اندیشگاه نوآوری نفت و گاز اروپا (یوروگیف)

اندیشگاه نوآوری نفت و گاز اروپا (EUROGIF) را می‌توان یك نهاد مولد اندیشه در صنعت نفت و گاز بین‌المللی خواند كه بیش از ۲۶۵۰ شركت اروپایی فعال در حوزه انرژی از فرآورده‌های فكری آن استفاده می‌نمایند. این موسسه در سال ۱۹۹۶ توسط شركت‌های بزرگ و انجمن‌های صنایع در كشورهای اروپایی تأسیس شد. مأموریت یوروگیف، ترویج نوآوری‌ها، بالابردن همكاری‌ فنآوری در اروپا جهت توسعهٔ قدرت رقابت صنعت نفت و گاز اروپا و صنایع جانبی آن و با حفظ اصل توسعه پایدار است. شناخت و درك عوامل مؤثر در توسعهٔ‌ هدفمند و پایدار در بخش‌های مختلف انرژی، شناخت و تحلیل تهدیدات و فرصت‌های موجود در خصوص توسعه تكنولوژی، شناخت شكاف‌های فناوری و ارزیابی نقش R&Dها در رفع این شكاف‌ها، سیاستگذاری برای رشد علم منتج به توسعه پایدار انرژی، از جمله حوزه‌های مورد توجه یوروگیف است.
این سازمان، در فعالیت‌های خود از شركت‌ها، مؤسسات تحقیقاتی، دانشگاه‌های مرتبط با حوزه انرژی و نفت و گاز استفاده می‌نماید. یوروگیف به‌وسیلهٔ تعدادی از موسسات تجاری – صنعتی و پیمانكار در انگلیس، فرانسه، ایتالیا، نروژ و هلند پشتیبانی می‌شود. این موسسهٔ غیرانتفاعی كه در بلژیك ثبت شده است، برای انجام پروژه‌ها و فعالیت‌های خود از شبكه‌های موضوعی بهره می‌گیرد. كارهای انجام‌شده در شبكه‌های موضوعی، نقش قابل‌ملاحظه‌ای در شكل‌گیری خط‌مشی اتحادیهٔ اروپا در علم و فناوری ایفا می‌كند. به‌وسیلهٔ همكاری در شبكه‌ها، شركت‌ها مطمئن می‌شوند كه سیاست‌های ترویج داده‌شده توسط اتحادیه اروپا، قابل‌اعتماد و سودآور خواهند بود. این سیاست یوروگیف كه با درگیركردن مجموعه‌های مختلف در شبكه‌های خود، هم به دستاوردهای خود جامعیت بخشیده و هم برنامه‌های ترویجی خود را عینیت می‌بخشد و از این طریق، پیشنهادها و طرح‌های خود را وارد بدنهٔ شركت‌های بزرگ اروپایی می‌نماید، بسیار جالب و قابل‌توجه است.
● بخش‌های تجاری این مركز:
▪ خدمات ژئوفیزیك و ژئوشیمی
▪ حفاری و خدمات مربوطه
▪ مهندسی چاه
▪ مدیریت مخزن
▪ كشتی‌سازی و تعمیر تجهیزات
▪ خط لوله
▪ تاسیسات زمینی، دریایی و زیرزمینی
▪ تهیه تجهیزات
▪ مهندسی عمران
▪ فعالیتهای ماموریتی و غیرماموریتی
▪ فعالیتهای حمل‌ونقل و تداركاتی
▪ خدمات QHSE(كیفیت، محیط‌زیست و ایمنی)
▪ خدمات مشاوره‌ای و خدماتی
▪ خدمات آموزشی
● ابزارهای مورد استفاده یوروگیف:
▪ شبكه‌های موضوعی :
در این شبكه‌های موضوعی كه ستون فكری سازمان را تشكیل می‌دهند، بیش از ۱۳۰ شركت از ۱۴ كشور اروپایی در موضوعات و زیر شاخه‌های حوزه انرژی فعال هستند. این شبكه‌ها از سال ۱۹۹۹ ایجاد شده‌اند. وظیفهٔ این شبكه‌ها، درگیر كردن صنعت در شناخت شكاف‌ها و فواصل فناوری در حوزه انرژی است.
