احکام زکات فطره

(مساله ۱۹۹۱) كسیكه موقع غروب یعنی قبل از غروب شب عید فطر گرچه بچند لحظه باشد بالغ و عاقل و هوشیار است و فقیر و بنده كس دیگر نیست، باید برای خودش و كسانیكه نان‏خور او هستند، هر نفری یك صاع كه تقریبا ۳ كیلوگرم است گندم یا جو یا خرما یا كشمش یا برنج‏یا ذرت و مانند اینها بمستحق بدهد و اگر پول یكی از اینها را هم بدهد كافی است.
(مساله ۱۹۹۲) كسیكه مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد و كسی هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عیالاتش را بگذراند فقیر است و دادن زكات فطرهٔ بر او واجب نیست.
(مساله ۱۹۹۳) انسان باید فطره كسانی را كه در غروب شب عید فطر نان‏خور او حساب می‏شوند بدهد: كوچك باشند یا بزرگ، مسلمان باشند یا كافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد یا نه، در شهر خود باشند یا شهر دیگر.
(مساله ۱۹۹۴) اگر كسی را كه نان‏خور او است و در شهر دیگر است وكیل كند كه از مال او فطره خود را بدهد، چنانچه اطمینان داشته باشد كه فطره را می‏دهد، لازم نیست‏خودش فطره او را بدهد.
(مساله ۱۹۹۵) فطره مهمانی كه پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحبخانه وارد شده و نان‏خور او حساب می‏شود، بر او واجب است.
(مساله ۱۹۹۶) فطره مهمانی كه پیش از غروب شب عید فطر بدون رضایت صاحبخانه وارد می‏شود در صورتیكه نان‏خور او حساب شود واجب است و همچنین است فطره كسیكه انسان را مجبور كرده‏اند كه خرجی او را بدهد.
(مساله ۱۹۹۷) فطره مهمانی كه بعد از غروب شب عید فطر وارد می‏شود، بر صاحبخانه واجب نیست، اگر چه پیش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانه او هم افطار كند.
(مساله ۱۹۹۸) اگر كسی موقع غروب شب عید فطر دیوانه یا بیهوش باشد، زكات فطره بر او واجب نیست.
(مساله ۱۹۹۹) اگر پیش از غروب بچه بالغ شود، یا دیوانه عاقل گردد، یا فقیر غنی شود، در صورتیكه شرائط واجب شدن فطره را دارا باشد، باید زكات فطره را بدهد.
(مساله ۲۰۰۰) كسیكه موقع غروب شب عید فطر، زكات فطره بر او واجب نیست، اگر تا پیش از ظهر روز عید شرطهای واجب شدن فطره در او پیدا شود، مستحب است زكات فطره را بدهد.
(مساله ۲۰۰۱) كافری كه بعد از غروب شب عید فطر مسلمان شده فطره بر او واجب نیست. ولی مسلمانی كه شیعه نبوده، اگر بعد از دیدن ماه شیعه شود، باید زكات فطره را بدهد.
(مساله ۲۰۰۲) كسیكه فقط به اندازه یك صاع كه تقریبا سه كیلو است گندم و مانند آن دارد، مستحب است زكات فطره را بدهد، و چنانچه عیالاتی داشته باشد و بخواهد فطره آنها را هم بدهد میتواند بقصد فطره، آن یك صاع را بیكی از عیالاتش بدهد و او هم بهمین قصد بدیگری بدهد، و همچنین تا به نفر آخر برسد، و بهتر است نفر آخر چیزی را كه می‏گیرد بكسی بدهد كه از خودشان نباشد. و اگر یكی از آنها صغیر باشد، ولی او بجای او می‏گیرد و احتیاط آنست چیزی را كه برای صغیر گرفته بكسی ندهد.
(مساله ۲۰۰۳) اگر بعد از غروب شب عید فطر بچه‏دار شود، یا كسی نان‏خور او حساب شود، واجب نیست فطره او را بدهد. اگر چه مستحب است فطره كسانی را كه بعد از غروب تا پیش از ظهر روز عید نان‏خور او حساب می‏شوند بدهد.
