رسالتی بس خطیر

● تأملی در بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مداحان و شاعران
سخنان مهم مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سالروز ولادت با سعادت فاطمه زهرا(س) در جمع مداحان و شاعران مذهبی شایان بررسی و تأمل فراوان است. ایشان در سخنان خود به نکات مهم و ارزشمندی اشاره کردند که عمل به آن، می‌تواند دگرگونی فراوانی در عرصه هیأت‌های مذهبی بیافریند. در این مقاله به بخشی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱) پرسش بنیادین در عرصه ستایشگری اهل‌بیت‌(ع) این است، رسالت ستایشگری و مداحی اهل‌بیت‌(ع) چیست؟
بخشی از سخنان مقام معظم رهبری در آن اجتماع بزرگ ناظر به همین پرسش است: «هیچ مبنای عقلانی و فلسفی و حکمی بدون آبیاری شدن از عاطفه و ایمان قلبی امکان ندارد که رویش پیدا کند و ریشه بدواند و در تاریخ بماند ... شما جای مداح و ذاکر اهل‌بیت(ع) را اینجا ببینید؛ نقش ایمان آفرین، نقش فرهنگ‌ساز، نقش مستحکم کننده پیوند قلبی بین پیروان و بین آن محبوبان؛ یک چنین نقشی است. این نقش، بسیار نقش مهمی است». از این رو مداح موفق، مداحی است که بتواند بر ایمان افراد بیفزاید و بین محبّ و محبوب پیوند قلبی ایجاد کند. پر واضح است این کار به آسانی میسّر نیست؛ کاری است که به تلاش فراوان و اندیشه بسامان نیازمند است. پس ستایشگر اهل بیت(ع) نخست باید به مقوله ایمان در وجود خویش با دقت فراوان بیندیشد و پس از آن، هنر خود را در خدمت ایمان قرار دهد و فرهنگ‌آفرین شود.
۲) «وقتی شعر را می‌خوانیم، به فکر باشیم که از این شعر ما ایمان مخاطبان ما زیاد شود». این جمله مقام معظم رهبری نیز دیدگاه ایشان را در باره هنر متعالی می رساند، هنری که در خدمت ایمان قرار گیرد و باورهای الاهی را در ذهن مخاطب، عمیق‌تر و منسجم‌تر سازد؛ از این رو فایده شعر خوب را چنین برمی‌شمارند: «فایده‌اش این است که بدون این که من و شما ملتفت شویم، تأثیرگذاری‌اش در مخاطب بیش‌تر است ... یک هنر عالی، ولو مخاطب آن هنر تشخیص ندهد که این عالی است، اما تأثیر او در نفس آن مخاطب، تأثیر عمیق‌تری خواهد بود از یک هنر سطحی بازاری». از این رو باید کوشید که ذهن مخاطبان محافل مذهبی را با هنر سلیم و حقیقی آشنا کرد و این، صد البته به همت مسؤولان فرهنگی بستگی دارد. مسؤولان فرهنگی می‌توانند با برنامه‌ریزی کلان، جامعه را به سوی شناخت هنر اصیل هدایت کنند. برنامه‌ریزی حساب شده در تدوین متون درسی مدارس و دانشگاه‌ها، آموزش صحیح زبان و ادب پارسی، آموزش غیر مستقیم شعر و هنر اصیل در صدا و سیما و بهره‌مندی از آثار و ذخیره‌های ادبی و هنری در عرصه شهر و شهرسازی از جمله راه‌کارهای رسیدن به این هدف متعالی است.
۳) از جمله معضل‌های مهم فرهنگی، غفلت از پیشینه‌های فرهنگی است. کشور ما از تمدنی بزرگ و طولانی برخوردار است. تمدنی که با ظهور دین مبین اسلام رنگ و بوی دینی به خود گرفت و در پرتو اسلام، حیاتی دیگرگونه یافت؛ تمدنی که با مهرورزی، دوری از کینه، حمایت از مظلوم، دشمنی با ظالم، امر به معروف و نهی از منکر، صداقت و ... انسی دیرینه دارد.
