ذخیره کردن شیر دوشیده شده مادر برای استفاده در منزل برای شیرخواران سالم و طبیعی

● ظروف لازم:
۱. برای ذخیرهٔ طولانی مدت شیرمادر، باید از ظروف با جدار ضخیم مانند ظروف پلاستیکی یا شیشه‌ای استفاده نمود. این ظروف باید یک سرپوش محکم داشته باشند تا هوا در آن نفوذ نکند.
۲. کیسه‌های پلاستیکی که ویژه ذخیره کردن شیرمادر طراحی و ساخته شده‌اند برای ذخیره کوتاه مدت یعنی کمتر از ۷۲ ساعت مناسب هستند. استفاده از این کیسه‌ها برای ذخیرهٔ طولانی مدت شیرمادر توصیه نمی‌شود چون در مقایسه با ظروف با جدار ضخیم‌تر ممکن است شیر خراب شود، نشت کند یا خیلی آسان آلوده شود همچنین ممکن است برخی مواد مهم شیر به‌جدار نرم پلاستیک بچسبند و از بین بروند.
● راهنمائی های عمومی
۱. قبل از دوشیدن شیر با دست یا پمپ دست‌ها را با آب و صابون بشوئید.
۲. ظروف و قطعات شیردوش باید در آب داغ و صابون شسته و سپس آبکشی شوند. در صورت امکان بهتر است از ماشین ظرفشوئی استفاده شود. حرارت بالای آب در ماشین ظرفشوئی ظروف را بهتر تمیز می‌کند. اگر ماشین ظرفشوئی در دسترس نیست وسایل فوق را در آب بجوشانید، جوشاندن به‌ویژه در مواردی که آب در دسترس نیست اهمیت بیشتری داشته و به‌شدت توصیه می‌شود.
۳. شیر را در مقادیر کم ذخیره کنید تا اتلاف شیر نداشته باشید زیرا بیشتر بچه‌ها در هر وعده چیزی حدود ۶۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر می‌خورند بنابراین ذخیره شیر در وعده‌های ۶۰ میلی‌لیتری و ارائه بیشتر شیر اگر باز شیرخوار میل بیشتری به شیرخوردن داشت بهتر است و از اینکه شیر خورده نشده دور ریخته شود جلوگیری می‌کند.
- توجه کنید که ذخیره شیر در مقادیر کم مثلاً ۳۰ یا ۶۰ میلی‌لیتر به‌ویژه برای مواقعی که غیرقابل پیش‌بینی هستند مناسب‌تر است و همین مقدار کم شیر، کودک را تا زمانی که مادر به منزل بیاید و به او شیر بدهد راضی و خوشحال نگه می‌دارد.
- ممکن است لازم باشد چند بار در روز شیر خود را بدوشید تا به مقدار مورد نظر یعنی ۶۰ میلی‌لیتر برسد و سپس همه را با هم در یک ظرف ذخیره کنید ولی به شرطی که شیری را که تازه دوشیده‌اید حداقل به مدت یک ساعت سرد کنید یعنی در قسمت اصلی بدنه یخچال بگذارید و یا در قسمت سردکن در کنار یخ یا کیسه یخ قرار دهید بعد آن را به شیر سرد شده قبلی که همان روز دوشیده‌اید اضافه کنید.
- هیچ‌وقت شیری را که تازه دوشیده‌اید و گرم است به شیر فیریز شده قبلی اضافه نکنید زیرا ممکن است بخشی از شیر فریز شده را ذوب کند.
- شیر دوشیده شدهٔ هر روز را جدا از شیر روز دیگر بگذارید.
- همه حجم ظرف را پر از شیر نکنید، فضائی را در بالای ظرف خالی بگذارید چون حجم شیر در اثر یخ زدن بیشتر می‌شود.
- برای نوشتن تاریخ دوشیدن شیر، در صورت امکان از جوهر و بر چسب ضد آب استفاده کنید.
- تاریخ دوشیدن شیر را روی برچسب بنوسید و اگر شیر را به مهدکودک می‌برید نام کودکتان را هم در آن اضافه کنید.
- اطلاع داشته باشید که شیر در طی ذخیره شدن ممکن است یکنواخت نباشد چون شیر هموژنیزه نیست، چربی شیر به قسمت بالای شیر می‌آید و به نظر ضخیم‌تر و سفید می‌رسد. قبل از اینکه آن را به کودک بدهید اگر خیلی آرام ظرف محتوی شیر را تکان دهید قسمت چرب با بقیه شیر مخلوط شده و محلول یکنواخت می‌شود از تکان دادن شدید ظرف شیر اجتناب کنید.
