ورنی

مواد اولیه ای كه جهت تولید ورنی بكار گرفته میشود عبارتست از پود كه از پشم، و تاروپود نازك كه غالباً از نخ پنبه‌یی تهیه میشود. در گذشته با توجه به نوع معیشت عشایر مستقر در – دشت مغان، گرما دوز و ارسباران پس از چیدن پشم از دامهای موجود منطقه در فصول مناسب آنها را با دوك‌های نخ ریسی سنتی ریسیده و پس از آن شستشو می‌دادند و سپس با روشی بسیار ابتدایی با رنگهای شیمیایی پست در خود منطقه زنگرزی می نمودند. عموماً‌ این شكل رنگرزی، از جنبه كیفی بزرگترین لطمه را به بازار و بازاریابی این كالای هنری سنتی وارد میكرد، لیكن از سال ۱۳۶۱ سازمان صنایع دستی ایران در قالب طرحهای عمرانی آذربایجانشرقی اقدام به تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب نموده و تحولی در ارتقاء كیفی تولید ورنی بین عشایر منطقه بوجود آورده است.
تولید ورنی عموماً‌ در نقاط قشلاقی انجام می‌پذیرد و نقوشی كه بر روی این گلیم فرش نما نقش می‌بندد نشانگر محیط زیست و انعكاس آن در اذهان زنان و دختران عشایر است و نمودار ذهن توانا و استعدادهای بالقوه فكری آنان میباشد. بیشتر نقوش از اشكال حیوانات و وحوش منطقه تأثیر پذیرفته و نقش عمده حیوانات عبارتست از : گوزن ، آهو، گرگ، سگ گله ، بوقلمون ، مرغ و خروس ، گربه ، مار ، عقاب ، گوسفند، ببر ، شتر ، شیر، روباه ، شغال ، طاووس ، پرندگان محلی و ….
عمل تولید صرفاً‌ خانگی بوده و ابزار آن از قبیل دار، دفتین ، و …. تماماً‌ در محل تهیه میشود و غالباً در همان اطاقی كه خانوار عشایری سكونت دارند تولید صورت میپذیرد.
ساعات كار توسط زنان و دختران بهیچ عنوان تابع شرایط و نظم و ترتیب خاصی نیست ، زیرا تنها در زمانهای فراغت از امور جاری خانه و مشغله های دیگر تولید انجام میگیرد.
تاریخچه:
بر اساس بررسی های انجام شده تولید ورنی ظرف یكصد سال اخیر در دشت مغان مرسوم گردیده است بروایت افراد مطلع ، محل اصل تولید منطقه قره باغ آذربایجان شوروی بوده كه بر اثر روابط و علقه های فرهنگی عشیره یی و ترددهایی كه در دو كناره رودخانه ارس انجام پذیرفته بتدریج تویلد ورنی ابتدا در منطقه ارسباران و سپس در بین ایلات و عشایر دشت مغان رایج گردیده است.
در حال حاضر تولید ورنی در سطح جهانی منحصر به ایران بوده و در ایران هم فقط در مناطق فوق الذكر وجود دارد. ویژگی تولید، عمل اقتباس یا مشابه سازی نظیر بسیاری از زیر اندازهای دیگر از قبیل قالی و گلیم و … را در سایر نقاط ایران و جهان دشوار و حتی غیر ممكن میسازد.
ورنی های تولیدی آذربایجان معمولاً در زمینه رنگهای لاكی ، سرمه‌ای ، كرم ، سفید، پیازی و آبی روشن با نقش حیوانات در وسط و حاشیه‌یی حداكثر به عرض بیست سانت در طرفین تولید میگردد. اندازه رایج ورنی های تولیدی بشرح زیرا ست:
۱ – ورنی قالی با ابعاد ۲۰۰×۳۰۰ سانتیمتر
۲ – ورنی كناره بزرگ با‌بعاد ۱۵۰×۳۲۰ سانتی متر
۳ – ورنی كناره با‌بعاد ۱۲۵×۳۱۰ سانتی متر
۴ – ورنی زرع و نیم ( جفت) با‌بعاد ۱۱۵×۱۶۰ سانتی متر
۵ – ورنی قالیچه با‌بعاد ۱۲۰×۲۵۰ سانتی متر
۶ – ورنی پشتی با‌بعاد ۷۰×۱۰۰ سانتی متر و ۶۰×۹۰ سانتیمتر

منبع : بنياد انديشه اسلامي