سلام سینما

با توجه به آنکه سوژه‌های پزشکی و سلامت جایگاه ویژه‌ای در سینما و رسانه‌های تصویری یافته است و با توجه به بررسی نظر پزشکان در خصوص خطاهای پزشکی در فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی در شماره قبل، در این شماره نیز نظر چندین نفر از همکاران را در این رابطه جویا شدیم...
● بدآموز، پراشکال و به دور از واقعیت
▪ دکتر محبوبه حاج‌عبدالباقیمتخصص بیماری‌های عفونی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
از اینکه اخیرا فیلم‌های زیادی با موضوعات سلامت و در رابطه با بیماری‌های مختلف ساخته می‌شود، خوشحالم اما متاسفانه بسیار بدآموز، پر اشکال و به دور از واقعیت ساخته شده‌اند.
گاهی دیده می‌شود، اسامی برخی از پزشکان معروف در انتهای فیلم به عنوان کارشناس ذکر می‌شود اما معلوم نیست که آیا واقعا در تمام مراحل ساخت از نظرات کارشناسانه آنها استفاده شده یا خیر. آنچه مسلم است ساخت سریال‌هایی با تم پزشکی نیاز به چند مشاور و یا بعضا استفاده از نظرات پرستاران دارد و اگر این مسایل رعایت نشود موجب بدآموزی و ارایه اطلاعات ناپخته و غلط به جامعه می‌شود.
در برخی فیلم‌ها پزشکان افرادی مادی و بی‌تفاوت به مشکلات بیماران نمایش داده می‌شوند که این امر موجب خدشه‌دار شدن رابطه پزشک و بیمار و عدم اعتماد بیماران به پزشک می‌شود. نمایش این‌گونه موارد تنها باعث صدمه دیدن مردم می‌شود. معتقد نیستم که همیشه باید جنبه مثبت پزشکان نشان داده شود، اما باید واقعیات را بیان کرد. به عنوان مثال در فیلم‌ اغما بیان یک خواست مذهبی به مردم موجب نادیده گرفتن مسایل پزشکی و بعضا تحت‌الشعاع قرار گرفتن آن شد و یا در برخی سریال‌ها عنوان می‌شود که بیماری سرطان را تنها با دعا می‌توان درمان کرد، در حالی که تسریع در شروع درمان و به تاخیر نیفتادن بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و مردم ایران خود افرادی معتقد و با ایمان هستند و نیازی به ذکر این موضوع در فیلم‌ها نیست، بلکه باید به آنها آموزش داد تا به موقع برای درمان به مراکز درمانی مراجعه نمایند.
● برداشت‌های عوامانه از خدمات پزشکی
▪ دکتر صادق نیت، متخصص طب‌کار و رییس بیمارستان بهارلو
زیاد اهل فیلم نیستم، اما می‌دانم فیلم‌هایی که اخیرا ساخته می‌شود نسبت به سابق کمی بهتر شده است، اما متاسفانه هنوز کارشناسی نشده‌اند و یا کارشناسی ضعیفی دارند. می‌توان گفت در اکثر فیلم‌ها برداشت‌های عوامانه‌ای از خدمات پزشکی شده است. به عنوان مثال بهترین راه برای فردی که کاهش سطح هوشیاری دارد، این است که او را بخوابانیم و پاهایش را بلند کنیم، اما در بیشتر فیلم‌ها او را بلند می‌کنند و مایعات به او می‌خورانند و متاسفانه این بدآموزی‌ها در ذهن افراد جامعه باقی می‌ماند.
در سال‌های اخیر به دلیل بالا رفتن سطح اطلاعات و آگاهی جامعه از دانش پزشکی، فیلم‌های بهتری نیز ساخته می‌شود، اما هنوز شاهد بروز خطاهای فاحشی در فیلم‌ها و سریال‌ها هستیم.