یوروگیف، به‌عنوان نمایندهٔ صنایع اروپا در حوزه نفت و گاز، شبكه‌های موضوعی خود را با متمركز كردن فعالیتها حول هشت حوزهٔ عمومی به عنوان چالش‌های پیش روی صنعت نفت و گاز، در برنامه جامع توسعه تكنولوژی سازماندهی و گسترش داد. این هشت حوزه عبارتند از:
۱) كیفیت، سلامتی، ایمنی و محیط‌زیست (در بخش روندها)؛
۲) سازه‌های شناور
۳) تكنولوژی اطلاعات و ارتباطات IT
۴) سیستم‌های تولید زیرآبی و ته‌چاهی
۵) چاه‌های هوشمند
۶) نانو فناوری
۷) بهینه‌سازی زیست‌محیطی زنجیره‌های گاز
۸) جداسازی و ذخیره CO۲
این شبكه‌ها نقش مهمی در توسعهٔ سیاست و خط مشی اروپا، با درنظر گرفتن علم و فناوری ایفا می‌كنند. یك شبكهٔ موضوعی، سازمان‌های مختلف را با مسائل مورد علاقهٔ مشترك در تجارت یا فناوری در حوزهٔ نفت و گاز گردهم می‌آورد. هر شبكه صاحبنظران در حوزه‌های مختلف از جله مصرف‌كنندگان نهایی، سازندگان، تهیه‌كنندگان، تأمین‌كنندگان خدمات، دانشگاه‌ها، مراكز تحقیقاتی مرتبط را دربر می‌گیرد. مشاركت، یك شالودهٔ پیش‌رقابتی است كه رقبا را برای دستیابی به سود متقابل، در پیشرفت روابط، دانش‌ها و استانداردها قادر به همكاری می‌سازد. اتحادیهٔ اروپا یك حامی مهم شبكه‌های موضوعی، به‌عنوان وسیله‌ای برای اتحاد و همبستگی بیشتر اروپا، كسب دانش‌های پیشرفته‌تر و قابل رقابت، پرداختن به شكاف‌های دانش و منابع، اولویت‌بندی حوزه‌های R&D موثر در رقابت اروپا با سایر فعالان صنعت نفت و گاز است.
● هم‌اندیشی:
یوروگیف هر سال دو هم‌اندیشی برگزار می‌كند كه در آن، افراد صاحبنظر زیادی حضور می‌یابند. در این هم‌اندیشی‌های عمومی برنامه موضوعات مرتبط با انرژی، سازماندهی و ترویج R&D، اولویت‌های تحقیقاتی و نتایج حاصل از كار در شبكه‌های گروهی، مورد بررسی و ارزیابی و تضارب آرا قرار می‌گیرد.
● خدمات اطلاعات:
یوروگیف توسط پایگاه اینترنتی خود، اطلاعات منظمی را در مسائل R&D مربوط به نفت و گاز، و نیز پیشرفت‌های صورت‌گرفته در شبكه‌های موضوعی، به‌صورت مقالات و گزارش‌ها، ارائه می‌كند. هر شبكهٔ موضوعی، صفحات خاص خود را دارد كه برای عموم قابل دسترسی هستند و یك شبكهٔ اینترانت بسته كه كار شبكه را تسهیل می‌كند، محلی را برای بحث دینامیك در هر یك از انترانت‌های موضوعی ایجاد كرده‌ است.
● كمیتهٔ فناوری:
این كمیته كه ریاست آن بر عهدهٔ معاون یوروگیف است، به‌عنوان نهاد اصلی مولد اندیشه مدیریت شبكه‌های موضوعی را به‌عنوان نهادهای مولد اندیشه موضوعی و اعضای انتخابی هیأت‌مدیره را برعهده دارد. این مدیریت از طریق:
▪ هماهنگی و تقویت كار شبكه‌های موضوعی؛
▪ بررسی نیازها و فرصت‌های توسعه برای پروژه‌های جامع و
▪ گزارش پیشرفت برنامه‌ها و پیشنهاد كار به هیأت مدیره
اعمال می‌شود.
● طرح جامع توسعهٔ فناوری یوروگیف: مهمترین دستاورد یوروگیف
طبق برآوردها، جهان تا سال ۲۰۳۰ شاهد افزایش چشمگیری در تقاضای انرژی خواهد بود. حدود ۸۸ درصد این انرژی توسط سوخت‌های فسیلی تأمین خواهد شد. در این میان، سهم نفت ۳۴ درصد و سهم گاز و زغال سنگ، هركدام به ۲۸ درصد خواهد رسید. طبق این برآوردها، مصرف گاز طبیعی تا سال ۲۰۳۰ با افزایش صددرصدی روبرو است و در این سال، یك چهارم انرژی جهان را تامین خواهد نمود. انرژی‌های تجدیدپذیر تنها ۴درصد از سبد انرژی جهان را به خود اختصاص داده و باقی، سهم انرژی‌های هسته‌ای است.
