جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ، استان زنجان

استان زنجان دو منطقه كوهستانی و جلگه‌ای تشكیل یافته است. مناطق كوهستانی این استان اغلب دارای قله‌های مرتفعی هستند و در نواحی شمالی شهرستان زنجان، بخش‌های مركزی، طارم علیا، طارم سفلا، ماه‌‌نشان، ایلات قاقازان و در غرب و جنوب غربی آن، شهرستان خدابنده (قشالاقات افشار) قرار گرفته‌‌اند. سایر نقاط استان از مناطق جلگه‌ای یا دشت‌های آن را در بر می‌گیرند.
دشت زنجان با وسعت قابل‌توجهی از شمال به ارتفاعات طارم و از جنوب به ارتفاعات سلطانیه كه در حدود 1700 تا 2900 متر ارتفاع دارند، محدود شده است. این دشت مانند یك نوار طولانی از سه‌راهیِ تاكستان تا نزدیك میانه كشیده شده است و رودخانه‌های زنجان‌رود در قسمت غرب، و خرمدره در جهت شرق آن جریان دارند. در ناحیه‌ جنوب زنجان نیز دشت آبرفتی نسبتاً مسطح و وسیعی گسترده است كه به ارتفاعات سلطانیه در شمال، و ارتفاعات قیدار در جنوب محدود می‌شود. رودخانه سجاس‌رود در این ناحیه از حوالی روستای سجاس به سوی غرب جاری است. در استان زنجان رودخانه‌های متعددی جریان دارند كه مهم‌ترین و پرآب‌ترین آن‌ها، رودخانه قزل‌اوزن با شاخه‌های فراوان است.
استان زنجان با توجه به تأثیر ناهمواری‌ها، و تماس غیرمستقیم با توده هوای مرطوب غربی و شمال، و صرف‌نظر از خصوصیات محلی و عرض جغرافیایی،‌ دو نوع آب‌ و هوای متفاوت دارد :
آب و هوای كوهستانی كه نواحی قیدار زنجان و ابهر را در بر می‌گیرد و زمستان‌های سرد و پربرف و تابستان‌های معتدل از ویژگی‌های آ‌ن است.
آب و هوای گرم و نیمه‌مرطوب منطقه طارم علیا كه تابستان‌های گرم و زمستان‌های ملایم دارد و از درجه رطوبت و میزان بارندگی قابل‌توجهی نیز برخوردار است.
براساس داده‌های ایستگاه هواشناسی استان زنجان، میانگین میزان بارندگی در این استان، سالانه 323 میلی‌متر و میانگین تعداد روزهای یخبندان آن در طول سال، 115 روز است. حداكثر مطلق دما در شهر زنجان 40 و حداقل آن 29/6- درجه سانتی‌گراد ثبت شده است. فصل‌های بهار و پاییز این استان نسبتاً كوتاه‌اند، و عبور از فصل زمستان به تابستان و از تابستان به زمستان نسبتاً سریع صورت می‌گیرد. فصل سرمای منطقه از اوایل آذرماه با بارش برف‌های پیاپی كه سراسر استان و به ویژه ارتفاعات را می‌پوشاند،‌ آغاز می‌شود و معمولاً تا اواخر فروردین‌ماه ادامه می‌یابد. بارندگی‌های استان عمدتاً در فصل‌های پاییز، زمستان و بهار به وقوع می‌پیوندد و میزان بارندگی در بهار و زمستان بیش‌تر از دیگر فصل‌ها است. مدت ماه‌های خشك استان نسبتاً زیاد است؛ به طوری كه معمولاً حدود 5 تا 6 ماه طول می‌كشد.
مهم‌ترین بادهای استان مشتمل بر باد سرمه (مه) و باد گرم است. باد مه از جانب شمال و شمال غربی می‌وزد، و باد گرم كه از جانب شرق استان می‌وزد، موجب افزایش تبخیر، كاهش رطوبت و افزایش دمای هوا در تابستان و بهار می‌شود. با وجود این، فصل‌های بهار و تابستان مناسب‌ترین زمان سفر جهت گذراندن اوقات فراغت در این استان است. سرسبزی و زیبایی طبیعت استان زنجان در این دو فصل وصف‌ناپذیر است.