از سیاهی تا سپیدی

● داروها و پدیده رینود
پدیده رینود (Raynaud’s Phenomenon) بر اساس نام پزشک فرانسوی، «موریس رینود» (۱۸۸۱ -۱۸۳۴) نام‌گذاری شده است. هرگاه علت ایجاد عارضه رینود نامشخص باشد، «بیماری رینود» و اگر به صورت عارضه‌ای‌ ثانویه بر بیماری دیگری ایجاد شده باشد، «پدیده رینود» نامیده می‌شود.به طور کلی، رینود اسپاسم شریان‌ها و شریانچه‌های انگشتان است که به رنگ پریدگی و یا سیانوزه شدن پوست می‌انجامد. پدیده رینود بیشتر، انگشتان دست را درگیر می‌کند، ولی در موارد نادری علایم آن در بینی، زبان و نرمه گوش نیز مشاهده می‌شود. حملات رینود چند دقیقه تا چند ساعت به طول می‌انجامند، اما خوشبختانه در بیشتر بیماران بی‌خطر است.
● شیوع و علل ایجاد پدیده رینود
به دلیل مشکل بودن تشخیص قطعی پدیده رینود، تخمین میزان دقیق شیوع آن در جمعیت عمومی‌ دشوار است. به هر حال یک شیوع ۲۰ درصدی برای این عارضه پیشنهاد شده است. البته مطالعات اخیر رقم ۳ تا ۵ درصدی را جایگزین کرد‌ه‌اند.رینود بیش از همه در میان زنان در سنین باروری شایع است که به آن «رینود اولیه» می‌گویند. رینود اولیه، اسپاسم برگشت‌پذیر شریان‌ها و شریانچه‌هاست که طی آن هیچ تغییر غیرطبیعی در اندوتلیوم عروق مشاهده نمی‌شود. رینود اولیه، شکل ضعیف‌تر بیماری است و در اغلب موارد درمان‌های دارویی برای برطرف کردن آن مورد نیاز نیست. پدیده رینود که با نام رینود ثانویه هم خوانده می‌شود، به‌طور معمول شروع دیرتری دارد و با تظاهرات متفاوت پاتوفیزیولوژیک مانند وازواسپاسم، تخریب سلول‌های آندوتلیال و انسداد عروقی همراه است. از آنجا که در رینود ثانویه، علاوه بر عارضه اسپاسم عروقی، نقایص عروق خونی نیز مطرح است، ایسکمی‌ ایجاد شده به مراتب شدیدتر است و به درمان دیرتر پاسخ می‌دهد. رینود ثانویه اغلب با اسکلرودرمی ‌مرتبط است. این عارضه ممکن است تظاهر اولیه بیماری در ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به اسکلرودرمی ‌باشد و سال‌ها پیش از بروز علایم اصلی این بیماری مشاهده شود. رینود ثانویه ممکن است در نتیجه مصرف داروهای گوناگونی ایجاد شود. از جمله
▪ بتابلاکرها
▪ آلکالوئیدهای ارگو
▪ سمپاتومیمتیک‌ها
▪ کلونیدین
▪ نارکوتیک‌ها
▪ کوکائین
▪ متی‌سرژید
برخی از داروهای شیمی‌درمانی مانند
▪ بلئومایسین
▪ وین‌بلاستین
▪ سیس‌پلاتین
▪ استروژن
▪ سیکلوسپورین.