اصول این فرهنگ و تمدن در هنر ایرانی نمایان است. هنر ایرانی آیینه فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی است؛ هنر ایرانی بازتاب باورها و اعتقادات توحیدی ایرانی است. آنچه گفتیم به این معنا نیست که هرچه در هنر اسلامی آمده است، به قطع، اسلامی و مطلوب است. خیر. گاه در همین هنر نیز رگه‌های غیر اسلامی هم دیده می‌شود که البته حجم ناچیزی را اشغال کرده است. گاه غفلت مسؤولان فرهنگی از این حقیقت سبب شده هنر غربی پا به میدان گذارد و آثار نامطلوب خود را در پی آورد. باز هم این بدان معنا نیست که هر چه از غرب می‌آید، ناپسند است؛ اما غفلت چرا؟ فراموشی پیشینه فرهنگی چرا؟ بی‌مهری به هنر اصیل ایرانی چرا؟
تأسف‌بارتر این که گاه این هجمه در صدا و سیما نیز نمایان می‌شود و باز تأسف‌بارتر این که گاه این مسأله به محافل دینی هم راه می‌یابد و برای این که به عمق این ضایعه پی‌ببرید، درنگی کنید در این سخن رهبر انقلاب: «ما در قدیم از زبان موسیقی‌دان‌های معروف شنیده بودیم که می‌گفتند موسیقی اصیل ایرانی را نوحه‌خوان ها و شبیه‌خوان‌ها حفظ کرده‌اند»؛ موافق خوان، مخالف خوان، علی‌اکبر خوان، قاسم خوان. هر کدام یک دستگاهی را به اینها می‌دادند که باید در آن دستگاه بخوانند. این امر سبب شد که موسیقی نانوشته ایرانی – که نه نُت داشت، نه نوشته داشت و نه چیز دیگری داشت – به دست کسانی برسد که اینها را با نُت و شیوه‌های جدید ثبت و ضبط کنند. حالا جوان امروز، چه خواننده رادیو و تلویزیون – که متأسفانه آنجا از این جهت وضع خوبی هم ندارند – چه خواننده جلسه مداحی، ناگهان بیاید آهنگ‌های اروپایی را – آن هم به شکل غلط و نابلد بنا کند خواندن؛ سبک‌هایی که فرض کنید حالا فلان خواننده غربی یا مقلّد عربِ آن غربی یک وقتی خوانده،‌ ما این را از او یاد بگیریم و بنا کنیم خواندن! که قبل از انقلاب هم متأسفانه همین کارها را کردند. موسیقی اصیل ایرانی را که می‌توانست نوع حلال هم داشته باشد – البته همان موسیقی اصیل یک نوعش هم حرام است؛ فرقی بین ایرانی و غیر ایرانی نیست – همان را هم ضایع کردند. البته پس از انقلاب بهتر شد؛ اما حالا مثلاً مداح یا خواننده ما بیاید در رادیو و تلویزیون به تقلید – آن هم غلط – آهنگ غربی یا آهنگ مجالس لهو را در مجلس ایمان و در مجلس معنویت تکرار کند، این درست نیست؛ این غلط است. نوآوری، درست؛ اما نه این جوری.
