تبیین جایگاه گازطبیعی فشرده به عنوان سوخت خودروها

سیر صعودی مصرف انواع سوخت در بخش حمل و نقل و همچنین افزایش آلودگی ایجاد شده ناشی از خودروها, ضرورت استفاده از یک سوخت جایگزین را در این بخش نشان می‌دهد. در مقاله­ای که آقایان رضا شاعری و آرش میرعبدا.. لواسانی به چهارمین همایش ملی انرژی تهران (۱۳۸۱) ارایه کرده­اند, سعی شده است که اهمیت جایگاه گاز طبیعی فشرده (CNG) در میان سایر حامل‌های انرژی به عنوان سوخت خودروها نشان داده شود. این مطلب مختری از مقاله مذکور در این زمینه می­باشد:
وقوع بحران‌های نفتی، افزایش تعداد وسایل نقلیه و آلایندگی ناشی از آن، کاهش ذخایر نفتی و تصویب قانون‌های سخت مبارزه با آلودگی محیط زیست, منجر به آن شده است تا ساخت خودروهای کم مصرف و با آلایندگی کم و همچنین استفاده از سوخت‌های جایگزین در دستور کار مراکز تحقیقاتی جهان و به خصوص خودروسازان قرار گیرد.
گاز طبیعی از سوخت‌های جایگزینی است که از دهه ۱۹۲۰ میلادی مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما سهولت استفاده از سایر سوخت‌های فسیلی مایع باعث گردید که از این سوخت, فقط در برخی از کشورها (مانند ایتالیا و شوروی سابق) استفاده شود. از دهه ۱۹۹۰ میلادی, روند استفاده از این سوخت در میان کشورهای جهان سیر صعودی داشته است؛ به طوری که طی کمتر از یک دهه تعداد این خودروها به حدود دو میلیون دستگاه رسیده است.
با توجه به اینکه ایران از لحاظ ذخایر گازی مقام دوم را در میان سایر کشورهای جهان داراست، به جرات می‌توان گفت که طی دهه گذشته نرخ رشد استفاده از این سوخت در خودروها بسیار ناچیز بوده است.
● گاز طبیعی به عنوان سوخت خودرو در کشور و مزایای آن
استفاده از گاز طبیعی در خودروها, مزایای غیر قابل انکاری نظیر کاهش آلودگی هوا و نتیجتاً کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی مایع و کاهش یارانه بخش حمل و نقل را به دنبال دارد:
۱) کاهش آلودگی هوا
در حال حاضر, آلودگی هوا از معضلات اساسی شهرهای بزرگ کشور به خصوص در فصول پاییز و زمستان محسوب می‌شود. بر هیچکس پوشیده نیست که این آلودگی اثرات مخرب بر افراد (از نظر جسمانی و روانی)، گیاهان, اشیاء و ساختمان‌ها (از نظر خوردگی، سیاه شدن و کاهش مقاومت) دارد. در آمارهای منتشر شده، بخش حمل و نقل از عمده‌ترین آلوده‌‌کننده‌های محیط زیست به شمار می‌رود. به­طوری­که در سال ۱۳۷۹ نسبت به سایر بخش‌ها بزرگترین تولید کننده آلاینده‌های CH,CO۲, NO۲, COوSPM به ترتیب با ۹۵.۲, ۲۵.۱, ۶۰.۳, ۹۸.۳ و ۷۶ درصد بوده است. استفاده از گاز طبیعی فشرده باعث کاهش آلاینده‌های خروجی از اگزوز خودروها می‌شود؛ به طوری که بر اساس یکی از مطالعات انجام شده برای مقایسه آلاینده‌های ناشی از سه سوخت بنزین، گازوییل و گاز طبیعی کاهش آلاینده‌های گاز طبیعی نسبت به دو سوخت دیگر محسوس بوده که در جدول شماره ۱ به آن اشاره شده است. بنابراین با استفاده از گاز طبیعی آلودگی هوا کاهش می‌یابد و یا رشد آن حداقل متوقف می‌شود. این موجب کاهش هزینه‌های اجتماعی حاصل از آلاینده‌ها که در این بخش تولید می‌شود، خواهد شد.
۲) کاهش مصرف فرآورده­های نفتی
بنزین و گازوییل از حامل‌های مهم انرژی در بخش حمل­و­نقل کشور به حساب می‌آیند. در سال ۱۳۷۹, حدود ۹۹ درصد از بنزین و ۵۵ درصد از گازوییل مصرفی کشور به حمل­ونقل بخش تعلق داشته است.
