مراقبت از ناخنها چگونه باید باشد؟

ناخنها هنگامیـکه در شرایط ایده آلی باشند بسیار جـذاب میباشند. همچنین ناخنها منعکس کننده عادات شخصی فـرد هستند: خوب یا بد. جدا از جاذبه آرایشی، ناخن هـا وظایف دیگری نیز بعهده دارند از جمله کمک به بــلند کردن اجـسـام با ایجاد تکیه گاه برای بافت انگشتـان و یا دسـت کاری اجــسام و از هـمـه مــهمتر آن که ناخن هـا سلامت عمومی بدن را بازتاب می کنند.نـاخن از پروتئینی بنام کراتین تشکیل یافته (کراتین در مو و پوست نیز وجود دارد) و دارای بخشهای مختلفی اسـت
که به آن میپردازیم:
۱) MATRIX: ماتریکس قسمت پنهان ناخن می بـاشد. در واقع ریشه ناخن بوده که در آن رشد ناخن انجام میگیرد.
۲) NAIL PLATE: قسمت قابل رؤیت ناخن است. همـان چیـزی کـه مـا از آن بنام ناخن یاد می کـنیم. از کراتین مرده تشـکیل یافته و کمـی مـحدب می باشد. اساسا بی رنگ است اما بواسطه شبکه مویرگهای خونی که در زیر آن واقع است صورتی بنظر می آید.
۳) NAIL BED: پوست زیر ناخن میباشد که از بافت پیوندی تشکیل یافته و در آن عروق خونی و اعصاب وجود دارد و نقش تغذیه پلیت ناخن را بعهده دارد.
۴) LUNULA: قسمتی از ماتریکس می باشد. هـمان قسمت هلالی شکل سفید رنگ کـه در ته ناخن قابل مشاهده است (بیشتر در ناخن شست). عـلت سفیـد بودنـش آن است که هنوز سلولهای آن کراتینه نشده و به تکامل نرسیده اند.
۵) CUTICLE: ادامه پوس بستر ناخن(NAIL BED) بوده و بین پوست انگشتان و صفـحـه ناخن (NAIL PLATE) واقع بوده و این دو بخش را به یکدیگر متصل میسازد.کوتیکول ناخن به عنـوان یک سد ضد آب عـمـل نـموده و از ورود باکتری و دیگر عوامل بیماریزا به قسمت ماتریکس جلوگیری میکند.
۶) NAIL FOLDS(تای ناخن): به عنـوان چهارچوب و تکیه گاه ناخن در سه سمت چپ و راست و پایین ناخن آن را احاطه کرده است.
● سرعت رشد ناخن
سرعت رشد ناخن بستگی به عوامل بسیاری ازجمله سن، تغذیه، بیماریها، هورمونها و فصول سال دارد توجه کنید:
۱) ناخن بطور طبیعی ۰.۱ میلی متر در روز و یا ۳ میلی متر در ماه رشد میکند.
۲) سرعت رشد انگشتان دست از انگشتان پا بیشتر میباشد.۲ تا ۳ برابر.
۳) سرعت رشد ناخنها در تابستان بیشتر از زمستان میباشد.
۴) سرعت رشد ناخنها در افراد راست دست در دست راست و افراد چپ دست در دست چپشان بیشتر است.
۵- سرعت رشد ناخنهای مردان از زنان بیشتر است.(جز در زنان باردار و مسن)
۶- اگر ناخن به طـور کامل از جایش کنده شود برای ناخن های دست ۳ الی ۶ ماه طول می کشد تا مجددا ناخن بطور کامل رشد کند این زمان برای ناخنهای پا ۱۲ الی ۱۸ ماه میباشد.
● اختلالات ناخن
۱) لکه های سفید رنگ: علت آن میتواند صدمه به ماتریکس و یا کمبود روی باشد اما زیاد مهم نبوده و به مرور زمان ناپدید میگردد.
۲) عفونتها: می تـواند عامل آن باکتریها و یا قارچها باشند کـه در هـر دو صـورت باید به پزشک مراجعه شود.
۳) شیار های روی ناخن: این شیارها اغلب ارثی میـباشند اما اگر یکباره روی ناخنها آشکار گردند علت آن میتواند ضربه، پیری، روماتیسم و یا بیماری کلیه باشد.
