قاینات ، استان خراسان

ماركوپولو در سفرنامه خود از این شهر به نام «تونوكاین» نام برده است كه این نام از نام دو شهر بزرگ آن ایالت - قهستان - كه «تون» و «قاین» باشد، گرفته شده است. هم‌چنین در سال 444 هـ.ق ناصرخسرو قبادیانی از این شهر دیدن كرده و از استحكامات شهر و مسجد جمعه آن یاد كرده است.
ایالت قهستان، هم‌زمان با ورود اعراب به ایران، پناهگاه زرتشتیانی بود كه به آن پناه آورده بودند. این ایالت در دوره سلجوقیان مكانی مناسب برای پیروان مذهب اسماعیلیه شد و اسماعیلیان قلاع مستحكمی برای دفاع از خود در آنجا بنا كردند.
خوارزمشاهیان به كرات به پیروان اسماعیلیه حمله می‌كردند، تا این كه در زمان یورش هلاكوخان، اسماعیلیه از او شكست خوردند و قهستان نیز در این حملات ویران گشت.
حمداللّه مستوفی، در قرن هشتم هجری از مركزیت قاین نسبت به آبادی‌های دیگر قهستان، و هم‌چنین از فراوانی زعفران و میوه آن گزارش داده است. یكی از مهم‌ترین آثار تاریخی قاین، مسجد جامع است كه از بناهای قرن هشتم هجری می‌باشد.