● درمان‌های دارویی و غیردارویی
بیشتر بیماران مبتلا به رینود اولیه، اپیزودهای خفیف و بافاصله بیماری را تجربه می‌کنند. بنابراین درمان‌های غیردارویی ممکن است برای کنترل عارضه کافی باشد. در صورتی که درمان‌های غیردارویی، کافی نباشد، داروهای متعددی را می‌توان برای درمان علایم رینود تجویز کرد:
▪ داروهای بلوک‌کننده کانال کلسیم:
پرمصرف‌ترین داروها برای درمان علایم رینود، بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم مانند نیفدیپین هستند. این داروها با انبساط عروقی و کاهش اسپاسم عروق درگیر، هم‌چنین مهار رشد و تکثیر عضلات صاف جدار عروق، اثرات خود را اعمال می‌کنند. البته مطالعات زیادی که درباره کاربرد نیفدیپین سریع‌الاثر در این گروه از بیماران انجام شد‌ه‌اند، عوارض آزاردهنده‌ای مانند سردرد، افت فشارخون، گرگرفتگی، تپش قلب و ادم محیطی را گزارش کرد‌ه‌اند. در نظر داشته باشیم که پاسخگویی به درمان با داروهای بلوک‌کننده کانال کلسیم در مبتلایان به رینود ثانویه، به خوبی پاسخگویی درمانی در مبتلایان به رینود اولیه نیست. علاوه بر نیفدیپین، سایر داروهای بلوک‌کننده کانال کلسیم مانند
ـ آمیلودیپین
ـ فلودیپین
ـ نیزولدیپین
ـ ایسرادیپین نیز در درمان علایم رینود موثرند.
▪ مهارکننده‌های ACE و بلوک‌کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین دو:
داروهایی مانند کاپتوپریل، انالاپریل و لوزارتان در درمان رینود موثر شناخته شد‌ه‌اند، اما به نظر نمی‌رسد که اثر آنها بیشتر از بلوک‌کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین دو باشد. در مطالعه‌ای که روی ۲۵ بیمار مبتلا به رینود اولیه و ۲۷ بیمار مبتلا به رینود ثانویه به اسکلرودرمی‌ انجام شد، مشخص شد که لوزارتان در کنترل رینود ثانویه به اسکلرودرمی‌ از نیفدیپین موثرتر است. به هر حال، مهارکننده‌های ACE و بلوک‌کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین دو به عنوان خط اول درمان رینود پیشنهاد نمی‌شوند.
▪ مهارکننده‌های PDE۵:
مهارکننده‌های فسفودراستراز تیپ ۵، در درمان علایم رینود در بسیاری از موارد موثر شناخته شد‌ه‌اند. داروهایی مانند سیلدنافیل، تادالافیل و وردنافیل متابولیسم cGMP را در سلول‌های عضلات صاف دیواره عروق کاهش می‌دهند و به افزایش دیلاتاسیون عروقی وابسته به cGMP می‌انجامند.
▪ فلوکستین:
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین در مطالعه‌ای در درمان علایم رینود با نیفدیپین مقایسه شدند. درباره افراد تحت درمان با فلوکستین، بیشترین پاسخ‌دهی در زنان مبتلا به رینود اولیه بود.
▪ بوسنتان و ایلوپروست:
در مبتلایان به نوع شدید رینود ثانویه ناشی از اسکلرودرمی، تجویز آنتاگونیست گیرند‌ه ‌اندوتلین با نام «بوسنتان» (Bosentan) به شکل خوراکی یا تجویز داخل وریدی پروستاسایکلین صناعی با نام «ایلوپروست» (Iloprost) توصیه می‌شود.
▪ سایر داروها:
نیتروگلیسرین در هر دو شکل خوراکی و موضعی در درمان علایم رینود موثر است. هر چند که احتمالا مصرف این گروه به دلیل بروز عوارضی مانند گرگرفتگی، سردرد و افت فشار خون محدود شده است. پرازوسین نیز در درمان رینود ثانویه به اسکلرودرمی‌موثر است، هرچند تجویز آن به دلیل بروز گیجی، تپش قلب و افت فشار خون محدود شده است. پنتوکسی‌فیلین به تنهایی یا همراه با آسپرین تجویز می‌شود، هرچند که مطالعات کمی‌ برای تاییدش وجود دارد.

منبع : هفته نامه سپید