۴) حفره روی ناخن: علت آن می تواند اگزما و یا ضربه باشد.
۵) قاشقی شکل شدن ناخن: علت آن کم کاری تـیروئید، کــمبـود آهــن و کـم خونی میباشد.
۶) شکاف در لبه ناخن: علت آن فرو بردن انـگشتان به مدت زیاد در آب و همچنین لاک پاک کن ها میباشند.
۷) تردی و شکنندگی ناخنها: علت آن میـتواند فـرو بردن دست در آب داغ، اختـلال در جـریان خــون، کمبوـد ویتامینهای A ،C ،B۶ و نیاسین، کمـبود آهن و کلسیم و کم کاری تیروئید باشد. کم آبی بدن نیز بسیار مهم است بنابراین آب فراوان بنوشید.
۸) ناخنهای فرو رفته در گوشت: این مشکل بیشتر در ناخنهای پا مشـاهده میگردد و علت آن کوتاه کردن نامناسب ناخنها و کفش تنگ میباشد که باعث می گردد گـوشــه ناخن بدرون گوشت فرو رود.
۹) برخی بیماریها از روی ناخنها قابل تشخیص میباشند: بسـتر نـاخـن رنگ پریده نشانه کم خونی - بستر ناخن قرمز نشانه بیماری قلبی - ناخـنهای سفـید رنگ نشانه بیماری کبدی - ناخن ضخیم و زرد رنگ نشانه بیـمـاری ریـوی - سـرخـی مـختـصـر در ته ناخن نشانه دیابت و ناخنهای دو رنگ نیمی سفید و نیمی صورتی نشانه بیماری کلیـه میباشد.
● نکات مـهم برای داشـتـن ناخنهای سلامت و جذاب
۱) از رژیم غـذایی متـعــادل کــه شــامــل مقادیر فراوان از میوه ها و سبزیجات تازه، حبوبات و گوشت لخم میباشد اســتفاده کنید.
۲) هــنـگـام انـجام وظـایف خـانه به ویــژه شستن ظرفها از دستکش استفاده کنید.
۳) ناخن را با برس ویژه تمیز کنید مخصوصا پس از کار با مواد کثیف.
۴) برای سوهان کشیدن ناخنهایتان از سوهانهای نرم و ظریف استفاده کرده و هـیچگاه ناخنها را در دو جهت سوهان نکشید. ناخن هـا را تنها از سـمـت گوشـه به سمت مرکز ناخن در یک جهت سوهان بکشید.
۵) از ناخنها استفاده ابزاری نکنید مثلا از آنها برای بیرون آوردن منگنه استفاده نکنید.
۶) ناخنها را خشک و تمیز نگاه دارید این کار کمک میکند تا باکتریها و قارچها روی ناخنها تجمع پیدا نکنند.
۷) اگر ناخنهای پایتان ضخیم بوده و کوتاه کردن آنها دشوار است آنها را بمدت ۵ الی ۱۰ دقیقه درون مخلوط آب و نمک گرم(یک قاشق چای خوری نمک در نیم لیتر آب) فرو ببرید. این کار باعث نرم شدن آنها میگردد.
۸) ناخنها را برای دارا بودن حداکثر استحکام بـاید بـطور مستقیم کوتاه کرده و اندکی در گوشه ها گرد شوند.
۹) هیچگاه کوتیکول ناخن را جدا نسازید چون این کار باعث ایجاد عفونت میگردد.
۱۰) از جویدن ناخنها خودداری کنید.
۱۱) صـابون و مواد شوینده قوی سبب خشکی و ترک برداشتن ناخنها می گردند. بـرای شستن دستها از صابونهای ملایم استفاده کنید.
۱۲) بیش از یکبار در هفته از لاک برها استفـاده نـکنـیـد زیـرا آنـها بـاعـث خشـکی ناخن میگردند. در صورت استفاده از آنها از لاک برهای فاقد استون استفاده کنید.
۱۳) پیش از باغبانی ناخنهای خود را در صابون فرو ببرید این کار سبب میشود کثـافـات به زیر ناخنها نفوذ نکنند.
