کبرا , از تفنگداران دریایی آمریکا تا هوانیروز ایران

کبرا نخستین هلیکوپتر عملیاتی در جهان غرب بود که به طور اختصاصی برای ماموریتهای تهاجمی ساخته شد، و از همین رو، نیای همه هلیکوپترهای هجومی و ضد تانک امروزین به شمار می رود. از اوایل دهه ی ۱۹۶۰ میلادی و در جریان جنگ ویتنام استفاده گسترده از هلیکوپترهای مسلح رواج یافت. محدودیتهای هلیکوپترهای همه منظوره که با اصلاحاتی تبدیل به ماشین های جنگی شده بودند، منجر به تلاش برای تکمیل هلیکوپترهایی با ماموریتهای ویژه شد.
هلیکوپتر کبرا با قدرت آتش و مانورپذیری بی سابقه ای که از خود نشان داد، از هنگام جنگ ویتنام در تمامی عملیات نظامی آمریکا حضور داشته است. کبرا هنوز هم در واحد تفنگداران دریایی آمریکا و نیز در نیروهای مسلح هشت کشور دیگر – از جمله ایران – به پرواز ادامه می دهد.
ای اچ – ۱ یا "هیوی کبرا"، نواده هلیکوپتر ترابری/همه منظوره یو اچ – ا "هیوی" به شمار می رود و برای اولین بار در میانه دهه ۱۹۶۰ برای خدمت در نیروی زمینی آمریکا تکمیل شد، زمانی که نیاز مبرمی به یک هلیکوپتر مسلح سبک و سریع حس می شد که اختصاصاً برای حمل جنگ افزار طراحی شده باشد و بتواند با دقت زیاد به هدفها ضربه بزند.
در نمونه اولیه کبرا، موتور؛ انتقال قدرت و دیگر اجزای اصلی "هیوی" حفظ شده بود، اما بدنه پهن "هیوی" جای خود را به بدنه ای باریک با صندلیهایی پشت سر هم داد. شرکت بل، این هلیکوپتر جدید را با سرمایه گذاری خودش تکمیل کرد.
در همان هنگام شرکت "لاکهید هلیکوپتر" به سفارش ارتش آمریکا، هلیکوپتر "ای اچ – ۵۶ ای" یا "شاین" را برای پاسخگویی به نیاز به یک "سیستم پیشرفته پشتیبانی آتش هوایی" ساخت و نخستین نمونه آزمایشی آن را در سال ۱۹۶۷ بیرون داد. اما ارتش آمریکا خواهان هلیکوپتری بود که سیستم کنترل آتش و ناوبری آن به پیچیدگی "شاین" نباشد. نیاز شدید به استفاده از هلیکوپترهای زرهپوش مسلح در جنگ ویتنام، و موفقیت هلیکوپتر ساخت شرکت "بل"، باعث شد ارتش آمریکا پیش نمونه ها و نیز انواع تولیدی این هلیکوپتر را سفارش دهد و تولید "شاین" را بایگانی کند.
آنچه در این هلیکوپتر جدید از هیوی کبرا به ارث رسیده بود، بدنه باریک با کابین های پشت سر هم (تیرانداز در جلوی خلبان)، موتور "لایکامینگ تی – ۵۳"، بالکهای جانبی با مقرهای حمل سلاح، و برجک تیربار زیر پوز بود. "ای اچ – ۱ جی" یا همان کبرای جدید، از ملخ های پهن تر و بدنه ی باریکتری سود می جست که سرعتی دو برابر یو اچ – ۱ به آن می بخشید.
کارآیی کبرا سبب شد که تفنگداران دریایی آمریکا نیز خیلی زود به استفاده از آن در جنگ ویتنام بپردازند و نمونه خاصی از آن را در سال ۱۹۶۸ سفارش بدهند. واحد تفنگداران دریایی خواستار نمونه ی دوموتوره ی کبرا بود، و از همین رو بود که هلیکوپتر ای اچ – ۱ ج یا "کبرای دریایی" تکمیل شد. این نمونه دارای دو موتور توربوشفت "پرت اند ویتنی تی ۴۰۰" بود که پیشرانه آن را افزایش می داد. کبرای دریایی همچنین از یک تیربار پوز جدید بهره می برد، یعنی تیربار سه لوله ۲۰ میلیمتری "اکس ام – ۱۹۷".
▪ ای اچ – ۱ جی برای انجام این ماموریتها طراحی شد:
- اسکورت مسلح هلیکوپترهای حامل نفرات و بار
- سرکوب آتش دشمن در منطقه نبرد
- شناسایی مسلحانه
- نشانه گذاری هدف برای هواپیماهای تهاجمی
- حمله دقیق به هدفهای زرهی
- دفاع از خود و هلیکوپترهای دیگر در برابر آتش هوابه هوای دشمن
نخستین هلیکوپترهای ای اچ – ۱ ج از مجموع ۶۷ فروند،در سال ۱۹۷۱ به تفنگداران دریایی آمریکا تحویل داده شدند و تا پایان جنگ ویتنام در عملیات رزمی شرکت جستند.
