محله محوری؛ رسیدن به حقوق شهروند

حقوق شهروندی از مباحثی است كه با بحث محله محوری ارتباط تنگاتنگی دارد. بعد از گسترش بی رویه و خارج از چارچوب استانداردهای شهری و شهرسازی و معماری در شهر تهران كه عوارض منفی آن بر همگان آشكار گشته، راه چاره ای جز توجه به محله محوری به عنوان مكملی در جهت ارتقاء حقوق شهروندی برای برنامه ریزان شهر تهران باقی نمانده است. در این میان، فرهنگسراها و خانه های فرهنگ با توجه به موقعیت فیزیكی مراكز و پراكندگی آن در سطح شهر و ارتباط بدون واسطه مردم با آنها، بهترین مكان برای ایجاد این ارتباط هستند. به هر حال در حال حاضر این مراكز كه عمدتاً زیر نظر سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران هستند، محلی بسیار مناسب برای ساماندهی محلات فراموش شده قدیم تهران به نظر می رسند. البته در این میان، نقش شورایاری های محلات در كنار معتمدان محلی هم به عنوان ضلع دیگری از این مثلث (حقوق شهروندان، محله محوری، معتمدان محلی) پازل توسعه پایدار شهر تهران را در عصر جدید كامل كرده است.
البته حركت جدید سازمان فرهنگی- هنری شهرداری در قالب مباحث كلان حقوق شهروندی و محله محوری مختص به یك دوره زمانی و مكانی نبوده و نیست، بلكه معطوف به این نگاه كلی است كه برای داشتن شهری متناسب با استانداردهای زیست شهری و زیست محیطی، چاره ای جز توجه به پارامترهای مذكور نیست. در شهر تهران برای گذر از یك جامعه شهری در حال توسعه به جامعه شهری توسعه یافته، چاره ای جز تحول در موارد فوق و تثبیت آن در فضای كالبدی شهر، وجود ندارد.
حال این سؤال مطرح است كه در این مراكز، مفاهیم فوق چگونه عملی می شود؟ و آیا نگاه سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران معطوف به حقوق شهروندی، حتی خارجیان مقیم تهران را نیز در برمی گیرد؟ و اینكه فرایند محله محوری چگونه اجرا می گردد؟ و... .
در این زمینه بهنام خادم مدیر فرهنگی- هنری منطقه یك شهرداری و رئیس فرهنگسرای ملل گفت: با توجه به ماهیت وجودی فرهنگسرای ملل در منطقه یك تهران كه زمینه سازی برای فعالیت های مشترك فرهنگی- هنری با سازمان ها، نهادها و افراد خارجی مقیم تهران از اولویت های مهم كاری آن است و با توجه به وجود بیش از ۱۰۰ سفارتخانه و دفاتر سازمان های بین المللی، بیش از سی هزار نفر افراد خارجی مقیم در شهر تهران حضور دارند و چون اكثر این افراد در محدوده دیپلمات نشین منطقه یك سكونت دارند، لزوم برنامه ریزی دقیق و منسجم برای پركردن آنچه قانونگذار آن را تكلیف فرهنگی و مشق هنری می داند، برای این عده مطرح است و با توجه به مناسبات بین المللی و تأثیرگذاری آن بر سایر سطوح و مؤلفه های قدرت، نقش محوری فرهنگسرای ملل و زمینه سازی، ساماندهی و ارتقاء سطح مشاركت این اقلیت مهم و مردم منطقه یك در فرآیند محله محوری تعریف می شود.
او می گوید: فرآیند آگاه سازی مخاطبان به حقوق اولیه خود- حال در هر چارچوبی كه باشد- به صورت عام و خاص به دور از كلیشه های رایج، خودبه خود باعث جلب مخاطبان می شود. شاید این چهارچوب ها یعنی خانواده، جوانان، احترام متقابل و... در نگاه اول ساده به نظر برسند ولی در عمل، پیچیده و حساس هستند كه این حساسیت در مقابل اتباع غیرایرانی بسیار مهم تر و نمود بیرونی بیشتری هم دارد.
