حرکتی ملی در جهت متحول ساختن دنیا

فوروم ۲۰۰۴ بارسلونا ـ اسپانیا
نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه وقت ساگرادافامیلیای آنتونی گائودی کامل می‌گردد. اولین سنگ بنای این ساختمان مقدس که شبیه لانه موریانه است به احترام خانواده‌ای مقدس در سال ۱۸۸۲ میلادی بنا نهاده شده و اگر نسبت به پیشرفت ساخت آن خوش‌بین باشیم، آخرین آن نیز در سال ۲۰۱۵ در جای خود قرار خواهد گرفت و در غیر این‌صورت شاید یک قرن دیگر نیز به‌طول بیانجامد.در طول زمان برپا شدن این معبد چشمگیر، شهر بارسلون بارها گسترش یافته، رشد کرده و بازسازی شده است. در دوره‌های مختلف و طی این رشد و تغییرها، در مدت بیست و نه سال از زمان مرگ ژنرال فرانکو، شهر، شاهد تحرک و جنبشی هیجان‌آور با معماری گائودی بوده است.تابستان سال ۲۰۰۴، فوروم بارسلون گشایش یافت، شبه نمایشگاهی از نوع نمایشگاه‌های فصلی با زمینه‌ها و اهداف بلندپروازانه مختلف که تفاوت‌هائی اساسی با نمونه‌های برپا شده مشابه داشت. چنان‌که از پوسترهایش برمی‌آید: ”میعادگاهی وسیع و نقطه عطفی برای تمامی شهروندان جهان.“ ایده اصلی این بود: پنج میلیون نفر از سراسر دنیا در مجموعه‌ای پیشرفته و پایدار حضور یافته و درباره مسائل دنیا به بحث بپردازند.فوروم بارسلون سایت وسیعی است که هسته اصلی آن را ساختمان خارق‌العاده معماران سرشناس سوئیسی ”ژاک هرزوگ و پیر دمرون“ شکل می‌دهد.این ساختمان یکی از کارهائی است که صفت ”باید دیده شود“ را به‌خود اختصاص داده است.مجموعه فوروم در امتداد مرکز جدید بارسلونیتا و محور المپیک قرار گرفته است. مرکز شهری بارسلونیتا، طراحی شده و محور المپیک نیز جهت برگزاری المپیک سال ۱۹۹۲ ساخته شده است.برنامه‌های فوروم در مدت ۱۴۱ روز پیش‌بینی شده بود شامل فعالیت‌های فرهنگی، گفت‌وگو، موسیقی، رقص و تصمیماتی برای این‌که به‌سوی بهتر شدن جهان گام برداریم. بیش از دو میلیارد یورو در بارسلون هزینه شد. شهری که دومین شهر در حال توسعه اسپانیا است.پیش‌بینی‌ها مبتنی بر این بود که با پایان رسیدن برنامه فوروم در آخر سپتامبر ۲۰۰۴، بارسلون گردشگاهی جدید و باشکوه داشته باشد با فضاهائی چون گردشگاه، فضاهای نمایش، شهری الکترونیکی و از همه مهمتر محلهٔ شهری ساماندهی شده تا به این ترتیب شخصیت اجتماعی شهر رنگ تازه‌ای به‌خود می‌گیرد.با گسترده شدن محیط اداری و بلوک‌های آپارتمانی طی دهه گذشته که قسمتی از محوطه پنجاه هکتاری فوروم را بر می‌گیرد، بر قابلیت‌های شهر افزوده شده است و با تحولات اساسی فوروم، شهر بارسلون امتیازهائی ویژه به‌دست می‌آورد، نظیر آن‌چه که هنگام برگزاری المپیک سال ۱۹۹۲ باعث تحول شهر شد.بارسلون به لحاظ معماری شهری دوست داشتنی است و چنان‌که سایت فرهنگی فوروم علاوه بر هرزوگ و دمرون توجه معمارانی هم‌چون ژان نوول، میرالس ـ تاگلیبائوـ دومینیک پرو و گروه MVRDV را به‌خود جلب کرده است.