موفقیت عملیاتی کبرا، کشورهای مختلفی را بر آن داشت تا این هلیکوپتر را به کار گیرند. در نتیجه، نیروهای مسلح اسرائیل، ترکیه، یونان، بحرین، ژاپن، اردن، پاکستان، کره جنوبی، تایوان و تایلند نیز سفارش خرید کبرا دادند.
هواپیمایی نیروی زمینی ایران (هوانیروز) در طول دهه ی ۱۹۷۰ میلادی برنامه گسترش عظیمی را در دستور کار خود نهاد که در نهایت آن را به بزرگترین نیروی هلیکوپتری منطقه و چهارمین نیروی بهره برداری کننده از هلیکوپترهای نظامی در جهان بدل ساخت.
هوانیروز نخست ۳۰۰ فروند هلیکوپتر ترابری / همه منظوره "بل ۲۱۴ ای" را که به "اصفهان" شهرت یافت سفارش داد. در پی آن، بیش از ۲۰۰ فروند هلیکوپتر تهاجمی کبرا از نوع ای اچ – ۱ ج در دستور کار قرار گرفت. هوانیروز در تجهیز ناوگان خود دست به خریدهای گسترده دیگری نیز زد، از جمله ۱۸۵ فروند هلیکوپتر "آگوستا – بل ۲۰۶" ساخت ایتالیا، حدود ۱۰۰ فروند هلیکوپتر "آگوستا – بل ۲۰۵"، و ۶۶ فروند هلیکوپتر ترابری سنگین دو ملخی "سی اچ – ۴۷ سی" یا "چینوک".
در دهه ی ۱۹۷۰ میلادی، حکومت پیشین ایران در پشتیبانی از نیروهای مسلح عمان در مبارزه با شورشیان ظفار فعالیتی گسترده داشت. شماری از هلیکوپترهای کبرا و اصفهان هوانیروز در جریان عملیات در ظفار سرنگون شدند، اما بخش اعظم ناوگان هلیکوپتر هوانیروز دست نخورده ماند تا پس از انقلاب ۱۳۵۷ و در جریان جنگ هشت ساله ایران و عراق، عملیات رزمی تمام عیار را تجربه کند.
در جریان سال نخست جنگ، هلیکوپترهای کبرا در کنار جنگنده های نیروی هوایی، نقش مهمی در جلوگیری از پیشروی ستونهای زرهی و مکانیزه عراق ایفا کردند. در چند مورد نیز کبراهای ایران درگیر نبرد هوایی با هلیکوپترهای تهاجمی "می –۲۴" روسی نیروی هوایی عراق شدند. بنا به برخی گزارشها در این درگیریها، شش فروند هلیکوپتر عراقی و ده فروند کبرا سرنگون شدند.
در عملیات "توفان صحرا" برای آزادی کویت در سال ۱۹۹۱، کبرا های آمریکایی در نقش پشتیبانی نزدیک هوایی به کار گرفته شدند. حدود ۷۸ فروند کبرای تفنگداران دریایی آمریکا، ۱۲۷۳ ماموریت رزمی انجام دادند که تنها یکی از آنها در شرایط غیررزمی سرنگون شد. نیروی هوایی اسرائیل نیز در جریان حمله به واحدهای زرهی و استحکامات سوریه در دره بقاع لبنان، بهره گیری گسترده ای از کبراهای خود کرد. کبراهای اسرائیلی در این عملیات دهها تانک روسی "تی – ۷۲" ارتش سوریه و نیز خودروهای زرهی دیگر را منهدم کردند.
جدیدترین نمونه ی کبرا به نام "ای اچ – ۱ دبلیو" یا "سوپرکبرا" با توانایی های هوا به هوای بیشتر هم اکنون در واحد تفنگداران دریایی آمریکا خدمت می کند. یک نمونه آزمایشی چهار ملخی با تجهیزات الکترونیک پیشرفته تر و مقدورات پروازی افزونتر نیز ساخته شده است.
● مشخصات فنی
▪ نوع: هلیکوپتر تهاجمی / پشتیبانی ضد زره
▪ حداکثر سرعت: ۲۲۶ کیلومتر بر ساعت
▪ حداکثر برد: ۵۰۷ کیلومتر
▪ طول: ۱۶.۱۸ متر
▪ بلندی: ۴.۰۹ متر
▪ قطر ملخ: ۱۳.۴۱ متر
▪ وزن خالی: ۲۹۹۳ کیلوگرم
▪ حداکثر وزن برخاست: ۴۵۳۶ کیلوگرم
▪ پیشرانه: دو موتور توربوشفت "پرت اند ویتنی تی ۴۰۰"
▪ تسلیحات: یک برجک "جنرال الکتریک یونیورسال" برای تیربار سه لوله ی ۲۰ میلیمتری "ام ۱۹۷"، قابلیت حمل هشت موشک ضد تانک "تو"، موشکهای هوابه هوا و مقره های راکت انداز.

محمد
http://air-mag.blogsky.com