۱۴) پس از سوهان کشیدن ناخن هـا، آنهـا را برای چنـد دقیـقه درون آب گرم صابون دار ماساژ دهید تا چربی ناخنها گرفته شود.
۱۵) یک تا سه ماه از سال به ناخنهای خود استراحت دهید و هیچ گـونه لاک و یـا نـاخـن مصنوعی بکار نبرید تا ناخنها مجددا سلامتی خود را بازیابند.
۱۶) آب و مایعات فراوان بنوشید.
۱۷) برای داشتن ناخنهای سلامت مصرف روزانه ۲.۵ میـلی گـرم بـیوتـیـن (غیـر از زنـان باردار) و غذاهای حاوی بیوتین مانند تخم مرغ و جگر بسیار مفید میباشد.
۱۸) هر روز دستان و ناخن های خود را با مواد مرطوب کننده مرطوب کنید. همــچنین از غذاهای سرشار از سولفور و سیلیکون مانند گل کلم و ماهی استفتده کنید.
۱۹) آب هویج تازه بنوشید چون سرشار از کلسیم و فسفر بوده و در استحکام ناخنـهـا بسیار مفید میباشد.
۲۰) براق کننده لب برای نرم کردن ناخنها بسیار موثر میباشد.
۲۱) از لاک بر پیش از لاک زدن نیز استفاده کنید زیرا با زدودن چربی ناخن آن را برای قرار گرفتن بهتر لاک آماده میسازد.
۲۲) بـرای زدودن لکهای ایجاد شده توسط گرد و غبار و باکتریها و یا لاکها مـی تـوانـیـد از مـخلوط ۱۰ قسـمت آب و یـک قسـمت سفـید کنــنده خانگی استفاده کرده و لکها را پاک کنید.
۲۳) پس از لاک زدن حتما از براق کننده لاک(برق ناخن) استفاده کنید زیرا باعث میشود ناخن ها در برابر شکنندگی مقاوم تر شوند. همچـنین بـراق کنـنـده را بـدون لاک نـیــز به ناخنهای خود بزید زیرا با این کار رطوبت ناخنها حفظ میگردد.
● ناخنهای انگشت دست
ناخنها در واقع شکل دیگری از پوست هستند که از یک پروتئین سخت به نام کراتین ساخته شده اند . هر ناخن از لایه ای از سلولهای مخصوص در زیر قاعده ناخن و نزدیک پوست دور ناخن ساخته می شود. بخشی از این لایه به شکل یک هلال ماه رنگ پریده درست آن طرف پوست دور ناخن قابل رویت است . ناخنها محکم به پوست زیرین چسبیده اند و چینهای پوستی دو طرف آنها و پوست دور ناخن باعث رشد مستقیم ناخنها می شوند . وقتی این چینهای پوستی آسیب ببینند، صفحه ناخن بد شکل خواهد شد. ناخنها شفا ف هستند و رنگ پوست زیر خود را که در افراد با پوست تیره کدرتر ، ودر افراد با پوست روشن ، صورتی ( ناشی از عروق خونی ) است ، منعکس می کنند. رشد ناخن در افراد مختلف واز یک انگشت تا انگشت دیگر متفاوت است . ناخنهای انگشتان میانی کمی سریعتر از ناخنهای شست و انگشت کوچک رشد می کنند. میزان متوسط رشد در حدود یک هشتم اینچ ( حدود ٣/٠ سانتی متر ) در ماه است . بنابراین وقتی ناخن در اثر آسیب دیدگی از دست برود،٥ تا ٦ ماه طول می کشد تا ناخن جدیدی رشد کند . ناخنهای مردان به علت بستر ناخن بزرگتر ، سریعتر از ناخنهای زنان رشد می کند . هورمونها نیز در رشد ناخن نقش دارند ، به عنوان مثال میزان رشد ناخن هنگام حاملگی ودر پر کاری تیروئید افزایش می یابد. هیچ ماده غدایی از جمله ژلاتین ، که اغلب مشتریان زیادی دارد ، ناخن را افزایش نمی دهد ، ولی سوء تغذیه به طور مسلم رشد آن را کند می کند . سایر عواملی که باعث کندی رشد ناخن می شوند عبارتند از : هوای سرد عمل جراحی بزرگ ، و بیماری شدید ، بعد از یک بیماری وخیم ، شیار کوچکی به نام خط بو( نام پزشک فرانسوی که اولین بار آن را توصیف کرد ) در عرض صفحه ناخن ایجاد می شود. موقعیت این شیار روی ناخن امکان برآورد زمان بروز بیماری را فراهم می کند ، مثلا بیماری ای که در ژوئن بروز کرده است ، هنوز خود را در نوامبر نشان می دهد.