۴) محافل و مجالس مذهبی، نقش مهمی در فرهنگ‌سازی دارند و پر واضح است که هرجا این نقش را دارا باشد، همواره مورد هجمه و حیله دشمن واقع خواهد شد؛ از این رو در تهاجم فرهنگی، ایجاد انحراف و تحریف در محافل مذهبی، به قطع مورد نظر دشمن بوده است. تهاجم فرهنگی دشمن در گستره‌های دیگر، ابعاد آشکار و پنهان و روش‌های آسان و پیچیده بسیاری دارد؛ پس در عرصه محافل مذهبی نیز، باید مراقب ابعاد حمله باشیم. آنان که به پدیده‌های اطراف با نگاه ژرف می‌نگرند، ابعاد این مسئله را بهتر می‌یابند. آنان به خوبی درمی‌یابند که دفاع مقدس ما پایان نیافته است! آنان به خوبی می‌پذیرند که جنگ هشت ساله ما پایان نپذیرفته است! بلکه جنگ از ابعاد نظامی، به ابعاد فرهنگی و اعتقادی کشیده شده است؛ پس ستایشگر اهل‌بیت (ع)، باید با سلاح روز وارد این معرکه شود. سلاح او، ایمان و تقوا، باور به اسلام، تلاش فراوان برای ارتقای کیفیت هنرنمایی خود و ... است. این حقیقت شگرف را رهبر فرزانه انقلاب چنین تبیین فرموده‌اند: «شما اینجا نشسته‌اید، خیال می‌کنید که همین‌طور زندگی دارد می‌چرخد. نه آقا! یک جنگ است؛ یک جنگ حقیقی است. الآن بین این جامعه، این نظام، متفکران این نظام، فعالان این نظام در رده‌های مختلف، از جمله خود شما که مداح مجموعه کشور هستید از یک طرف، با یک طرف دیگر، کسانی که می‌خواهند ریشه این ایمان را از این خاک مقدس و از این دل‌های پاک در بیاورند؛ چون فهیمده‌اند آن نظامی، آن بنایی که بر این اساس شکل گرفته، با منافع سودجویانه و زورگویانه و زیاده‌خواهانه اینها سازگار نیست، با دست‌اندازی و سیطره‌طلبی دنیای استکبار بالاخره کنار نخواهد آمد؛ این را فهمیده‌اند».
با تدبر در سخنان پیشین، این پرسش رخ می‌نماید: در عرصه محافل دینی و مذهبی، دشمن چه هدف کلانی را دنبال می‌کند؟ پاسخ این پرسش در کلام رهبر ژرف‌اندیش انقلاب چنین آمده است: «دنبال این‌اند که فکر توحیدی را، فکر ولایت را، محبت اهل‌بیت را، محبت به قرآن را، تعصب و غیرت نسبت به مبانی دینی و اعتقاد به مبارزه با ظلم را، اعتقاد به قبح و زشتی ظلم‌پذیری را از دل این مردم با انواع حیله‌ها بیرون بکشند. انواع و اقسامش را دارند انجام می‌دهند و آن را بیان هم می‌کنند».
۵) «انسجام اسلامی یعنی عصبیت‌های بین‌المذاهبی مسلمان‌ها نباید تحریک شود.» این تعریف انسجام که بر لبان رهبر معظم انقلاب جاری شد، حدود و ثغور اتحاد و انسجام اسلامی را مشخص کرد. وحدت به معنای دست برداشتن از اعتقادات و مسلّمات نیست؛ وحدت به معنای اینکه شیعه، سنی شود یا به عکس، نخواهد بود؛ وحدت به معنای هضم شدن فرق مختلف در همدیگر نیست؛ بلکه اتحاد و انسجام به معنای پرهیز از کارهایی است که عصبیت‌های مذاهب گوناگون اسلامی را تحریک کند و آتش نفاق و کینه را شعله‌ور سازد. از این رو قرائت‌هایی که اتحاد در انسجام را نوعی دست برداشتن از اصول می‌دانند، غلط است؛ برداشت‌هایی که اتحاد در انسجام را نوعی تشریفات می‌دانند، نیز باطل است.
