آنتونی ون لیوون هوک

▪ نام فارسی : آنتونی ون لیوون هوک
▪ سال ولادت و فوت : ۱۷۲۳ – ۱۶۳۲ میلادی
▪ ملیت : هلند
آنتونی ون لیوون هوک کاشف موجودات ذره‌بینی به سال ۱۶۳۲ در شهر «دلفت» هلند زاده شد. او از خانواده‌ای متوسط بود و دوران بزرگسالی به کارمندی در دستگاه حکومت محل اشتغال داشت.
سرگرمی لیوون هوک کار با میکروسکپ بود و از همین طریق به کشف بزرگ خود دست یافت. در آن زمان امکان خرید میکروسکوپ از مغازه‌ها وجود نداشت و لیوون هوک خود میکروسکوپ مورد استفاده‌اش را ساخته بود. او یک لنزساز حرفه‌ای که در این زمینه آموزش دیده باشد نبود ولی کارایی و مهارت او در این باب بسی فراتر از افراد حرفه‌ای آن روزگار بود.
اگر چه میکروسکوپ مرکب، لنزهای متعدد، یک نسل قبل از تولد و اختراع شده بود ولی لیوون هوک هرگز آن را به کار نبرد. به جای آن لیوون هوک با تراش بسیار دقیق و صحیح لنزهای کوچک با فاصله کانونی بسیار کوتاه توانست به قدرت تجزیه و مشاهده‌ای به مراتب بیش از آنچه که وسیله میکروسکوپ‌های مرکب اولیه امکان داشت، نائل گردد. قدرت درشت‌نمایی یکی از لنزهای ساخت او که تاکنون باقی مانده است حدود ۲۷۰ برابر بیشتر از لنزهای موجود آن زمان بود و قرائنی وجود دارد که موفق شد لنزهای بسیار قوی‌تری نیز بسازد.
لیوون هوک محققی با حوصله و دقیق بود. او که از قدرت بینایی زیاد و حس کنجکاوی نامحدود برخوردار بود موفق شد با لنزهای دقیق و حساسی که خود ساخته بود مواد مختلف و متفاوتی را از موی انسان گرفته تا نطفه سگ، از قطرات باران تا حشرات کوچک، بافت و نسوج عضلانی و پوستی و بسیاری نمونه‌های دیگر را مورد بررسی و مشاهده قرار دهد. او از مشاهدات خود یادداشت‌های دقیقی برمی‌داشت و اشکال دقیقی از آنچه که زیر لنز میکروسکوپ خود می‌دید ترسیم می‌کرد.
از سال ۱۶۷۳ به بعد لیوون هوک به طور مستمر با انجمن سلطنتی علوم انگلستان که مهمترین تشکیلات علمی آن زمان محسوب می‌شد، مکاتبه داشت. با وجود نداشتن آموزش عالی (او فقط دوره تابستان را طی کرده بود و زبانی جز هلندی نمی‌دانست) در سال ۱۶۸۰ به عضویت انجمن سلطنتی علوم بریتانیا پذیرفته شد. او همچنین عضو مکاتبه‌ای آکادمی علوم پاریس بود.
لیوون هوک دوبار ازدواج کرد و صاحب شش فرزند شد. او از سلامتی کامل برخوردار بود و حتی در سال‌های آخر عمر به شدت کار می‌کرد. بسیاری از شخصیت مهم و برجسته از جمله پطر کبیر، تراز روسیه و ملکه انگلستان به دیدار او شتافتند. وی در سن نود سالگی به سال ۱۷۲۳ در همان شهر زادگاهش درگذشت.
لیوون هوک در سال ۱۶۷۴ هنگامی که اولین بار موجودات ذره‌بینی را مشاهده کرد به کشف بزرگ خود دست یافت. این یک کشف بزرگ تکاملی در تاریخ بشر بود. لیوون هوک در یک قطره کوچک آب دنیای کاملاً جدیدی را کشف کرد. دنیایی سرشار از حیات. اگر چه او هنوز این دنیای جدید را نمی‌شناخت ولی به هر حال دنیایی بود که اهمیت بسیار زیادی برای نوع بشر داشت. در واقع آن «جانوران ذره‌بینی خیلی کوچک» که او مشاهده کرده بود اغلب حاکم بر مرگ و زندگی بشر هستند.
لیوون هوک توانست موجودات ذره‌بینی را در مکان‌های مختلف، روی دیوارها و آبگیرها،‌ در قطرات آب باران و در دهان و مدفوع انسان بیابد. او انواع مختلف باکتری‌ها و همچنین تک‌باختگان را توصیف کرد و اندازه‌های آنها را به دست آورد.
استفاده از کشف بزرگ لیوون هوک تا زمان پاستور یعنی دو قرن بعد امکان‌پذیر نشد. در واقع کل موضوع میکروبیولوژی عملاً تا قرن نوزدهم، یعنی تا زمانی که مدل‌های پیشرفته‌تر و کاراتری از میکروسکوپ‌ها عرضه گردید، به بوته فراموشی سپرده شده بود.
به این ترتیب این بحث ممکن است مطرح شود که اگر لیوون هوک هرگز وجود نمی‌داشت و کشفیات او تا قرن نوزدهم انجام نمی‌شد شاید تنها تفاوت اندکی در پیشرفت علوم پدید می‌آمد، اما به هر حال نمی‌توان منکر شد که لیوون هوک این موجودات ذره‌بینی را کشف کرد و از طریق او بود که دنیای علم از وجود چنین موجوداتی باخبر گردید.
گهگاه از لیوون هوک به عنوان فردی یاد می‌شود که با خودش اقبالی و بخت بلند و اتفاقی توانست به چنین کشف مهم علمی نائل آید. اما هیچ چیز نمی‌تواند این واقعیت را کتمان کند که کشف دنیای موجودات ذره‌بینی حاصل طبیعی کار دقیق و خلاقه وی در ساخت میکروسکوپ‌هایی با کیفیت و کارایی بی‌سابقه و شکیبایی و دقت او در مشاهده بود. به عبارت دیگر کشف او حاصل تلفیقی از مهارت و سخت‌کوشی، یعنی نقطه مقابل شانس و اقبال می‌باشد.
کشف موجودات ذره‌بینی یکی از معدود کشفیات علمی است که عمدتاً حاصل کار یک فرد به تنهایی می‌باشد. لیوون هوک همواره تنها کار می‌کرد. کشف باکتری‌ها و تک‌باخته‌ها توسط او غیرقابل پیش‌بینی بود و برخلاف سایر پیشرفتهای علم زیست‌شناسی به هیچ‌وجه نتیجه طبیعی دانش قبلی در زمینه زیست‌شناسی نبود. این عامل همراه با اهمیتی که مالاً کشف او پیدا کرد لیوون هوک را سزوار قرار گرفتن در رده بالای این فهرست کرده است.

منبع : ایرانیکا