افزایش تولید خودروهای پرمصرف, کثرت خودروهای فرسوده، عدم سوخت‌گیری صحیح، خروج غیر قانونی سوخت از کشور و عدم تنظیم موتور خودروها, باعث گردیده که مصرف این فراورده‌ها و به خصوص بنزین رشد چشم‌گیری داشته باشد. به طوری که مصرف بنزین از ۱۴۱۳ هزار متر مکعب در سال ۱۳۵۰ به ۱۵۵۱۰ هزار متر مکعب در سال ۱۳۷۹ بالغ گردیده است. استفاده از گاز طبیعی در بخش حمل و نقل نه تنها باعث کاهش مصرف فرآورده‌های نفتی و همچنین کاهش واردات می‌شود؛ بلکه به دلیل عدم سقف صادرات برای فرآورده‌های نفتی, به هر میزان که اضافه تولید داشته باشیم, این فراورده­ها قابل صدور می‌باشند.
۳) کاهش یارانه بخش حمل و نقل
سالانه مبلغ هنگفتی یارانه به حامل‌های انرژی در بخش‌های مختلف کشور اختصاص می‌یابد. در میان بخش‌های مصرف کننده، بخش حمل ­و نقل بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. به طوری که در سال ۱۳۷۹، از کل ۱۲۷۶۲۴۱ میلیارد ریال کل یارانه انرژی حدود ۴۲۷۴۵ میلیارد ریال (حدود ۳۳.۵ درصد) به بخش حمل و نقل تعلق داشته است. از مبلغ ذکر شده به عنوان یارانه انرژی, در بخش حمل و نقل, بنزین و گازوییل به ترتیب با ۵۲.۵ و ۴۴.۷ درصد، بالاترین مقدار یارانه را به خود اختصاص داده‌اند. مصرف گاز طبیعی فشرده در خودروها موجب می‌شود که یارانه تخصیص­یافته به این بخش کاهش یابد.
● طرح پیشنهادی برای به­کارگیری خودروهای گاز سوز
با بررسی اتصال‌های شبکه‌گذاری گاز طبیعی، تعیین جایگاه‌های تحویل سوخت کشور و همچنین مزایای استفاده از گاز طبیعی، ارایه یک طرح جامع جایگزینی سوخت گاز در خودروهای کشور بسیار ضروری و کارگشا می‌باشد. با توجه به موارد ذکر شده تا انتهای سال ۱۳۸۷ حدود چهار میلیون و سی هزار خودرو می­توانند گازسوز شوند. همچنین چنانچه نسبت فعلی بین جایگاه‌های سوخت و تعداد خودروها برقرار باشد, در آن صورت لازم است ۱۹۲۵ جایگاه احداث شود. برای شروع این طرح باید استان‌های تهران، اصفهان، خراسان، آذربایجان شرقی و فارس به دلیل وجود بیشترین تعداد خودرو در اولویت قرار گیرند.
با توجه به طرح پیشنهادی، در صورت تغییر خط تولید خودروهای بنزین‌سوز و همچنین گازوییل سوز به گازسوز در کارخانجات خودروسازی, به ازای هر خودرو, هزینه­ای برابر با ۵۰۰ دلار نیاز است. البته بدون در نظر گرفتن کاهش یارانه اختصاص یافته به سوخت‌های فسیلی مایع و همچنین کاهش هزینه‌های اجتماعی ناشی از آلودگی، بخش مهمی از از هزینه فوق از محل کاهش مصرف بنزین و گازوییل قابل پرداخت خواهد بود. با توجه به اینکه مصرف متوسط روزانه هر خودروی بنزینی و گازوییلی در کشور به ترتیب در حدود ۱۰.۴ و ۶۷.۳۴ لیتر است, مقدار کل بنزین و گازوییلی که در نتیجه تبدیل به خودروهای گازسوز, صرفه­جویی می‌شود, به ترتیب در حدود ۱۹.۷ و ۱۸ میلیارد لیتر خواهد شد. در صورتی که فرض شود قیمت بنزین و نفت گاز هر سال به ترتیب سالی ۵۰ و ۲۰ ریال افزایش یابد، قیمت کل این فرآورده‌های مصرف نشده در طول این بازه زمانی برابر با ۲.۲۷ میلیارد دلار خواهد شد.

ماخذ:
۱- "تبیین جایگاه گازطبیعی فشرده به عنوان سوخت خودروها", رضا شاعری و آرش میرعبدالله لواسانی, چهارمین همایش ملی انرژی تهران ۱۳۸۱.

منبع : شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران