اراک ، استان مرکزی

بررسی‌های تاریخی مؤید آن است كه در محدوده منطقه جغرافیایی شهرستان اراك كه تا سال 1316 «ولایت عراق» نام داشت، با وجود 680 آبادی و حدود پانصد هزار نفر جمعیت،‌ قبل از پیدایش شهر سلطان‌آباد (اراك) شهر با اهمیتی پدید نیامده است.
شهر اراك كمتر از دو قرن پیش در زمان حكومت فتحعلی شاه قاجار ایجاد شد. این شهر ابتدا «قلعه سلطان‌آباد»، سپس «شهرنو» و بعد از آن شهر «سلطان‌آباد» نام گرفت و در سال 1316 هـ.ش با عبور راه‌آهن سراسری از كنار آن، به اراك تغییر نام داد. اراك از آغاز ایجاد تاكنون همواره در معرض دگرگونی بوده و تحولات فراوانی یافته است.
در زمان فتحعلی‌ شاه، ولایت عراق شاهد ناامنی‌ها و شورش‌های متعدد اهالی فراهان، گلپایگان و چهارلنگ علیه حكومت قاجار بود. قشون حكومتی به فرماندهی یوسف خان گرجی قلعه زلف‌آباد را كه محل تجمع مخالفین دولت بود با خاك یكسان كرد و جمعیت آن را قلع و قمع و پراكنده ساخت و طرح ایجاد شهر جدیدی را پی‌ریزی كرد. بدین منظور در نقطه خوش منظره و با صفایی كه نسبت به منطقه مركزیت و به اطراف و جوانب تسلط داشت و از امكانات ارتباطی و منابع آب و قنوات بهره‌مند بود،‌ مكان شهر جدید انتخاب شد. این نقطه كه انتهای محال فراهان بود و سابقاً دهی به نام «دِسكرهِ یا «دستجرد» در آن وجود داشت، سلطان‌آباد نام گرفت و جمعیت هشت قلعه موجود در پیرامون به شهر جدید منتقل شدند. سلطان‌آباد كانون مبادلات منطقه شد. این شهر تا اوایل 1270 هـ.ق نقش نظامی داشت و محل سكونت سپهدار عراق بود. اولین نقطه عطف در تحولات سلطان‌آباد زمانی آغاز گشت كه در دوره حكومت میرزا‌حسن خان، شهر از حالت نظامی خارج شد و بتدریج كاركرد تجاری و صنعتی یافت و قالی بافی رونق گرفت و زمینه توسعه صنعتی آن نیز فراهم شد.
مقارن شروع جنگ جهانی اول و فروپاشی حكومت قاجاریه، قوای روسیه شهرهای ساوه، سلطان‌آباد و مناطق اطراف آنها را به اشغال در آورد. پس از خاتمه جنگ جهانی اول و تحولات سیاسی كشور، سلطان‌آباد نیز در معرض دگرگونی‌های این دوره قرار گرفت و سیمای فیزیكی آن در جهت یكپارچگی كالبدی - فضایی تغییر كرد. این روند در دهه‌های بعد نیز ادامه یافت، به طوری كه امروزه شهر اراك به یكی از قطب‌های صنعتی ایران تبدیل شده است.