۶) رعایت نکردن مبانی وحدت به چه می‌انجامد؟ اهمیت ندادن به اصول وحدت اسلامی، سرانجام سبب جنگ بین مذاهب و احزاب اسلامی خواهد شد و این، آن چیزی است که دشمنان اسلام – به ویژه آمریکا، اسرائیل و انگلیس – همواره در پی آن‌اند. امروز در عرصه خاورمیانه، شاهد اختلاف بین گروه‌های فلسطینی و لبنانی هستیم و این، آن چیزی است که آمریکا و اسرائیل خواهان آن‌اند. اینک سخنان رهبر فرزانه انقلاب در این‌باره: «الان شما ببینید دو تا گروه فلسطینی در فلسطین دارند با هم می‌جنگند! برای اسرائیل چه از این بهتر؟ به جای اینکه تفنگ‌ها به طرف آنها متوجه شود، علیه همدیگر دارند می‌جنگند! خوب، این خیلی چیز خوبی برای اسرائیل است. چقدر خرج کند، می‌ارزد که یک چنین وضعی پیش بیاید. فرض بفرمایید در لبنان هم یک گروهی پیدا می‌شوند و بنا می‌کنند با یک گروه دیگری مبارزه کردن و جنگیدن. چه نعمتی بزرگ‌تر از این برای اسرائیل و آمریکا! این بهتر است یا اینکه یک گروهی مثل حزب‌الله بیاید جلو، همه هم دنبالش – بعضی از روی دل و ایمان، بعضی هم از روی ترس از افکار عمومی – و اسرائیل را شکست بدهند؟ معلوم است که وضعیت اختلاف برای آنها بهتر است. در دنیای اسلام، قضیه همین است. آیا مسلمان‌های مصر و اردن و عراق و پاکستان و هند و ترکیه و جاهای دیگر، اگر به خیابان‌ها بیایند و به نفع جمهوری اسلامی شعار بدهند، برای آمریکا بهتر است یا کاری کند که اگر در یک مسأله‌ای، ایران اسلامی صدایی بلند کرد، همه این ملت‌ها خاموش بشوند؛ بعضی‌ها اظهار مخالفت هم بکنند؟‌ پیداست دنبال دومی‌اند. چه جوری می‌شود؟ چطور ممکن است این کار؟ خیلی آسان است». و سپس راهکار دشمن را چنین معرفی می‌فرمایند: «کاری کنند که عصبیت‌های شیعه و سنی را زنده کنند. به آنه تفهیم کنند، اینها شیعه‌اند؛ اینها صحابه را سبّ می‌کنند؛ اینها مقدسین شما را چنین و چنان می‌کنند.» و این طعم تلخی است که از میوه تفرقه به ذائقه چشانده می‌شود. از این رو، امروز سبّ صحابه پیامبر(ص) به هرگونه که باشد، در خدمت تفرقه‌سازی دشمن است و این چیزی است که ستایشگران اهل‌بیت(ع) باید هوشیارانه دریابند.
از جمله راهکارهای دشمن برای مبارزه با وحدت، مبارزه با رهبران وحدت‌آفرین و منادیان اتحاد و انسجام اسلامی است. این کار، گاه با چند واسطه از طریق برخی ساده‌انگاران و متعصّبان جاهل انجام می‌شود؛ اما چگونه؟ دشمن این سخن را در زبان آنان می‌اندازد که آنان که منادی وحدت‌اند، به واقع کسانی‌اند که از اصول خود دست کشیده و غیرت دینی را فراموش کرده‌اند! دشمن وحدت را در ذهن آنان، بی‌غیرتی، تفویض امور به طرف مقابل، هضم شدن در آرای گروه‌های دیگر و تسلیم اعتقادات دیگران شدن و سلب حقوق خود وانمود می‌کند؛ از این رو، این افراد به شدت به جنگ با منادیان وحدت می‌روند. اما حقیقت غیر از این است. بسیاری از رهبران وحدت‌آفرین و منادیان وحدت، خود از کسانی بودند که به مذهب و راه خود، عقیده راسخ داشتند و هیچ‌گاه در صدد تسلیم در برابر دیگر اعتقادات برنیامدند. علامه سید محمد حسین شرف الدین – عالم مشهور و مبارز لبنانی – که از منادیان وحدت بود، خود کتاب «المراجعات» را در اثبات ولایت و امامت و خلافت امیرمؤمنان(ع)نگاشت و بر این اعتقاد پای می‌فشرد؛ و این‌گونه بود امام بزرگوار ما، آن‌گونه که رهبر انقلاب او را وصف می‌کند: «امام بزرگوار ما که منادی اتحاد بین مسلمین بود، از همه اینهایی که مدعی‌اند، ولایتش و اعتقادش و عشقش به ائمه(ع) بیش‌تر بود. او بهتر می‌فهمید ولایت را یا فلان آدم عامی که حالا به اسم ولایت کارهای خلاف می‌کند، حرف‌های بی‌ربط می‌زند در مجالس عام و خاصّ؟»
۸) تکلیف چیست؟ با مخالفان و معاندان وحدت چگونه باید رفتار کرد؟ تکلیف را رهبر انقلاب به خوبی تبیین کرده‌اند: «اگر دیدید در جامعه بین شما کسانی هستند که عکس این رفتار می‌کنند، آنها را طردشان کنید؛ مخالفت خودتان را به آنها ابراز و اعلام کنید؛ اینها ضربه می‌زنند، ضربه می‌زنند، ضربه‌ای به اسلام می‌زنند، ضربه‌ای به تشیع می‌زنند، ضربه‌ای به جامعه اسلامی می‌زنند.»