(مساله ۲۰۰۴) اگر انسان نان‏خور كسی باشد و پیش از غروب نان‏خور كس دیگر شود، فطره او بر كسیكه نان‏خور او شده واجب است مثلا اگر دختر پیش از غروب بخانه شوهر رود، شوهرش باید فطره او را بدهد.
(مساله ۲۰۰۵) كسیكه دیگری باید فطره او را بدهد، واجب نیست فطره خود را بدهد.
(مساله ۲۰۰۶) اگر فطره انسان بر كسی واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان واجب نمی‏شود.
(مساله ۲۰۰۷) اگر كسی كه فطره او بر دیگری واجب است‏خودش فطره را بدهد، از كسیكه فطره بر او واجب شده ساقط نمی‏شود.
(مساله ۲۰۰۸) زنی كه شوهرش مخارج او را نمی‏دهد، چنانچه نان‏خور كس دیگر باشد، فطره‏اش بر آنكس واجب است. و اگر نان‏خور كس دیگر نیست، در صورتیكه فقیر نباشد، باید فطره خود را بدهد.
(مساله ۲۰۰۹) كسی كه سید نیست نمی‏تواند بسید فطره بدهد حتی اگر سیدی نان‏خور او باشد، نمی‏تواند فطره او را بسید دیگر بدهد.
(مساله ۲۰۱۰) فطره طفلی كه از مادر یا دایه شیر می‏خورد، بر كسی است كه مخارج مادر یا دایه را می‏دهد. ولی اگر مادر یا دایه مخارج خود را از مال طفل بر میدارد فطره طفل بر كسی واجب نیست.
(مساله ۲۰۱۱) انسان اگر چه مخارج عیالاتش را از مال حرام بدهد، باید فطره آنان را از مال حلال بدهد.
(مساله ۲۰۱۲) اگر انسان كسی را اجیر نماید و شرط كند كه مخارج او را بدهد در صورتیكه بشرط خود عمل كند و نان‏خور او حساب شود باید فطره او را هم بدهد ولی چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد و مثلا پولی برای مخارجش بدهد، دادن فطره او واجب نیست.
(مساله ۲۰۱۳) اگر كسی بعد از غروب شب عید فطر بمیرد، باید فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند، ولی اگر پیش از غروب بمیرد، واجب نیست فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند.
●مصرف زكات فطره
(مساله ۲۰۱۴) اگر زكات فطره را به یكی از هشت مصرفی كه سابقا برای زكات مال گفته شد برسانند كافیست. ولی احتیاط مستحب آنست كه فقط بفقرای شیعه بدهد.
(مساله ۲۰۱۵) اگر طفل شیعه‏ای فقیر باشد، انسان می‏تواند فطره را به مصرف او برساند، یا بواسطه دادن به ولی طفل، ملك طفل نماید.
(مساله ۲۰۱۶) فقیریكه فطره باو می‏دهند، لازم نیست عادل باشد ولی احتیاط واجب آنستكه به شرابخوار و كسیكه آشكارا معصیت كبیره می‏كند فطره ندهد.
(مساله ۲۰۱۷) بكسیكه فطره را در معصیت مصرف می‏كند نباید فطره بدهند.
(مساله ۲۰۱۸) احتیاط واجب آنست كه به یك فقیر بیشتر از مخارج سالش و كمتر از یك صاع كه تقریبا سه كیلو است فطره ندهند.
(مساله ۲۰۱۹) اگر از جنسی كه قیمتش دو برابر قیمت معمولی آن است مثلا از گندمی كه قیمت آن دو برابر قیمت گندم معمولی است، نصف صاع كه معنای آن در مساله پیش گفته شد بدهد كافی نیست. و اگر آنرا بقصد قیمت فطره هم بدهد اشكال دارد.
(مساله ۲۰۲۰) انسان نمی‏تواند نصف صاع را از یك جنس مثلا گندم و نصف دیگر را از جنس دیگر مثلا جو بدهد. و اگر آن را بقصد قیمت فطره بدهد اشكال دارد.
(مساله ۲۰۲۱) مستحب است در دادن زكات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را، ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.