▪ ناخنهای شکننده
شکنندگی به علت خشکی ( ناخنها در زمستان شکننده ترند ) وواکنش مواد شیمیایی با مولکولهای گوگرد دار موجود درپرتوئینهای ناخن ایجاد میشود. فروبردن ناخن درآب حاوی کلر و مواد پاک کننده نیز باعث خشکی ، ضعف و شکستن آن میشود. برای جلوگیری ازاین مسئله هنگام شستن ظرفها از دستکش لاستیکی استفاده کیند . لاک ناخن نباید به طور مکررپاک شود ، زیرا پاک کننده های لاک نیز ناخنها را خشک می کنند. معمولا توصیه می شود که لاک ناخن ٥ تا ٧ روز حفظ شود و سپس پاک گردد و حداقل دو روز بعد مجددا به کار رود تا ناخن زمانکافی برای بازیافتن قوام خود را داشته باشد.
▪ برآمدگیهای روی ناخن
برآمدگیهای ظریفی که در طول ناخن ایجاد می شود ، طبیعی هستند و نشانه آسیب دیدگی یا بیماری نیستند، ولی اسیب دیدگی بستر ناخن ممکن است باعث بروز برآمدگی منفرد و مشخص شود. برآمدگیها ممکن است در التهاب مفصلی روماتوئید و بیماری پوستی (( لیک پلان )) ظاهر شوند. شیارهای روی ناخن ممکن است با سرخک و سایر عفونتهای وخیم همراه باشند، ولی این ضایعات نشانه عفونت بستر ناخن نیستند.
زگیلها به طور شایع در طول چینهای ناخن تشکیل می شوند و احتمالا از راه جویدن گسترش می یابند. اگر این ضایعات زیر ناخن رشد کنند ، اغلب باعث بد شکلی ناخن می شوند و باید توسط پزشک برداشته شوند.
▪ لکه سفید
لکه های سفید در ناخنها معمولا نشانگر آسیب دیدگی جزئی است . این لکه ها نشانه کمبود ویتامین نیستند. نوارهای سفید رنگی ممکن است بعد از مواجهه با آرستیک که به پروتئینهای ناخن متصل می شود ، بروز کنند. ناخنها ممکن است به علت بیماری های کبدی ، سفید و کدر شوند.
▪ تغییر رنگ
شایعترین علت تغییر رنگ قهوه ای ناخن ، سیگار کشیدن است . این تغییر رنگ محدود به انگشتانی است که سیگار را نگه می دارند. رنگ مو و مواد شیمیایی آلی رنگی ، ناخن انگشتان دست را مثل مو رنگ می کنند . مواجهه با مس یا نقره نیز می تواند ناخن ها را آبی کند.
▪ جدا شدن ناخن از بستر
جدا شدگی ممکن است در اثر عفونتهای قارچی ایجاد شود.حساسیت به مواد سازنده لاک ناخن نیز می تواند باعث جدا شدگی شود. درمان این عارضه به عهده متخصص بیماریهای پوست است .
▪ تجمع خون زیر ناخن
خونریزی زیر ناخن معمولا در اثر ضربه به ناخن یا گیر کردن انگشت هنگام بستن در یا کشور، ایجاد می شود . این پدیده منجر به ایجاد یک لکه آبی متمایل به قرمز زیر ناخن می شود که به مرورزمان سیاه می گردد.
این تجمع خون هنگامی که فشار مایع ناشی از نشت خون ناخن را از بسترش جدا می کند ، می تواند خیلی دردناک باشد.
