تاریخچه آتش‌نشانی در ایران و تهران

حدود ۱۵۰ سال پیش قوای روسیه تزاری به لحاظ اشراف سیاسی و اجتماعی بر شهر تبریز که آن زمان پایتخت و مقر ولیعهد بوده و به صرف حفظ منافع مادی خود، یک واحد آتش‌نشانی در این شهر ایجاد می‌نماید. این واحد را می‌توان اولین واحد آتش‌نشانی در ایران نامید و لوازم و تجهیزاتی نیز از آن باقی‌مانده است که در موزه آتش‌نشانی تهران نگهداری می‌شود. از سوی دیگر انگلیسی‌ها نیز که در اواخر دوران قاجار، جنوب ایران و خصوصا مناطق نفت‌خیز را در سیطره خود داشتند، مقارن همان زمان دارای امکانات اطفای حریق در آن مناطق بودند. شاید تاسیس دومین واحد آتش‌نشانی با توجه به نیاز پالایشگاه نفت در مسجد سلیمان یا آبادان باشد. در تهران نیز اولین واحد آتش‌نشانی در سال ۱۳۰۳ شمسی در گاراژی به نام حسنی در سه‌راه امین‏حضور توسط یک ژنرال روسی با چند دستگاه اتومبیل با مارک (ان-آ-گ) و با ۱۵ نفر پرسنل از درجه‌داران نظامی شروع به کار نمود و در سال ۱۳۰۷ با پیگیری تیمسار کریم آقا بوذرجمهری که گویا سرپرست بلدیه بوده، قبرستان قدیمی موجود در میدان حسن آباد (ایستگاه آتش‌نشانی فعلی) تبدیل به اداره ماشین‌های آب‌پاش شد که تجهیزات آن همان چهار دستگاه اتومبیل و پرسنل مربوطه بوده و فلسفه احیای آن صرفا آب‌پاشی معابر، خیابان‌ها و آبیاری درختان شهر و گاهی نیز شرکت در حریق‌هایی که آن زمان به وقوع می‌پیوسته بوده است.
بعدها نام اطفائیه به این واحد اطلاق گردید و بدین منظور از متخصصان آلمانی و روسی دعوت شد، که در این رابطه شخصی به نام موسیو وال رول آلمانی با تعلیمات و تجهیزات مختصری به اداره اطفائیه سر و صورتی داد که موجب شد توجه مسوولان شهرداری به این مهم جلب گردد. بروز حریق‌های بزرگ و متعدد که زاییده توسعه شهر تهران و صنعتی شدن اقتصاد بود با تهیه تجهیزات مبارزه با حریق و آموزش پرسنل حرفه‌ای، شرایطی را ایجاب نمود که دومین ایستگاه آتش‌نشانی در شمیرانات تاسیس و تا سال ۱۳۲۶ شمسی همین دو ایستگاه فعالیت داشتند و طبعا جوابگوی نیازهای شهر نبودند و لذا طرح ایجاد سه ایستگاه دیگر آتش‌نشانی در دروازه دولاب و جنوب میدان مولوی و همچنین در چهارراه عباسی ریخته شد که با تلاش روسای وقت آتش‌نشانی پس از دو سال این ایستگاه‌ها در سرویس آتش‌نشانی شهری قرار گرفتند، لیکن گسترش روزافزون و بی‌رویه شهر تهران و مرکزیت دادن ادارات و صنایع، احداث ساختمان‌های بدون رعایت اصول شهر‌سازی و … وظایف سنگینی از قبیل نجات مردم از زیر آوار تا رسیدگی به زلزله‌زدگان بر عهده سازمان آتش‌نشانی قرار گرفت. تا اینکه واحدی با عنوان گروه «امداد و نجات» در سال ۱۳۴۰ در ایستگاه حسن آباد دایر شد تا در کنار واحد اطفای حریق کار آن صرفا نجات و امداد باشد.
ناگفته نماند که در سال ۱۳۳۰ که لزوم آموزش‌های فنی، حرفه‌ای متناسب با علم آتش‌نشانی احساس شد، عده‌ای جهت گذراندن آموزش حرفه‌ای به کشورهای خارج اعزام شدند و پس از مراجعت امور تدریس آتش‌نشانان را بر عهده گرفتند. در سال ۱۳۵۰ تعداد ایستگاه‌ها به هفت مورد رسید و در سال ۱۳۵۳ سه ایستگاه دیگر نیز ساخته شد. در سال ۱۳۵۵ تعداد ایستگاه‌ها به ۱۳ ایستگاه حریق و نجات و سه ایستگاه دیگر نیز در سال ۱۳۵۶ اضافه شد؛ مجموعا ۱۶ ایستگاه که در آنها سه ایستگاه نجات نیز وجود داشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در طول ۱۰ سال تا پایان ۱۳۶۸ مجموعه ایستگاه‌های آتش‌نشانی به ۲۶ ایستگاه حریق و هفت ایستگاه امداد و نجات رسید.
با گسترش فعالیت‌های شهرداری تهران و لزوم گسترش فضاهای ایمن و تعمیق فرهنگ ایمنی در سطح شهر تهران برنامه‌هایی اصولی همچون آموزش شهروندان و ایجاد ساخت و سازهای مناسب و مقاوم در برابر زلزله و مطابق با استانداردهای جهانی در دستور کار قرار گرفت و این رویه کماکان ادامه دارد.
در حال حاضر سازمان آتش‌نشانی دارای ۵۴ ایستگاه حریق و ۱۰ ایستگاه نجات می‌باشد ولی این تعداد ایستگاه هنوز تکافوی کلانشهری چون تهران را ندارد، بنابراین گسترش شبکه ایستگاه‌ها و آموزش شهروندان هرساله اجرا می‌شود. لازم به توضیح است که هم‌اکنون تعداد ۱۰ ایستگاه آتش‌نشانی در دست ساخت می‏باشد.
حوادثی که سازمان آتش‌نشانی آنها را پوشش می‌دهد
۱) هر نوع آتش‌سوزی
۲) محبوس شدن افراد زیر آوار ساختمان، خودروی تصادفی، آسانسور و...
۳) سقوط اجسام و درخت از ارتفاع و احتمال خطر برای شهروندان
۴) سقوط در چاه، کانال آب، رودخانه، سد، استخر و...
۵) حیوانات وحشی و موذی
۶) حوادث چرخ گوشت، حلقه‌های فلزی، تسمه نقاله، دستگاه‌های برش و کارخانه‌ای
۷) و تمامی مواردی‌که در آن جان و مال شهروندان در معرض خطر می‌باشد.

منبع : روزنامه کارگزاران