اَدب حضور در محضر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)

خدای سبحان پس از آنكه شرط ورود به محضر رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) را اذن و دعوت آن حضرت بیان كرده: "یا أیّها الّذین امنوا لا تدخلوا بیوت النّبی إلاّ أن یؤذن لكم... إذا دعیتم فادخلوا..."۱، از آنجا كه مجلس آن حضرت، مجلس علم و حكمت است، نه محفل بزم و اُنس، تشرّف‌یافتگان به محضر نورانی پیامبر گرامی‌(صلی الله علیه و آله و سلم) را از اعمال، سخنان، افكار و خاطراتی كه آن حضرت را می‌رنجاند نهی فرموده است: "... ولا مستأنسین لحدیث إنّ ذلكم كان یؤذی النّبی"۲. توضیح بیشتر درباره‌ی‌ این آیه در فصل بعد خواهد آمد.
قرآن كریم در آیات دیگری نیز، مؤمنان را امر به مراعات ادب حضور پیامبر گرامی‌(صلی الله علیه و آله و سلم) كرده، می‌فرماید: ای كسانی كه ایمان آورده‌اید! در پیشگاه رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم)، صدایتان را از صدای آن حضرت بلندتر نكنید: "یا أیّها الّذین امنوا لا ترفعوا أصواتكم فوق صوت النّبی"۳. از آنجا كه زندگی ومرگ پیامبر یكسان است، اكنون نیز كسانی كه به حرم آن حضرت مشرف می‌شوند، باید ادب حضور رسول گرامی‌(صلی الله علیه و آله و سلم) را مراعات كنند. اصولا‌ً انسان وزین با صدای بلند سخن نمی‌گوید، مگر ضرورتی آن را ایجاب كند.
خداوند در پایان این آیه تهدید می‌كند كه اگر ادب محضر رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) را مراعات نكنید، ممكن است اعمالتان حبط و باطل شود: "ولا‌تجهروا له بالقول كجهر بعضكم لبعض أن تحبط أعمالكم وأنتم لا‌تشعرون"۴؛ چنانكه مراعات ادب مذكور، نشانی از تقوای دل بوده و غفران و پاداش الهی را به دنبال دارد: "إنّ الّذین یغضّون أصواتهم عند رسول الله أولئك الّذین امتحن الله قلوبهم للتقوی لهم مغفرهٔ وأجر عظیم"۵. امتحان تقوای دل و پیروز شدن در این آزمون، از پر‌افتخارترین كمالهای انسانی است.
آنگاه در ادامه می‌فرماید: كسانی كه ادب حضور پیامبر را، كه شعار رسمی اسلام است، محترم نمی‌شمارند و از راه دور و با صدای بلند با پیامبر سخن می‌گویند، از خِرَد برخوردار نیستند. بهتر آن بود كه اینان انتظار می‌كشیدند تا تو‌(رسول گرامی‌(صلی الله علیه و آله و سلم)) از منزل بیرون آیی آنگاه از نزدیك مطالب خود را بیان كنند: "إنّ الّذین ینادونك من وراء الحجرات أكثرهم لا یعقلون‌* ولو أنّهم صبروا حتی تخرج إلیهم لكان خیراً لهم والله غفور رحیم"۶.
بر اساس آیات مذكور و نیز برخی آیات دیگر، مانند: "إنّا أرسلناك شاهداً ومبشراً ونذیراً‌* لتؤمنوا بالله ورسوله وتعزروه وتوقّروه"۷، تجلیل از پیامبر گرامی‌(صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان یك شعار اسلامی، همیشه ـ‌در زمان حیات آن حضرت و پس از آن‌ـ زنده است؛ زیرا مقام رسالت رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) همواره زنده است. از این‌رو نقل شده كه روزی منصور دوانیقی در مسجد‌النّبی با مالك‌(رئیس فرقه‌ی‌ مالكیه‌ی‌ اهل سنّت) به مناظره پرداخت. در اثنای گفتگو مالك به وی گفت: خدای سبحان مسلمانان را به آداب الهی مؤدّب كرد و فرمود: صدایتان را از صدای پیامبر بلندتر نكنید و كسانی را كه در حضور وی به آرامی سخن می‌گفتند، ستود و آنان كه آن حضرت را با صدای بلند و از پشت حجره صدا می‌زدند، مذمت كرده است۸ و‌روشن است همان گونه كه احترام پیامبر در حال حیاتش لازم است، در حال ممات نیز واجب است۹. البته بعضی از علمای اهل سنّت، مانند مالك و ابو‌حنیفه، به بركت شاگردی اهل‌بیت‌(علیهم السلام) و معاشرت با آنان، توفیق آشنایی با معارف عمیق بعضی از آیات بهره آنها شد كه داستان مذكور از این قبیل است۱۰.
نكته شایان ذكر اینكه، آنچه درباره‌ی‌ حرمت پیشگاه و بارگاه رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) بیان شد، درباره‌ی‌ جانشینان معصوم و ذریه طیبه‌ی‌ آن حضرت‌(سلام الله علیهم أجمعین) نیز صادق است. گرچه حضرت رسول‌(صلی الله علیه و آله و سلم) را كرامتی ویژه است.

ـ سوره‌ی‌ احزاب، آیه‌ی‌ ۵۳.
ـ همان.
ـ سوره‌ی‌ حجرات، آیه‌ی‌ ۲.
ـ سوره‌ی‌ حجرات، آیه‌ی‌ ۲.
ـ سوره‌ی‌ حجرات، آیه‌ی‌ ۳.
ـ سوره‌ی‌ حجرات، آیات ۴ ـ ۵.
۷ ـ سوره‌ی‌ فتح، آیات ۸ ـ ۹.
ـ سوره‌ی‌ حجرات، آیات ۲ ـ ۴.
ـ بحار، ج ۱۷، ص ۳۲.
۰ ـ شرح نهج البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، ج ۱، ص‌۱۷‌ـ‌۲۰.
مأخذ: (صهبای حج، ص ۵۰۳)
صاحب اثر : آیت الله جوادی آملی
منبع : پایگاه اطلاع رسانی اسراء

منبع : سایت پیامبر اعظم