- رنگ شیر از روزی به روز دیگر متفاوت است و به رژیم غذائی مادر بستگی دارد ممکن است آبی، زرد و یا قهوه‌ای باشد. همچنین بوی شیر فریز شده مادر نسبت به شیر تازه فرق دارد. اگر شیرخوار شیری را که رنگ یا بوی آن فرق کرده می‌خورد دلیلی ندارد که از مصرف آن خودداری نمائید.
● راهنمای ذخیره شیر
شیر دوشیده شدهٔ مادر در حرارت معمولی اتاق (۲۵ درجه سانتی‌گراد) برای ۶ تا ۸ ساعت قابل نگهداری است. درجه حرارت بیش از ۲۵ درجه سانتی‌گراد برای نگهداری شیر مناسب نیست. شیر دوشیده‌شده را اگر می‌خواهید در اتاق نگه‌دارید حتماً باید سرپوش داشته باشد و در سردترین محل ممکن گذاشته شود. پوشاندن ظرف شیر با یک حوله سرد، شیر را خنک نگه می‌دارد.
- شیر را می‌توانید در کنار کیسهٔ یخ به‌مدت ۲۴ ساعت نگهداری کنید.
- شیر دوشیده شده مادر در یخچال در ۴ درجه‌سانتی‌گراد تا ۵ روز سالم می‌ماند شیر را در قسمت عقب بدنه اصلی یخچال قرار دهید یعنی جائی که از همه‌جا سردتر است.
- نوع فریزری که در آن شیر نگهداری می‌شود برای شیر فریز شده جدول زمانی دارد. معمولاً بهتر است ذخیره شیر در قسمت عقب فریزر یعنی جائی که درجه حرارت پایدارتر است قرار گیرد. برای نگهداری شیر به‌مدت طولانی از جدول زیر استفاده کنید.
قسمت جایخی یخچال (۱۵- درجه ‌سانتی‌گراد) دو هفته
یخچال فریزر با در جداگانه (۱۸- درجه سانتی‌گراد) ۳ تا ۶ ماه
فریزر صندوقی یا فریزر ایستاده ضدیخ که درآن کمتر باز و بسته می‌شود و حرارت ایده‌آل را حفظ می‌کند (۲۰- درجه‌ سانتی‌گراد)۶ تا ۱۲ ماه
مدارکی وجود دارد که نشان داده‌اند چربی‌های شیر دراثر ذخیره طولانی، به‌مقدار کم کاهش می‌یابند
راهنمائی‌های فوق فقط برای شیرخوارانی است که سرموعد متولد شده و سالم هستند، برای شیرخواران بیمار، بستری و یا نارس راه‌های دیگر و متفاوتی وجود دارد.
● ذوب کردن و یا گرم کردن شیر
۱. اول از شیرهائی که زودتر دوشیده و فریز شده‌اند باید استفاده کرد
۲. شیرخواران ممکن است شیر را سرد یا با حرارت معادل حرارت اتاق و یا گرم بنوشند
۳. شیر ذخیره شده را می‌توان شب قبل از مصرف در یخچال قرار داد و یا خیلی آرام آن‌را گرم کرد مثلاً آن‌را زیر شیر آب‌گرم گرفت و یا در ظرف آب‌گرم آرام آرام تکان داد.
۴. سطح آب ظرف نباید هم‌سطح لبهٔ ظرف شیر باشد و هنگام حرکت دادن ظرف شیر نباید قسمت بالای آن داخل آب شود.
۵. شیر را بعد از ذوب شدن می‌توان تا ۲۴ ساعت در یخچال نگهداشت.
۶. از مایکروویو و یا اجاق گاز برای ذوب کردن شیر نباید استفاده کرد چون ممکن است آنتی‌بادی‌های شیر از بین برود.
- ظرف شیر را باید آرام تکان داد تا چربی شیر دوباره در شیر حل و حرارت آن یکنواخت شود. شیر را نباید جوشاند.
- اگر کودک همهٔ شیری را که ذوب شده است نخورد باقیمانده را باید دور ریخت.
- مانند همهٔ مواد غذائی دیگر شیرمادر هم وقتی ذوب شد یا بخشی از آن ذوب گردیده نباید دوباره فریز شود.

دکتر ناهید عزالدین زنجانی
متخصص اطفال مدیر عامل انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر

منبع : فصلنامه شیر مادر