طرح‌ریزی فوروم از اواسط دهه ۹۰ زیر نظر پاسکوئل مارگال، شهردار سابق بارسلون شکل گرفت. او توسعه شهر را در امتداد محور قطری شهر ـ خیابانی اصلی به‌سوی دریای مدیترانه که شهر را به دو نیم کرده است ـ متمرکز کرد و از قرار معلوم این مسیر بی‌پایان، اکنون به ساختمان هیپنوتیزم کننده هرزوگ و دمرون ختم می‌شود، بنائی که در سایت اصلی فوروم در نوری بی‌پایان محو شده و با آبی دریای مجاورش در می‌آمیزد.در نگاه اول این ساختمان آبی رنگ که منشوری متقارن با زیربنائی در حدود صد و هشتاد مترمربع است، همچون فضاپیمائی عجیب که در ساحل فرود آمده است جلوه می‌کند. مسلم این که این بنا امروز بارسلون را متحول کرده است.رخدادهای پیش‌بینی شده در این مکان سه محور اصلی دارند:
۱. توسعه پایدار
۲. تنوع فرهنگ‌ها
۳. تلاش برای ایجاد صلح
این سه محور با برنامه‌هائی هم‌چون برگزار نمایشگاه، کنسرت و سایر برنامه‌های شاد و مهیج همراه شده‌اند... در اینجا اتفاقاتی می‌افتد که شکوه آنها در امتداد ستارگان و دریا ادامه می‌یابد... و این همان چیزی است که ساختمان هرزوگ و دمرون انجام می‌دهد.در نمای نزدیک‌تر عمق ساختمان بیش از فضای بیرونی‌اش جلوه‌گر می‌شود. سطوح دیواره‌ها که از دور نرم به‌نظر می‌رسند از بتن آبی تیره با بافت مرجان مانندی پوشیده شده‌اند و دیواره‌ها به توسط شیارها و روزن‌هائی غیرمنتظره تقسیم شده‌اند. سطح بام با لایه‌ای از آب پوشیده شده که تهویه در تابستان را میسر می‌سازد.مقامات شهر امیدوارند که تأثیر این بنا همچون تأثیر گوگنهایم گری در شهر بیلبائو تکان‌دهنده باشد.اینجا یک محل گردهمائی بزرگ و کسل‌کننده نیست. همه چیز در بیرون نمایش داده می‌شود و در درون بنا چیزی نیست. در فاصله‌ای از بنا یک ادیتوریوم سه هزار و دویست نفره قرار دارد با فضائی نمایشگاهی که بر آن‌چه که هرزوگ و دمرون بیان می‌کند، تأکید دارد: ”محوطه‌هائی کریستال مانند.“آشکار است که ساختن سالن‌های گردهمائی و همایش ـ به شکلی جالب و نه کسل‌کننده ـ مشکل است و حتی یافتن راه‌حلی برای استمرار برپائی آن درطول زمان نیاز به یک ترفند دارد؛ سایت اکسپو ۱۹۹۲ سویل اکنون به شهری از اشباح معماری تبدیل شده است. حتی بنای واقعاً با شکوه معمار پرتغالی، آلواروسیزا، برای پاویون لیسبون در اکسپو ۱۹۹۸، امروز پوسته‌ای خالی است که در ساحل آتلانتیک مهجور مانده است. با کمی خوش‌شانسی و تدبیر، فوروم بارسلون و بناهای هم‌جوارش شاید بتوانند از چنین سرنوشتی در امان بمانند. ایده‌هائی برای اجرای برنامه‌هائی هفتگی در فوروم پیش‌بینی شده است و بارسلون، این شهر توانمند باید بتواند چیزی جالب در این ادیتوریوم بزرگ و نمایشگاه شگفت‌انگیز مهیا کند.در بارسلونای امروز، بنای باشکوه هرزوگ و دمرون رویائی را به تحقق درخواهد آورد، هم‌چون آنچه که ساگرادا فامیلیای اعجاب‌انگیز به‌وجود آورده است.
گلرخ دانشگرمقدم

منبع : ماهنامه معماری و فرهنگ