(مساله ۲۰۲۲) اگر انسان بخیال اینكه كسی فقیر است‏باو فطره بدهد و بعد بفهمد كه فقیر نبوده چنانچه مالی راكه باو داده از بین نرفته باشد، می‏تواند پس بگیرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگیرد باید از مال خودش فطره بدهد و اگر از بین رفته باشد، در صورتیكه گیرنده فطره می‏دانسته با احتمال میداده آنچه را گرفته فطره است، باید عوض آنرا بدهد و الا، دادن عوض بر او واجب نیست و انسان باید دوباره فطره را بدهد.
(مساله ۲۰۲۳) اگر كسی بگوید فقیرم، نمی‏شود به او فطره داد، مگر آنكه اطمینان پیدا كند یا از ظاهر حالش گمان پیدا شود كه فقیر است‏یا انسان بداند كه قبلا فقیر بوده است.
●مسائل متفرقه زكات فطره
(مساله ۲۰۲۴) انسان باید زكات فطره را بقصد قربت‏یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم بدهد و موقعیكه آن را می‏دهد، نیت دادن فطره نماید.
(مساله ۲۰۲۵) اگر پیش از ماه رمضان فطره را بدهد صحیح نیست و احتیاط واجب آن است كه در ماه رمضان هم فطره ندهد. ولی اگر پیش از رمضان یا در ماه رمضان بفقیر قرض دهد و بعد از آنكه فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب كند مانعی ندارد.
(مساله ۲۰۲۶) گندم یا چیز دیگری را كه برای فطره می‏دهد، باید به جنس دیگر یا خاك مخلوط نباشد، یا اگر مخلوط است چیزیكه مخلوط شده بقدری كم باشد كه قابل اعتنا نباشد و اگر بیش از اینمقدار باشد در صورتی صحیح است كه خالص آن بیك صاع برسد ولی اگر مثلا یك صاع گندم بچندین من خاك مخلوط باشد كه خالص كردن آن خرج یا كار بیشتر از متعارف دارد، دادن آن كافی نیست.
(مساله ۲۰۲۷) اگر فطره را از چیز معیوب بدهد كافی نیست. ولی اگر جائی باشد كه خوراك غالب آنها معیوب است اشكال ندارد.
(مساله ۲۰۲۸) كسیكه فطره چند نفر را می‏دهد، لازم نیست همه را از یك جنس بدهد و اگر مثلا فطره بعضی را گندم و فطره بعض دیگر را جو بدهد كافیست.
(مساله ۲۰۲۹) كسیكه نماز عید فطر می‏خواند، بنا بر احتیاط واجب باید فطره را پیش از نماز عید بدهد. ولی اگر نماز عید نمی‏خواند، میتواند دادن فطره را تا ظهر تاخیر بیندازد.
(مساله ۲۰۳۰) اگر به نیت فطره مقداری از مال خود را كنار بگذارد و تا ظهر روز عید بمستحق ندهد، احتیاط واجب آنست كه هر وقت آنرا می‏دهد نیت فطره نماید.
(مساله ۲۰۳۱) اگر موقعی كه دادن زكات فطره واجب است، فطره را ندهد و كنار هم نگذارد، احتیاط واجب آنستكه بعدا بدون اینكه نیت ادا و قضا كند فطره را بدهد.
(مساله ۲۰۳۲) اگر فطره را كنار بگذارد، نمی‏تواند آنرا برای خودش بردارد و مالی دیگر را برای فطره بگذارد.
(مساله ۲۰۳۳) اگر انسان مالی داشته باشد كه قیمتش از فطره بیشتر است، چنانچه فطره را ندهد و نیت كند كه مقداری از آن مال برای فطره باشد اشكال دارد.
(مساله ۲۰۳۴) اگر مالی را كه برای فطره كنار گذاشته از بین برود، چنانچه دسترس بفقیر داشته و دادن فطره را بتاخیر انداخته، باید عوض آنرا بدهد و اگر دسترس بفقیر نداشته ضامن نیست، مگر آنكه در نگهداری آن كوتاهی كرده باشد.
(مساله ۲۰۳۵) اگر در محل خودش مستحق پیدا شود، احتیاط واجب آنست كه فطره را بجای دیگر نبرد، و اگر بجای دیگر ببرد و تلف شود، باید عوض آنرا بدهد.

منبع : مجمع جهانی شیعه شناس