● درمان
ساده ترین راه درمان صاف کردن یک گیره کاغذ و حرارت دادن آن تا حد سرخ شدن است . سپس به دقت نوک گداخته گیره کاغذ را روی مرکزناحیه تغییر رنگ داده قرار دهید تا ناخن را بسوزاند و از میان آن عبور کند.
به این ترتیب سوراخ ریزی ایجاد می شود که خون ازمیان آن خارج می شود. در مدتی که ناخن رشد می کند و این سوراخ به لبه خارجی ناخن تغییر مکان می دهد ، کل ناخن را برای پیشگیری از عفونت پاکیزه نگه دارید.
● ناخنهای قاشقی شکل
ناخنهای قاشقی شکل در اثر معکوس شدن انحنای طبیعی ناخنها ایجاد می شوند . این عارضه معمولا درکودکان با فقر آهن همراه است . برای درمان این عارضه باید به پزشک مراجعه کرد.
● ناخنهای کنده شده
ناخنهایی که کنده یا از بستر خود جدا شده اند، نیاز به مراقبت ویژه دارند. سعی کنید این نوع ناخن را حفظ کنید تا بتواند وظیفه خود را که حفاظت از انگشت است انجام دهد. ناخن و بستر آن را با آب جاری بشویید. ناخن کنده شده را در محل اصلی خود روی بستر ناخن قراردهید.
یک تکه تنزیب کوچک که روی آن وازلین یا داروی آنتی بیوتیک مالیده اید ، باید روی ناخن گذاشته و با نوار چسب بسته شود. گاز وازلین دار از بلند شدن تکه ناخن هنگام برداشتن چسب جلوگیری می کند.
● پوسته پوسته شدن دور ناخن
این عارضه در اثر ضربه ( به ویژه در افرادی که پوستشان خشک است ) و به صورت ترک خوردن یا کنده شدن پوست دور ناخن ، بروز می کند. لبه های کنده شده را می توان با قیچی های مخصوص برید و با استفاده از کرم ها و لوسیون های مرطوب کننده برای جلوگیری از خشکی و با حفاظت پوست دور ناخن به وسیله دستکش ، به ویژه وقتی دست ها به طور مکرردرآب فرو برده می شود، می توان به میزان زیادی از پوسته پوسته شدن ناخن جلوگیری کرد.
برای پیشگیری از پوسته پوسته شدن ناخنها ویتامین مصرف کنید
با توجه به اینکه کمبود ویتامین، عامل اصلی در پوسته پوسته شدن ناخنها محسوب می شود، بنابراین مصرف مواد مغذی به خصوص ویتامین A مانع از بروز این عارضه خواهد شد." عاطفه محمودی " کارشناس بهداشت پوست ضمن بیان این مطلب افزود : ناخنها در اثر تغییرات طبیعی وغیر طبیعی همچون حاملگی و بیماریهایی نظیر مشکلات عروقی و ریوی و پسوریازیس دچار عوارضی همچون لکه های سفید، انحناء، رشد ناموزون،‌ جدا شدن ناخن از بستر زیرین؛ تغییر رنگ و فرو رفتگیهای سطحی می شوند.وی با اشاره به اینکه بهترین زمان تمیز کردن ناخنها پس از استحمام است افزود : به دلیل اینکه اساس ناخن کراتین بوده و از گوگرد زیادی تشکیل شده است؛ بنابراین کوچکترین آسیبی می تواند باعث تغییر شکل در سطح ناخن شود.وی درباره بهترین روش کوتاه کردن ناخنها گفت : کوتاه کردن ناخنها بهتر است با سوهان مرغوب انجام شود که ناخنها کمتر در معرض شکست و شکاف قرار گیرند؛ همچنین بهتر است نوک انگشتان با کرمهای مرطوب کننده ونرم کننده ناخن ماساژ داده شوند.لازم به ذکر است که ناخن دست به طور متوسط هر یک ماه سه میلی متر و ناخن پا در هر سه ماه، سه میلی متر رشد می کند. همچنین، رشد ناخنها در مردان و کودکان کمتر از ۱۴ سال و زنان باردار نسبت به سایرین افزایش بیشتری دارد.

شهلا رنجبر
تهران

منبع : صنایع نیوز