رئیس فرهنگسرای ملل با توجه به مبحث محله محوری ادامه داد: با تقویت شبكه های همكاری های منطقه ای و محله ای، رهیافت جدیدی در مدیریت توسعه گرا بر محوریت محلات شكل خواهد گرفت. البته لزوم ارتباط نظام مند و تعریف شده هم جزئی از این مدیریت است. با توجه به خصوصیات محلات منطقه یك شهرداری و موقعیت جغرافیایی فرهنگسرای ملل، حركت های فرهنگی- هنری در چارچوب های مذكور، محوریت بخشی به مردم در این حركت ها، اصول اولیه این گونه برنامه هاست.
دغدغه های فرهنگی - هنری منطقه یك، با دغدغه های فرهنگی - هنری مناطق دیگر تهران در عین تشابه، تفاوت های بسیاری نیز دارد كه به عنوان مثال، تداخل فرهنگی در منطقه یك، وجود سفارتخانه ها و اكثر خارجیان مقیم ایران و لزوم پوشش دهی و سرویس دهی فرهنگی - هنری به آنان، وجود آپارتمان های بسیار در این منطقه و لزوم آموزش های پایه ای در این خصوص، جمعیت زیاد و نبود مراكز متناسب فرهنگی - هنری و سایر دغدغه های دیگر از مهم ترین معضلات فرهنگی و هنری در این خصوص است.
خادم ادامه می دهد: البته برنامه های عمومی و تخصصی و بین المللی فرهنگسرای ملل برای پاسخگویی به این دغدغه ها وجود دارد كه مهم ترین محورهای آن شامل حوزه بین المللی و حوزه فرهنگی و آموزش های مرتبط با این زمینه است. در حوزه بین المللی كه لزوم برقراری ارتباط تنگاتنگ با كشورهای حوزه جهان اسلام شامل كشورهای اسلامی منطقه و فرامنطقه و تمدنی ایران همچون كشورهای همسایه به عنوان متأثران از فرهنگ ایران زمین هستند و حوزه كشورهای آسیای دور و همچنین كشورهای مغرب زمین و حوزه سازمان های بین المللی و همكاری های خاص بین الدولی، از عمده ترین كاركردها در این فرهنگسراست كه برنامه های بسیاری در این زمینه طراحی و اجرا شده است. در حوزه فرهنگی و هنری هم به نوعی سعی شده كه سلایق مخاطبان این منطقه و محلات اطراف در آن لحاظ گردد كه برگزاری دومین دوره آموزشی كلاس زبان فارسی برای خارجیان و سایر كلاس های آموزشی در رشته های مختلف هنری، برگزاری سمینارهای تخصصی، نشست های پژوهشی و كارگاه های آموزش حقوق و تكالیف شهروندی و... همگی متناسب با فضای موجود فرهنگی و هنری منطقه یك و مردم این منطقه، طراحی و اجرا می شود.
رئیس فرهنگسرای ملل ادامه داد: موفقیت در حوزه های محله محوری، حقوق شهروندی و... بستگی كامل به نوع نگرش مدیران عالی به فرآیند محله محوری داشته و دارد و محورقرارگرفتن مردم با توجه به تمام تبعات آن، سازمان فرهنگی- هنری شهرداری را به اهداف خود می رساند كه البته نسبی هم هست ولی می توان میزان موفقیت این امر را با تقویت جایگاه فرهنگسراها در محلات و ارتباط بیشتر آنها با مراكزی همچون مدارس، مساجد، شورایاری ها و سایر مراكز هم عرض، بیشتر كرد .
البته باید یادآوری كرد كه شهری با ۱۲میلیون جمعیت نامتجانس در كنار معضلات عدیده و پیچیده مانده از گذشته، یك شبه متحول نخواهد شد و شاید باید با تفویض اختیارات بیشتر به مناطق و تخصیص اعتبارات بیشتر در كنار برنامه ریزی منطقه ای، شاهد اجرایی شدن مفاهیم محله محوری و شهروندمحوری و توجه دقیق به حقوق شهروندان بود و برای نیل به اهداف بلند فرهنگی – هنری، ناگزیر باید شهری اندیشید و منطقه ای و محله ای عمل كرد.

شهره مهرنامی

منبع : روزنامه همشهری