۹) وحدت به نفع چه کسی است؟ برخی مخالفان وحدت، این‌گونه وانمود می‌کنند که وحدت به نفع عده‌ای خاص با منافع معلوم است! آنان چنین وانمود می‌کنند که منادیان وحدت، برای ارتباط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بهتر و در نتیجه دریافت سود بیش‌تر در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، دم از وحدت می‌زنند! اما این‌گونه نیست؛ وحدت به نفع همه مسلمانان است. وحدت به نفع جمهوری اسلامی ایران و مردم شریف این کشور است. آنچه باعث سرافرازی امروز جمهوری اسلامی ایران در عرصه جهان شده، همان وحدت کلمه‌ای است که امام(ره) بر آن تأکید داشتند و صد البته اگر این اتحاد و انسجام، در میان امت اسلام نهادینه شود، کمر استعمار پیر و استکبار جهانی شکسته خواهد شد؛ از این رو مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «امروز وحدت اسلامی به نفع نظام اسلامی است؛ به نفع جمهوری اسلامی است. علیه این جهت‌گیری کردن به نفع آمریکاست، به نفع صهیونیست‌هاست، به نفع همان گردن‌ کلفت‌هایی است که در دنیای اسلام جیب‌هایشان را از دلارهای نفتی پر کردند و دلشان نمی‌خواهد که عنصری مثل جمهوری اسلامی، مثل ملت ایران اصلاً وجود داشته باشد».
جان کلام اینکه مسؤولیت مداحان در روزگار ما، مسؤولیت خطیری است. ستایشگران آستان اهل‌بیت(ع) در روزگار ما باید بتوانند عاطفه دینی و ایمان اسلامی را به دل‌های شیفته مردم ببرند و پیام اسلام و قرآن را به جان‌های مشتاق برسانند. آنان باید بکوشند که ضمن نوآوری در عرصه‌های گوناگون، از تحریف و انحراف در این عرصه جلوگیری کنند؛ یعنی آنان باید بکوشند تا مرز بین «ابداع» و بدعت را باز شناسند تا بتوانند رسالت خویش را به خوبی انجام دهند. مسؤولیت خطیر دیگر آنان‌ رعایت مصالح دنیای اسلام، ایجاد روح اتحاد و انسجام و پرهیز از تحریک عصبیت‌های مذهبی و فرقه‌ای است. این راه، همان راه اهل‌بیت(ع) است؛ چنان‌که فاطمه زهرا(س) در خطبه خود در مسجد مدینه فرموده است: «و جعلَ ... طاعتنا نظاما للمله و ولایتنا اماناً من الفُرقه؛ و خداوند طاعت ما اهل‌بیت را باعث وحدت و نظام‌یافتگی ملت و ولایت ما را ایمنی از تفرقه قرار داد».

منبع : خبرگزاری رسا