استخوان هر فک حفراتی وجود دارد که ریشه دندانها در آن قرار می گیرد (حفره آلوئول). در این حفرات دندانها بوسیله الیاف دور دندان (لیگامانهای پریودنتال) به استخوان فک متصل می شوند. روی قسمتی از استخوان فک که در دهان است و نیز اطراف قسمتی از هر دندان را لثه (gingiva) می پوشاند. به آن قسمت از استخوان فک که زوائد آلوئولار دارد (زوائد آلوئولار یعنی قسمتی از فک که ریشه دندانها را در بر گرفته است)، الیاف پریودونتال، سمنتوم و لثه، بافتهای پریودنتال میگویند. دهان انسان در اعمال زیادی نظیر حرف زدن، خندیدن، چشیدن طعم غذا، گاز گرفتن (like a dog!)، جویدن و بلعیدن غذا شرکت دارد.
از جمله اعمال بسیار مهم دهان، اولین مرحله در مسیر گوارش غذا، یعنی خرد کردن و جویدن مواد غذایی و آغشته کردن آنها با بزاق است. همانطور که قبلا خواندیم، هرکدام از دندانها با شکل منحصر بفردی که دارند، وظیفه مخصوص بخود را در عمل جویدن ایفا میکنند. بطور خلاصه دندانهای پیشین برای بریدن، دندانهای نیش برای پاره کردن و دندانهای آسیا برای خرد کردن لقمه شکل گرفته اند. جالب است که بدانید در انسان هنگام جویدن یک لقمه معمولی، حدودا ۶۰ کیلوگرم فشار توسط دندانهای خلفی به غذای در حال جویده شدن وارد میشود.
▪ لبها و گونه (lips & cheeks):
لب ها و گونه ها (لپ!) در نگهداری غذا داخل حفره دهان و محل جویدن آن نقش دارند. آنها همچنین در فرم دادن صحیح حروف برای ادای درست کلمات و در نتیجه تلفظ نقش دارند. لبها مقدار بسیار زیادی گیرنده های حسی دارند (sensory receptors) که در تشخیص دما و حالت سطحی لقمه غذایی نقش دارند.
▪ کام (palate):
کام سقف دهان را تشکیل داده و حفره دهان را از حفره بینی جدا میکند. کام از دو قسمت کام نرم و کام سخت تشکیل شده است. قسمت قدامی (دو سوم ابتدایی) کام استخوانی بوده و از استخوانهای ماگزیلا و استخوان کام تشکیل شده است. یک سوم خلفی کام، از بافت همبندی و عضلات تشکیل شده و کام نرم نامیده میشود. در خلف کام، اوولا (uvula) یا زبان کوچک قرار دارد. در هنگام قورت دادن (بلع)، اوولا و کام نرم به بالا حرکت کرده تا غذا را از حفره بینی دور کرده و به سمت حلق هدایت کنند.
▪ زبان (tongue)
نقش مهم زبان (فعالترین عضله در بدن) برای همه مشخص است. چرخش غذا در دهان و کمک در ایجاد حروف و کلمات (حرف زدن) از وظایف مهم زبان بشمار میرود. در سطح زبان پرز های بسیاری وجود دارند (۴ نوع) که به واسطه این پرزها اولا اصطکاک /بین غذا و زبان ایجاد میشود و ثانیا مزه و طعم غذا برای تجزیه و تحلیل به مغز فرستاده میشود(پرزهای چشایی taste buds).
▪ دندانها (teeth)
دندانهای شیری به تعداد ۲۰ عدد میباشند. در یک فرد بالغ نرمال ۳۲ دندان مختلف در دهان وجود دارند. شکل هر دندان در عمل آن دندان بسیار مهم است.

منبع : دانشجویان