باید توجه داشت که امروزه به دلیل بروز خطاهای مکرر در فیلم‌ها و سریال‌هایی که با تم پزشکی‌سلامت ساخته می‌شوند، تیم پزشکی که جمع قابل توجهی از خانواده پزشکی است از جمع مخاطبان فیلم‌ها خارج می‌شوند، در حالی که بسیاری از پرستاران به دلیل ساخت درست و کارشناسی شده سریال پرستاران جزو بینندگان این سریال هستند، چرا که این سریال بسیاری از نکات ریز پزشکی را به گونه‌ای درست و واقعی به نمایش می‌گذارد. در تمام جوامع، فیلم، یکی از بهترین راه‌های انتقال دانش و مفاهیم به مردم است، در حالی که ما کمترین استفاده را از آن برای انتقال مفاهیم پزشکی می‌‌کنیم. اخیرا در صدا و سیما با دعوت از پزشکان و کارشناسان سعی در بالا بردن سطح آگاهی مردم دارند، در حالی که برعکس تمامی اطلاعات ارایه شده را در فیلم‌ها نشان می‌دهند و متاسفانه مردم در مواقع حساس، آنچه در فیلم دیده‌اند را به خاطر می‌آورند و نه اطلاعات کارشناسان را بنابراین اگر خواستار ارتقای سطح سلامت و بهداشتی جامعه هستیم باید به ساخت فیلم‌های کارشناسی شده اهمیت بیشتری دهیم.
● مشاوره پزشکی از نظام پزشکی
▪ دکتر محمدرضا نوروزی، عضو شورای عالی نظام پزشکی
فیلم‌های ساخته شده در زمینه پزشکی و سلامت رنج وسیعی از فیلم‌های ایران را تشکیل می‌دهند که در برخی از آنها به صورت محسوس و تخصصی از پزشکان مشاور و متخصص و کارآمد استفاده شده است، اما در برخی از آنها علی‌رغم ذکر نام برخی همکاران، دقت کافی در ساخت آنها صورت نگرفته است.
باید توجه داشت که برخی از همکاران ممکن است که پزشک باشند، اما در بیمارستان‌ها کار نکرده باشند. از این جهت نمی‌توانند اجزای ریز یک بیمارستان را به درستی درک کنند، بنابراین لازم است فیلم‌سازان از پزشکان باتجربه برای اصلاح سناریوهای خود کمک بگیرند.
در نظام پزشکی نیز این موضوع مطرح شده بود که برای تهیه فیلم‌ها با استفاده از سازمان‌های صنفی مانند نظام‌پزشکی و غیره مشاورانی تعیین شود تا خطاهای موجود در فیلم‌ها به حداقل تقلیل یابد، چرا که مشکلات موجود در فیلم‌ها می‌توانند با بالا بردن توقعات بیماران، چهره‌ای غیرواقعی از کادر پزشکی و مراکز درمانی به بیماران نشان دهند و یا موجب یأس و بی‌اعتمادی آنها نسبت به این مراکز شوند.
در برخی از فیلم‌ها نیز با نشان دادن چهره‌ای مادی از پزشکان، معنویت کار پزشکی را زیر سوال برده و چهره غیرواقعی از آنها به معرض نمایش می‌گذارند. در مجموع با اندکی دقت در اکثر فیلم‌ها می‌توان غلط‌های فاحشی چه به لحاظ علمی و چه به لحاظ شیوه بیان پیدا کرد که این مساله موجب خدشه‌دار شدن پزشکی در جامعه می‌شود.
● بیماران نیز ناراضی‌اند
▪ دکتر مینو محرزرییس مرکز تحقیقات ایدز دانشگاه علوم پزشکی تهران
من فرصت چندانی برای تماشای فیلم ندارم، اما همان‌قدر که هر از چندگاهی نگاه می‌کنم، متاسفانه فیلم‌هایی که در زمینه‌های پزشکی و سلامت در کشور ساخته می‌شود به قدری غیرمنطقی و کارشناسی نشده‌اند که می‌توانند مشکلات را دو چندان کنند. به‌خصوص بیماران HIV مثبت را با چهره‌ای بسیار غیرعلمی و غیرواقعی به تصویر می‌کشند.