این تقسیم‌بندی ناشی از محدودیت‌های سیاسی، نیاز به گسترش فناوری‌های كارآمدتر و امن‌تر، افزایش كیفیت سوخت و ملاحظات زیست‌محیطی است.
این مسئله اتحادیه اروپا را به چاره‌اندیشی در خصوص تأمین انرژی جهت توسعه صنایع خود بر مبنای یافتن پاسخی برای دو چالش عمده زیر واداشته است:
۱) چگونه می‌توان منابع كافی عرضهٔ انرژی را توسعه داده و امنیت این عرضه را تضمین نمود؟
۲) چگونه می‌توان به راهكارهای جدید و موثر جهت محدود كردن انتشار آلودگی‌های سوخت‌های فسیلی دست یافت؟
انجمن نوآوری نفت و گاز اروپا (یوروگیف) در راستای برنامه های خود (FP۷ ,FP۶ ,FP۵)، تعداد ۱۷۰ شركت، مؤسسهٔ تحقیقاتی و دانشگاه‌های معتبر را به صورت شبكه‌ای حول این موضوع فعال نموده تا پاسخ‌هایی راهبردی برای چالش‌های موجود ارائه نماید.
طرح جامع توسعه تكنولوژی كه توسط یوروگیف تهیه‌شده، شامل بخش‌های مختلفی است كه حاصل چاره‌اندیشی حول این مسئله است. وظیفهٔ این طرح جامع، معرفی مجموعه‌ای از اولویت‌های R&D‌ است كه صنعت خدمات و تداركات اروپا (S&S) را قادر به همكاری با عاملان (اپراتورها)، دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی (در جهت توسعهٔ فناوری‌های لازم برای اكتشاف و تولید انرژی‌های فسیلی با كمترین پرداخت و انتشار مواد آلوده‌كننده و بهره‌گیری از روش‌های پیشرفته برای استفادهٔ آگاهانه از سوخت‌های فسیلی از طریق كربن‌زدایی و مدیریت Co۲) می‌نماید.
برخی از محورهایی كه در این طرح مورد مطالعه قرار گرفتند، عبارتند از:
▪ سلول‌های هیدروژنی و سوختی در هلند؛
▪ تغییرات آیندهٔ آب و هوا در كمیسیون اروپا؛
▪ سكوهای فن‌آوری: از تعریف تا كاربرد؛
▪ بررسی برنامه‌ها و دستاوردهای R&Dهای حوزهٔ انرژی در سال‌های گذشته و ارائهٔ برنامه هماهنگ برای فعالیت‌های R&D اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۳ م؛
▪ بررسی پیشرفت‌ در همكاری‌های تحقیقاتی بین‌المللی؛
▪ ارزیابی اطلاعیهٔ كمیسیون اروپا در مورد آیندهٔ سیاست‌های تحقیقاتی اتحادیه اروپا؛
▪ پرداختن به بحث سرمایه‌گذاری در تحقیقات بعنوان یك برنامه راهبردی برای اروپا؛
▪ بررسی گزارش اتحادیه اروپا: ارزیابی و اظهارنظر كمی پیشنهادات مربوط به انرژی‌های غیرهسته‌ای؛
▪ نقش اتحادیه اروپا در حركت به سوی یك استراتژی اروپایی برای تهیهٔ انرژی
یوروگیف دستیابی به اهداف مورد نظر را در هشت حوزه كاری شبكه‌های موضوعی برای دستیابی اروپا به امنیت انرژی، به همراه تضمین ملاحظات زیست‌محیطی، از طریق پیشنهادها و راهكارهای خود در مشروح طرح جامع توسعه تكنولوژی امكان‌پذیر می‌داند. مطالعه و استفاده برنامه‌ریزان صنعت نفت و گاز كشور ما از این طرح می‌تواند به الگوبرداری از نقاط قوت این طرح بینجامد.
