چهارشنبه, ۱۸ مهر, ۱۴۰۳ / 9 October, 2024
مجله ویستا
نقش ریزمغذی ها در سلامتی
حدود ۳۰ سال‌قبل سؤتغذیه فقط مفهومی معادل‌كمبود دریافت پروتئین و انرژی‌داشت، اما امروزه نگرش جهان به معنی‌سؤ تغذیه تغییر كرده است; علاوه برپروتئین و انرژی گستره وسیعی ازكمبود ریزمغذیها را نیز شامل میشود.كمبود ید در دوران بارداری و اثر آن‌در ایجاد كریتنیسم و تأخیر در نموذهنی نوزاد، كمبود آهن و تأثیرات آن‌در ایجاد كم خونی و نقص تكامل‌مغزی و كمبود ویتامین A و ایجادشبكوری و كمبود روی در دوران‌بارداری و شیرخوارگی و تأثیری كه به‌صورت كاهش وزن هنگام تولد، تأخیردر رشد كودكان و كاهش تركیبات‌ایمنی‌زا افزایش بار ابتلا به بیماریهای‌عفونی و حتی احتمال افزایش مواردمرگ و میر كودكان دارد، همگی‌نمونه‌های بارزی از سؤ تغذیه هستند واهمیت پرداختن بیش از پیش كمبودریزمغذیها را می‌رسانند.
همچنین بر اساس گزارشهای سازمان‌جهانی بهداشت مشخص شده است‌بیش از ۲ میلیارد نفر از مردم جهان‌مبتلا به كم خونی هستند و حدود ۳/۷میلیارد نفر كمبود آهن دارند. كمبودمتوسط روی تا حدود ۳۰ درصدمی‌باشد. بیش از ۱۰۰ میلیون كودك دردنیا از كمبود ویتامین A رنج می‌برند.
بررسی مصرف در ایران در سالهای‌گذشته نشان داده است كه ۹۰ درصد ازجمیعت روستایی و ۲۰ درصد ازجمعیت شهری، ویتامین A كمتری‌نسبت به توصیه جهانی در رژیم غذایی‌خود دریافت می‌كنند.
● تعریف:
ریزمغذیها شامل ویتامین و املاح‌می‌باشند كه در مقایسه با كربوهیدراتها،پروتئین‌ها و چربی‌ها به مقادیر جزئی‌برای فرآیندهای متابولیكی بدن‌ضروری هستند. كمبود برخی از انواع‌ریزمغذیها به ویژه كمبود ید، آهن وویتامین A از مشكلات شایع تغذیه‌ای‌است. در كشور ما نیز شواهد موجودحاكی از آن است كه كمبود ید واختلالات ناشی از آن و فقرآهن وكم‌خونی ناشی از آن مشكلات عمده‌تغذیه‌ای در گروههای آسیب‌پذیر ازجمله كودكان زیر ۵ سال است و كمبودویتامین‌های A و D در برخی ازمناطق كشور وجود دارد.
● كمبودهـــــــــــای شایع‌ریزمغذیها و آثار آنها:
۱) یــد:
ید به طور عمده در غدد تیروئیدوجود دارد و عمل اصلی آن با حضوردو هورمون T۳ و T۴ است و برای‌تكامل و عملكرد طبیعی بدن، مغز ودستگاه عصبی، حفظ گرمای بدن وانرژی ضروری است. كمبود یدعوارضی مانند نازایی، سقط جنین،تولد نوزاد مرده، ناهنجاری‌های‌مادرزادی، عقب ماندگی‌های ذهنی‌گواتر و كریتنیسم را به دنبال دارد.عواقب كمبود ید در دوران جنینی‌شدیدتر است.
▪ منابع غذایی یـد:
مهمترین منبع‌طبیعی ید در مواد غذایی دریایی مثل‌ماهی آب‌های شور، صدف و جلبك‌دریایی هستند. گیاهانی كه در سواحل‌دریا می‌رویند منابع خوب ید می‌باشند،اما مواد غذایی كه دور از دریا رشدمی‌كنند ید كمی دارند.
در كشور ما آب و خاك فاقد یدهستند، بنابراین هیچ كدام ازمحصولات غذایی قادر به تأمین یدمورد نیاز بدن نمی‌باشند. مطمئن‌ترین‌راه برای تأمین ید كافی استفاده ازنمك یددار است.