به عنوان مثال چند روز قبل در فیلمی، بیمار ایدزی را با Cover و با ماسک اکسیژن نشان دادند و اطرافیان نیز در برخورد با او از ماسک استفاده می‌کردند. حتی بیماران ما نیز از نمایش چنین چهره‌ای از بیماران HIV مثبت ناراضی هستند و بارها از ما خواسته‌اند تا اعتراض کنیم.
بالطبع پخش فیلم‌هایی که برای مردم جنبه آموزشی دارد باید کارشناسی شده و علمی باشد تا بتوانیم نتیجه بهتری از آن بگیریم.
فیلم‌سازان باید از افرادی مشاوره بگیرند که در فیلدکاری باشند تا بتوانند مشاوره درستی به آنها بدهند. طبعا ساخت فیلم با صرف هزینه‌های هنگفتی مواجه است، پس بیاییم از این هزینه‌ها با طرح یک سناریوی درست و علمی نتیجه بهتری را کسب کنیم.
● چهره بیماران روانپزشکی خدشه‌دار است
▪ دکتر مهدی‌ ترقی، متخصص اعصاب و روان
سینما می‌تواند در هر حوزه‌ای از سیاست گرفته تا پزشکی وارد شود، اما لازمه این کار گرفتن مشاوره مناسب و انجام کار علمی حرفه‌ای است. به نظر می‌رسد در فیلم‌های ساخته شده خصوصا در زمینه بیماران روان‌پزشکی بسیار ضعیف و غیرواقعی عمل شده و آنها را افرادی خطرناک و ناجور نشان داده‌اند و یا اینکه روان‌پزشکان را افرادی مشکل‌دار و بیمار نشان داده‌اند. گاهی دیده می‌شود برای نشان دادن به هم ریختگی اعصاب یک فرد، او را در حین خالی کردن یک جعبه قرص در دستش نشان می‌دهند. لازم به ذکر است که استرس، اضطراب و افسردگی بخش عمده‌ای از بیماری‌های روان‌پزشکی را به خود اختصاص می‌دهد و نشان دادن این موارد با شرایط نامناسب و غیرواقعی در تلویزیون موجب مسخره جلوه دادن این افراد می‌شود.
مردم خصوصی‌ترین مسایل‌شان را با روان‌پزشکان مطرح می‌کنند و اگر بخواهیم احساس امنیت آنها را با روانی جلوه دادن روان‌پزشکان خدشه‌دار کنیم ضربه مهلکی به سطح جامعه وارد کرده‌ایم. از سوی دیگر ترک اعتیاد نیز جزو وظایف روان‌پزشکان محسوب می‌شود. در فیلم سنتوری برای ترک اعتیاد، به بیمار شوک می‌دادند در حالی که چنین مساله‌ای وجود ندارد و ما هرگز برای ترک اعتیاد به کسی شوک وارد نمی‌کنیم.مقایسه سینمای ایران با سینمای جهان در موضوعات پزشکی نشان‌دهنده اوضاع نابه‌سامان این حوزه است. بازیگرانی مانند راسل کرو در ذهن زیبا و یا رابرت دنیرو که بیش از بیست نقش روان‌پزشکی را بازی کرده و برای اجرای آن بیش از یک سال مطالعه و تحقیق انجام داده تا بتواند به خوبی این نقش را پیاده کند و در نتیجه می‌بینیم که آنها حتی کوچک‌ترین و جزیی‌ترین تکنیک‌های مصاحبه‌های روان‌پزشکی را نیز رعایت کرده‌اند.

نسیم قرائیان

منبع : هفته نامه سپید