بر اساس فعالیتها و تحقیقات انجام شده توسط این شبكه های موضوعی، برنامه جامع تكنولوژی برمبنای برآوردها و نیازسنجی های صورت گرفته، تدوین می گردد
بعنوان مثال، براساس براوردهای این اندیشگاه، سهم سوختهای فسیلی در سال ۲۰۳۰ به ۸۸% كل انرژی می رسد و در این میان گاز طبیعی رشدی مداوم و پیوسته خواهد داشت. چالشهای پیش روی این بخش امنیت عرضه انرژی ودر كنار آن افزایش میزان گازهای گلخانه ای است. بر این اساس این سازمان اولویتهایی تحت عنوان "۳+۳" ارائه كرده است. اهداف این طرح عبارتند از:
۱) تنوع بخشیدن به انرژیهای مورد مصرف
۲) كاهش آثار زیست‌محیطی و آب و هوایی در حوزه‌های زیر:
▪ مدیریت بهینه اكتشاف، تولید،‌ انتقال و استفاده از سوختهای فسیلی
▪ گاز طبیعی، سوختی با كمترین انتشار CO۲
▪ هدف درازمدت سوق دادن صنعت نفت و گاز به سمت اقتصاد هیدروژن
اجزای این طرح به شكل بسیار خلاصه عبارتست از:
۱) امنیت عرضه:
▪ تولید با بازده بالاتر از مخازن قدیمی و موجود
آمارها نشان دهنده آن است كه یك درصد ازدیاد برداشت از منابع موجود، دو سال مصرف انرژی جهان را تامین می كند.
▪ توسعه میدانهای دریایی در آبهای عمیق و بسیار عمیق
تاكنون تنها ۱۵%‌ از این منابع مورد اكتشاف قرار گرفته اند و منابع بسیاری برای بهره برداری وجود دارند.
▪ استفاده از منابع غیر مرسوم سوختهای فسیلی (هیدراتهای گازی، نفتهای سنگین و قیر سنگها)
كربن زدایی:
▪ حركت به سمت استفاده از گاز طبیعی:
الف) ایجاد پل ارتباطی بین محل اكتشاف گاز و محل مصرف
ب) چگونگی كاهش هزینه چرخهٔ گاز
ج) چگونگی غلبه بر شرایط غیررقابتی گاز طبیعی نسبت به دیگر منابع انرژی
د) تبدیل گاز به مایع (فراورده)
▪ جداسازی، ذخیره و استفاده از دی اكسید كربن:
الف) تزریق منابع هیدروكربنی جهت تولید نفت و گاز
ب) ذخیره زیرزمینی در مخازن نفت و گاز خالی شدن و گنبدهای نمكی
ج) ازدیاد برداشت نفت
د) معدن كاری
▪ توسعه استفاده از هیدروژن، به جای سوختهای فسیلی و مقابله با چالشهای مختلف فناوری برای تولید، ذخیره، انتقال، پخش و توزیع، تبدیل و ایمنی، امنیت،‌استانداردها.
در راه تحقق این امور، اهداف كوتاه مدت،‌ میان مدت و بلند مدت زیر در نظر گرفته شده اند:
۱) اهداف كوتاه‌مدت:
▪ میدانهای نفتی قدیمی
▪ آبهای عمیق و بسیار عمیق
▪ گاز طبیعی
▪ جذب، استفاده و ذخیره CO۲
۲) اهداف میان‌مدت:
▪ نفت سنگین و قیرسنگها
▪ متان حاصل از معادن و لایه‌های ذغال سنگ
▪ فراهم كردن امكان مهاجرت به سمت گاز طبیعی
۳) اهداف بلندمدت:
▪ هیدراتهای گازی
▪ تغییرجهت به سمت استفاده از هیدروژن
● هیأت مدیره:
اعضای هیأت‌مدیرهٔ این مجموعه، از میان اعضای انجمن‌های صنعتی سرمایه‌گذار در انگلیس، فرانسه، هلند، ایتالیا و نیز شركت‌های مستقل انتخاب می‌شوند. هیأت‌مدیره در مورد استراتژی، برنامهٔ كاری و بودجه تصمیم‌گیری می‌كند. مدیریت اجرایی یوروگیف توسط یك دبیر عمومی و گروه پشتیبانی مستقر در بروكسل انجام می‌گیرد. هیأت‌مدیره، معمولاً هر سه ماه یكبار، و یا در زمان نیاز، گرد هم می‌آیند. به علاوه جهت پشتیبانی شبكه‌های موضوعی، هر شبكه عضوی در هیأت‌مدیره دارد.