سرنوشت علمی دانشجو

میان همه پدیده‌های طبیعی در دنیا نوعی كنش و واكنش وجود دارد، یك همبستگی بایسته‌ای میان پدیده‌ها موج می‌زند و به تعبیری دقیق‌تر؛ ارتباط، عامل پیوند دهنده همه پدیده‌ها و موجودات است. جامعه علمی و آموزشی از جمله محیط‌هایی است كه رابطه نقش مهمی در آن ایجاد می‌كند. به واقع اگر ارتباط و تعامل در جامعه علمی وجود نداشته باشد هیچگاه سطح مطلوب كیفیت علمی به دست نمی‌آید و همواره مجهولا‌ت در زندگی آدمی راهبر و پیشرو هستند.
ارتباط در نظام آموزشی ما جایگاه مطلوبی ندارد. ممكن است دانشجویی دوران تحصیل خویش را به اتمام رسانده بدون اینكه با دانشجوی هم رشته خود در دانشگاه دیگر ارتباطی حاصل كرده باشد.
همایش‌ها، سمینارها، كنگره‌ها و ... محیط خوبی برای آشنایی و برخورد نزدیك دانشجویان می‌تواند باشد اما اینگونه مكان‌ها گاهی محلی برای یكه‌تازی اساتید به حساب آمده و دانشجو عنصر خرد و پیش پا افتاده اینگونه مجامع علمی است. برای دانشجوی رشته ادبیات عرب خیلی می‌تواند جذاب باشد اگر بداند درس عروض و قافیه در دانشگاه‌های دیگر چگونه تدریس می‌شود و هم رشته او در دانشگاه دیگر چه تعبیر و دركی از این درس دارد.
شور و شوق دانشجویان دانشگاه‌های مختلف وقتی كنار هم قرار می‌گیرند، بسیار دیدنی و آموزنده است چرا كه همیشه در این میان حرفی نو و ایده‌ای نو بیان یا ابداع می‌شود. دانشجویان كشور بیش از اینكه به داشتن اساتید پروازی مفتخر باشند، دوست دارند بدانند در دانشگاه‌های دیگر چه می‌گذرد؟ به واقع ما استاد را با همه دانشش به این سو و آن سو می‌فرستیم ولی دانشجویی كه باید سالیان درازی به اندوخته‌های تجربی خویش بیفزاید، در محیط دانشگاه محبوس كرده و حق ارتباط را از او گرفته‌ایم. در این میان دانشگاه‌های خصوصی بی‌توجهی بیشتری به این مساله نشان می‌دهند. ‌
نقاط ضعف، قوت و نكات جدید آموزشی در فرآیند ارتباط‌های علمی صورت می‌گیرد كه ما بدان توجه زیادی نداریم. در نظام آموزش مدرسه پدیده‌ای به نام گروه‌های آموزشی وجود دارد كه معلمان مدارس مختلف یك ناحیه یا شهر گردهم آمده و از تجارب خویش می‌گویند. گروه‌های آموزشی هر درس موظفند بهترین شیوه‌های تدریس، بهترین شیوه‌های مطالعه و ... را برای دانش‌آموزان مشخص نمایند. حال نكته اساسی این است كه پس دانش‌آموز كجاست؟ آیا او را در جلسات و تعیین خط‌ومشی‌های مشاركت داده‌ایم یا دانش‌آموز همچنان براین باور است كه یك موش آزمایشگاهی است؟ این موضوع دنباله‌دار همچنان به دانشگاه كشیده می شود و ما شاهد آن هستیم كه مدیر گروهی در دانشگاه بدون اینكه نیازها وخواسته‌ها و مشكلا‌ت دانشجو را شنیده باشد دست به اقدامات متفاوتی می‌زند كه به معنای محو كامل دانشجو از سرنوشت علمی خویش است. ‌
در عرصه‌های بین‌المللی وضع به همین گونه است. میان كشورهای مختلف دنیا تفاهم‌نامه علمی و فرهنگی امضا می‌كنیم و سهم دانشگاه‌ها و دانشجویان از این ارتباط و تعامل علمی، این است كه رشته آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های خارجی دایر شده و آموزش زبان كشور خارجی نیز در دانشگاه‌های ما سالا‌نه هزاران مجله معتبر علمی در اقصی نقاط دنیا منتشر می‌كند و سهم ما از اخبار و مقالا‌ت، سهم ناچیزی می‌باشد. دانشجویان به واسطه عدم ارتباط و یا ارتباط‌های قوی و موثر نمی‌توانند مقالا‌ت و مطالب جدید خود را به راحتی به دنیا معرفی نموده و در كنگره‌ها، همایش‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی شركت كنند. در دانشگاه‌های ما چقدر پایان‌نامه یا رساله‌های دانشجویان خارجی وجود دارد كه دانشجویان كشور از آن استفاده كنند؟ بی‌شك دانشجوی رشته زیست‌شناسی هم دوست دارد و هم می‌خواهد بداند كه دانشجوی رشته زیست‌شناسی دانشگاه‌های معتبر دنیا با چه وسایلی سلول را می‌بیند و هدفش چیست؟ دانشجوی علوم سیاسی می‌خواهد بداند درس امپریالیسم و نتایج آن چگونه در دانشگاه‌های انگلستان (یكی از بزرگترین استعمارگران تاریخ) تدریس می‌شود و آیا اصلا‌ تدریس می‌شود یا نه؟
دانشجو می‌خواهد بداند كه هدف علم‌آموزی خودش با دانشجوی خارجی مشترك است یا اینكه نگرشش نسبت به علم، نگرشی متاخر و دور از دسترس است؟ ‌
به دلیل عدم ارتباط است كه ما چندین سال از كاروان علمی جهان عقب هستیم. هنوز در بعضی دانشگاه‌های ما كتاب عهد عتیق تدریس می‌شود! و نظریه‌هایی كه دیگر رد یا باطل شده، بر سرشان جنگ و جدال. ‌
دانشجویان مقاطع بالا‌تر تحصیلی در آرزوی رفتن به دانشگاه‌های خارجی هستند و اعتبار مدرك علمی خویش را بالا‌ نمی‌دانند. در چنین فضایی، كشورهای زیادی بهشت‌های به ظاهر علمی ساخته و دانشجویان كشور را به سوی خویش می‌كشانند. عدم رابطه در سطوح علمی باعث فقر علمی كشورها و دانشگاه‌های ضعیف شده و دیری نمی‌پاید كه در تقسیم‌بندی علمی جهانی، به‌عنوان جهان سومی قلمداد شویم. علم موثرترین، مفیدترین و پاكیزه‌ترین ابزار ارتباط انسان‌ها بر روی كره زمین است. با زبان علم و دانش است كه می‌توان به رفع مشكلا‌ت پرداخت و دنیایی زیبا ساخت. عدم ارتباط با جوامع علمی دیگر، نباید ما را آنچنان عقب براند كه عده‌ای را صاحبان علم بدانیم و برای ارتباط با آنها وقت زیادی صرف كنیم تا برخوردی نزدیك از نوع سوم داشته باشیم. برخوردی كه نشانه ضعف ما و تكامل آنها باشد. اگر ارتباط را از علم بگیریم، چیزی از علم باقی نمی‌ماند.

مصطفی علیزاده

منبع : روزنامه اعتماد ملی