ابعاد ومثبت و منفی گزارش البرادعی

آخرین گزارش البرادعی حاوی ابعاد مثبت و منفی بود. البرادعی اعلام کرد که آژانس قادر به راستی آزمایی در مورد برنامه هسته‌ای ایران است، تمام مواد هسته‌‌ای ایران تحت کنترل آنها است و داده‌های موجود با یافته‌های آژانس مطابقت می‌کند. اینها بیانگر فلسفه اصلی همکاری ایران با آژانس است. این یکی از نکات مثبت این گزارش بود که در بخش‌های پایانی گزارش ذکر شده بود و همین نشان می‌دهد که وقتی آژانس اعلام می‌کند که امکان همکاری و ادامه کار با ایران وجود دارد پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران از نظر آنها بحرانی نیست. آژانس در مورد برخی از کشورها در گزارش‌های خود اعلام می‌کند که به بن‌بست رسیده‌ است و امکان ادامه کار ندارد. به این ترتیب لحن و شیوه تنظیم گزارش البرادعی نشان دهنده این موضوع است که برنامه هسته‌ای ایران از نظر آنها مشکلی ندارد و ایران تمایل جدی به شفاف‌سازی و حل مسائل باقیمانده را دارد.
اما بعد دوم این گزارش شامل تحلیلی‌ترین بخش‌های آن است مبنی بر آنکه آمریکایی‌ها آژانس را تحت فشار قرار داده‌اند و ایران به خاطر یکسری مطالعات ادعایی که اسناد آن هم به ایران تحویل نشده است به عدم همکاری متهم شده است. البرادعی تا کنون ۱۳ گزارش از فعالیت های هسته ای ایران ارائه کرده که با توجه به محتوای گزارش اخیروتحولات جاری مرتبط با موضوع هسته ای ایران باید این گزارش را مهمترین آنها برشماریم چرا که به لحاظ شکلی اهمیتی بیش از گزارش های سابق دارد.
در این گزارش تلاشی ویژه پیگیری شده تا با برجسته سازی موضوع مطالعات ادعایی در چارچوب برنامه ای از قبل تدوین شده، موضوع فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران با اهداف نظامی پیوند داده شود و همین مسئله باعث می شود هر چند که حدود ۱۷ مورد کلیدی در خصوص همکاری های ایران و اثبات صلح آمیز بودن بودن فعالیت های کشورمان در این گزارش مطرح شده اما در مجموع، نتوانیم جمع بندی مثبتی از این گزارش ارائه کنیم.مجموع تحولات اخیر حول محور مسئله هسته ای ایران نشان از آن دارد که جریانی با اتکا بر گزارش اخیر البرادعی سعی دارد تا نقطه عزیمتی برای اعمال مدیریت فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی ایران را ایجاد نماید و ایالات متحده نیز در همین چارچوب تلاش خواهد کرد تا ضمن ایجاد فضای سیاسی ضد ایرانی در چند جهت، تهران را به پذیرش یکی از دو خواسته خود مجبور کند. البته این گزارش به بخشی از همکاری‌ها شامل گزارش ۱۱۷ صفحه‌ای اشاره دارد اما در اینجا نکات منفی وجود دارد که آنها خواستار ساز و کاری هستند که بر اساس آن ایران بتواند شفاف سازی کند. شش مورد مساله باقیمانده میان ایران و آژانس در چارچوب مدالیتی طبق توافقات یکبار برای همیشه به طور کامل حل و فصل شده است. این مطالعات ادعایی از سوی آژانس و آمریکا اصلا قابل اثبات نیست چون در همه کشورها تحقیقات و مطالعاتی در مورد موضوعات مختلف در حال انجام است و به صرف انجام مطالعه در موضوعی نمی‌توان کشوری را متهم به انحراف از مقررات آژانس کرد.
آژانس هم بارها اعلام کرده‌ است که قادر نیست اعلام کند این مطالعات می‌تواند قطعا راجع به فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران باشد و نمی‌تواند به طور قطع در خصوص این موضوع اظهار نظر کند. این مطالعات ادعایی در مورد فعالیت‌های ۷۰ کشور جهان هم ذکر می‌شود و تنها به ایران اختصاص ندارد پس نمی‌توان صرف وجود مطالعات ادعایی را دلیل انحراف کشوری از برنامه‌ها هسته‌ای صلح آمیز دانست. اصلا دلیلی وجود ندارد که این مطلب بزرگنمایی شود و روی آن بیش از اندازه تبلیغ شود. از این موارد گذشته گزارش اخیر البرادعی دارای موضوع جدیدی نیست و اصلا این گزارش آنقدر که رسانه‌های صهیونیستی در مورد آن تبلیغ می‌کنند منفی نیست. این بخش‌ها از گزارش البرادعی صرفا خوراک تبلیغاتی برای رسانه‌های غربی را فراهم می‌کند و هیچ ارزش حقوقی ندارد. مثلا البرادعی می‌گوید ایران در مورد مطالعات ادعایی نتوانسته است آنطور که آژانس انتظار داشته است، پاسخ دهد. در صورتی که بر اساس مقررات آژانس ایران متعهد به پاسخگویی در مورد این موارد نیست. خود مطالعات ادعایی گویای این واقعیت است که «ادعاهایی» مطرح است و جمهوری اسلامی ایران نباید در مقابل هر ادعایی پاسخگو باشد.
بعد سوم این گزارش مربوط می‌شود به خواسته‌هایی که قطعنامه‌های ۱۸۰۳ از ایران خواسته بود. در آن قطعنامه‌ها شورای امینت از ایران خواسته بود که فعالیت‌های غنی‌سازی را تعلیق کند که بعد اعلام می‌کند ایران در این زمینه همکاری نکرده است.
از نظر حقوقی تنها بعد اول گزارش البرادعی اهمیت دارد که همچنان به همکاری ایران با آژانس تاکید دارد و بعد دوم و سوم ارزشی ندارد و خیلی هم برای اعضای شورای حکام که اول مهر نشستی برگزار خواهند کرد محلی از اعراب نخواهد داشت. جمهوری اسلامی ایران به سوالات اصلی هم پاسخ داده است. در گزارش البرادعی هم نقض موضوع مطالعات ادعایی هم مطرح شده است و از اینکه آژانس نمی‌تواند اصل این اسناد را در اختیار ایران قرار دهد ابراز تاسف کرده و تصریح می‌کند که این مطالعات ادعایی دارای قوام و سند محکمی نیست. این گزارش همچنین می‌افزاید به این دلیل که این اسناد در اختیار ایران نیست این کشور نمی‌تواند پاسخ شفافی بدهد. اینها مبانی حقوقی ایجاد می‌کند وقتی سند اتهامی به ایران داده نشده است چگونه می‌توان از این ادعاها دفاع کرد. چنین ادبیاتی در گزارش البرادعی قابل پذیرش نیست و شورای حکام برای تصمیم گیری در مورد این موارد نمی‌تواند تصمیم گیری کند. در هر صورت شورای حکام احتمالا طبق سنوات گذشته بیانیه‌ای صادر خواهد کرد ولی این مطالعات ادعایی وزنی علیه ایران نخواهد داشت.

عباس خسروانی

منبع : روزنامه رسالت