۲) آهن:
آهن در ساختمان هموگلوبین وبیوگلوبین و بعضی از آنزیم‌ها شركت‌دارد. كمبود آهن و كم خونی ناشی ازآن جمله مشكلات اساسی بهداشت‌عمومی در دنیا به شمار می‌رود كه آثارنامطلوب آن بر تكامل جسمی ورفتاری و كاهش بازده كاری افراد به‌اثبات رسیده است. تأمین آهن موردنیاز كودكان در سال اول زندگی توجه‌خاصی را لازم دارد. میزان آهن شیرمادر كم است اما قابلیت جذب بالایی‌دارد و ذخیره آهن شیرخوار و آهن شیرمادر، نیاز شیرخوار را در ۴ تا ۶ ماه‌اول زندگی تأمین می‌كند. از شش‌ماهگی به بعد با كاهش ذخیره آهن نیازكودك به مقدار قابل ملاحظه‌ای‌افزایش می‌یابد.
▪ منابع غذایی آهن:
در مواد غذایی دونوع «آهن هم» و «غیرهم» وجود دارد.آهن «هم» در گوشت قرمز، ماهی، مرغ‌و جگر وجود دارد. آهن «هم» ازقابلیت جذب بالایی برخوردار است ودر حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد آن جذب‌می‌شود. آهن غیر هم در منابع گیاهی(مانند غلات، حبوبات) سبزیحات سبزتیره (مثل اسفناج و جعفری)، انواع‌مغزها: (پسته، بادام، گردو و فندق).انواع خشكبار (برگه هلو، زردآلو، خرماو كشمش) و همچنین زرده تخم‌مرغ‌وجود دارد. جذب آهن غیر هم شدیداتحت تأثیر تركیب رژیم غذایی قرارمی‌گیرد و در صورت وجود كاهش‌دهنده‌های جذب آهن مانند نیتات،اگزالات و تائن‌ها به مقدار زیادی‌كاهش می‌یابد. جذب آهن غیر هم دربهترین شرایط ۳ تا ۸ درصد است.وجود موادغذایی حاوی ویتامین Cجذب آهن غیر هم را چند برابر افزایش‌می‌دهد.
ـ عوامل متعددی در بروزكمبود آهن نقش دارندكه عبارتند از:
رژیم غذایی فاقد از آهن، از دست‌دادن خون، افزایش نیاز به آهن دردوران كودكی، نوجوانی و بارداری‌های‌مكرر و با فاصله كم، ابتلای مكرر به‌بیماریهای عفونی، محرومیت از شیرمادر، شروع نكردن به موقع تغذیه‌تكمیلی و یا نامناسب بودن غذای‌كودك.
جهت پیشگیری از كمبود آهن دادن«قطره آهن» از پایان شش ماهگی و یاهمزمان با شروع تغذیه تكمیلی تا پایان۲۴ ماهگی و برای شیرخوارانی كه باوزن كمتر از ۲۵۰۰ گرم متولدمی‌شوند، از زمانی كه وزن آنها به دوبرابر وزن هنگام تولد می‌رسد تا پایان۲۴ ماهگی توصیه میشود. همچنین‌مادران باردار باید از پایان ماه چهارم‌بارداری تا ۳ ماه پس از زایمان روزانه‌یك عدد قرص سولفات فرو مصرف‌نمایند.
۳) ویتامین A:
به گروهی از تركیباتی‌اطلاق می‌گردد كه به طور كلی به دودسته ویتامین A (رتینوئیدها) و پیش‌سازهای ویتامین A (كاروتیفوئیدها)تقسیم می‌شوند; از جمله نقشهای‌حیاتی ویتامین A در بدن پیشگیری ازبروز عفونت، كمك به سلامت پوست وبافتهای مخاطی دهان، دستگاه گوارش،مجاری تنفسی و چشمها و تأمین رشدكودكان است. در دهه‌های اخیر اهمیت‌ویتامین A در محافظت كودكان علیه‌كوری شناخته شده است.
▪ منابع غذایی:
ویتامین A در موادغذایی حیوانی و پیش ساز آن درموادغذایی گیاهی وجود دارد. شیرپرچربی، خامه، كره، پنیر پرچرب وزرده تخم مرغ، منابع خوب ویتامین Aهستند. جگر، منبع غنی ویتامین Aاست. مصرف جگر هفته‌ای یا ده روزیك بار می‌تواند میزان نیاز به ویتامینA را طی یك هفته تأمین نماید.سبزیها و میوه‌های زرد، نارنجی، قرمزو سبز تیره منبع خوب كارتیفوئیدهاهستند.
▪ علل كمبود ویتامین Aعبارتند از:
دسترسی نداشتن به غذای كافی به‌علت فقر و پایین بودن سطح درآمد،موجود نبودن موادغذایی حاوی‌ویتامین A در منطقه، محدودیت‌چربی در برنامه غذایی روزانه، كاهش‌جذب مثلا در موارد سؤ جذب، افزایش‌نیاز دورانهای مختلف زندگی مثلابارداری و شیردهی، عدم تغذیه كودك‌با شیر مادر، تغذیه كمكی نامناسب،ابتلای مكرر به بیماریهای عفونی.
۴) روی:
روی به طور گسترده اما نابرابردر گیاهان و حیوانات و انسان وجوددارد. بیشترین غلظت آن در بدن دراستخوانها، كبد، مو، پوست و غده‌پروستات است.
كمبود روی با علایمی نظیر كوتاهی قد،كم خونی خفیف، تأخیر و كندی رشد،تأخیر بلوغ جنسی، نقص در حواس‌چشایی و بویایی، تأخیر در بهبودزخمها، اختلالات رفتاری، نقص ایمنی‌همراه است.
▪ منابع غذایی:
روی در تمام‌موادغذایی حیوانی و گیاهی كه منبع‌جذب پروتئین هستند وجود دارد.منابع غنی آن عبارتند از: صدف،گوشت‌ها، گوشت مرغ، تخم مرغ،حبوبات و بادام زمینی، موادغذایی لبنی‌و غلات سبوس دار، سبزیهای سبز تیره‌و زرد تیره مقادیر خوبی روی به بدن‌می‌رسانند. میوه‌ها و سایر سبزیها مقداركمی از این عنصر را دارند. روی‌موجود در موادغذایی حیوانی نسبت به‌روی موجود موادغذایی گیاهی بهترجذب میشود.
▪ علل كمبود روی عبارتنداز:
دریافت كم روی از برنامه غذایی‌روزانه، افزایش از دست دهی روی ازطریق دستگاه گوارش یا ادراری‌كودكان مبتلا به سؤ تغذیه پروتئین وانرژی.
۵) ویتامین D:
یكی از منابع خوب«ویتامین D» نور خورشید است كه ازطریق تابش مستقیم خورشید برپوست بدن به دست می‌آید. پوشیدن‌لباس، دود، گرد و غبار، شیشه پنجره،هوای ابری و كرمهای ضد آفتاب مانع‌رسیدن اشعه ماورای بنفش به بدن وتبدیل پیش سازها به ویتامین Dمی‌شوند.
افرادی كه شب كار هستند و روزهامی‌خوابند، كسانی كه در آب و هوای‌سرد زندگی می‌كنند و مجبورند داخل‌منزل بمانند، افراد ناتوان كه در معرض‌نور خورشید قرار نمی‌گیرند واشخاصی‌كه تمام سطح بدن خود را با لباس‌می‌پوشانند، بیشتر به منابع غذایی‌حاوی ویتامین D نیاز دارند.
موادغذایی به طور طبیعی مقدار كمی‌ویتامین D دارند. ماهی‌های چرب مثل‌ساردین و روغن كبد ماهی منابع غذایی‌غنی از ویتامین D هستند. كمبودویتامین D منجر به كاهش جذب‌كلسیم میشود. بیماری راشیتیسم ازجمله عوارض كمبود ویتامین D می‌باشد.
میزان ویتامین D مورد نیازشیرخواران و كودكان روزانه ۴۰۰واحد است. بنابراین توصیه می‌شودقطره A+D یا مولتی ویتامین از روزپانزدهم پس از تولد تا یك سالگی به‌آنان داده شود. استفاده از نور مستقیم‌آفتاب (نه از پشت شیشه) به مدت ۱۰دقیقه در روز به طوری كه صورت ودست و پای كودك در معرض آفتاب‌قرار گیرد نیز توصیه میشود.
نویسنده مطلب :رضا دهقان
به نقل از سایت پزشکان بدون مرز
به نقل از سایت پزشکان بدون مرز
منبع : abcdiet
وایرال شده در شبکه‌های اجتماعی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست