کاروان‌سراها ، استان اصفهان

از جمله یادگارهای پرارزش معماری ایران، كاروان‌سراها هستند كه از روزگاران كهن به دلایل اقتصادی،‌ جغرافیایی و مذهبی بنیاد گردیده‌‌اند، و در ادوار مختلف به تدریج توسعه و گسترش یافته‌‌اند. عملكردهای گوناگونی كه كاروان‌سراها در گذشته برعهده داشته‌اند، سبب شده نام‌هایی مانند كاربات، رباط، ساباط، خان و ... در فرهنگ لغات به آن‌ها داده شود كه در اصل، وظایف مشابهی مانند كاروان‌سراها داشته‌اند؛ ولی از نظر خصوصیات معماری هر یك دارای ویژگی‌های متفاوت بوده‌‌اند.
با توجه به كاربرد،‌ توسعه و گسترش كاروان‌سراها در ایران، می‌‌‌توان علل پیدایش كاروان‌سراها را نیاز اساسی و حمایت از كاروانیان دانست. بنابراین ساخت بناهای مشابهی كه با نام‌های مختلف احداث گردیده‌اند، به احتمال زیاد به همین منظور و هدف بوده است.
بر طبق منابع تاریخی، بنیاد كاروان‌سراها در ایران از زمان هخامنشی آغاز شد و در دوره اشكانیان و ساسانیان نیز ادامه یافت. در دوره‌ اسلامی، تحولات چشمگیری در احداث كاروان‌سراها به وجود آمد. در ارتباط با مسائل اقتصادی، مذهبی و نظامی، احداث این‌گونه بناها وارد مرحله جدیدی شد و شكل تازه‌ای به خود گرفت.
در زمان ایلخانیان فعالیت معماری،‌ توسعه راه‌ها و رونق تجارت و اقتصاد مرهون زحمات و تلاش فراوان خواجه رشید‌الدین فضل‌اللّه در ایجاد كاروان‌سراها در مسیر راه‌ها و شهرها است. بیش‌تر كاروان‌سراهایی كه در حال حاضر ویرانه‌های آن‌ها در نقاط مختلف كشور باقی مانده است، در زمان او ساخته شده‌اند.
عصر طلایی و شكوفایی احداث كاروان‌سراهای زیبا، از زمان سلسله صفوی آغاز شد. رونق تجارت داخلی و خارجی و اهمیت دادن به راه‌ها و شهرهای زیارتی، باعث شد كه بنیاد كاروان‌سراها و معماری و تزئینات آن تحولات جدیدی را آغاز نماید. بسیاری از جهانگردان و نمایندگان سیاسی كه در زمان صفوی به ایران مسافرت كردند، توصیف جالبی از كاروان‌سراهای آن دوره در سفرنامه‌های خود ثبت كرده‌اند. «شاردن» فرانسوی درباره‌ اصفهان و كاروان‌سراهای آن می‌‌نویسد : «در اصفهان 162 مسجد، 48 مدرسه، 1082 كاروان‌سرا و 272 حمام وجود دارد».
در حال حاضر، آثار و بقایایی از كاروان‌سراها در استان اصفهان باقی مانده است كه در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود :