تاریخ تحلیلی اسلا‌م

دکتر سیدجعفر شهیدی دارای تالیفات، تصنیفات ترجمه‌های بسیاری است که هر کدام از آنها در حوزه‌ای از گستره علم به جوهر قلم مزین گشته و اوراقی از دفتر روزگار را به خود اختصاص داده است. کم نیستند آثار ایشان که امروزه هم در حوزه و هم در دانشگاه تدریس شده و گروه‌های دیگری از مردم با علا‌قه‌ای که به نوشته‌های استاد دارند بسیاری از نوشته‌های ایشان را مطالعه می‌کنند.
در این میان تسلط استادشهیدی بر گستره تاریخ اسلا‌م خود جای سخن بسیار دارد که از احاطه کامل ایشان بر زبان عربی تا فرهنگ عربی و همچنین معاشرت با قرآن حاصل شده است. از مجموع کتاب‌هایی که توسط دکترشهیدی چاپ و در اختیار دوستداران قرار گرفته است هیچکدام به اندازه تاریخ تحلیلی اسلا‌م به خصوص میان دانشجویان رشته‌های علوم انسانی شناخته شده نیست. این کتاب که از ساده‌ترین کتاب‌های نوشته شده در مورد تاریخ اسلا‌م است از همان سال‌های ابتدایی انتشار با استقبال روبه‌رو شد.
تاریخ اسلا‌م از موضوعات مورد علا‌قه بسیاری از محققان و نویسندگان در دنیای اسلا‌م، به خصوص کشورمان بوده که بسیاری را وا داشته است تا در این حوزه قلم بزنند. این حوزه که بنا به تقسیم‌بندی مورخان تا پایان دوره عباسیان امتداد دارد، دوره پر فراز و نشیب تقریبا ۷۰۰ ساله‌ای است که خود را از غار حرا در اطراف مکه به دورترین مناطق آفریقا، اروپا و آسیا کشانده و میلیون‌ها انسان را پیرو خود کرده است. بنابراین در این حوزه نوشتن بسی سخت و نیازمند تسلط فراوان بر آن ارتباط منطقی دادن بین حوادث و مناطق است. دکتر شهیدی در کتاب تاریخ تحلیلی اسلا‌م خود به این مهم دست یازیده و در مجال کم بسیار گفته است. این کتاب که برای سومین بار به زیور طبع آراسته شده است چندی پیش با افزوده شدن مطالب جدید به همت شرکت انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.
تاریخ تحلیلی اسلا‌م نخستین بار در سال ۱۳۶۲ توسط مرکز نشر دانشگاهی انتشار یافت و چندین بار تجدید چاپ شد. در سال‌های اخیر نیز دکترشهیدی با ادامه دادن کتاب خود تاریخ تحلیلی اسلا‌م را وارد حوزه‌های جدیدی کرد؛ به گونه‌ای که آن را به سامان تاریخی خود نزدیک ساخت. این کتاب پس از پرداختن به تاریخ صدر اسلا‌م وارد حوزه تاریخی خود شده و با بررسی مشکلا‌ت و مسائل پیش آمده در صدر اسلا‌م با بررسی سقوط امویان و به قدرت رسیدن عباسیان تا نیمه نخست سده چهارم هجری را مورد بررسی قرار داده است. ‌
چاپ جدید تاریخ تحلیلی اسلا‌م که با همکاری شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و مرکز نشر دانشگاهی منتشر شده، به موقعیت جغرافیایی عربستان و اوضاع اجتماعی - سیاسی آن پیش از اسلا‌م، ظهور اسلا‌م، آغاز درگیری‌ها، خلا‌فت پس از پیامبر (ص)، مسائل دنیای اسلا‌م پس از شهادت حضرت علی‌(ع)، خلا‌فت هر دو شاخه امویان از جمله سلطه مروانیان تا سقوط آنها به دست ابومسلم خراسانی و لشکریان ایرانی و به قدرت رسیدن عباسیان می‌پردازد. ‌
سیدجعفری شهیدی درباره چگونگی شکل‌گیری این کتاب در مقدمه آورده است: سال‌ها پیش کتابی مختصر در تاریخ اسلا‌م نوشتم تا علا‌قه‌مندان به این فن، خاصه دانشجویان را راهنمایی باشد. آنچه در آن کتاب فراهم آمد تحلیل حادثه‌هایی بود که از زمان مبعوث شدن رسول اکرم(ص) تا پایان حکومت امویان پدید آمد، از آن پس بحث ادامه یافت تا به سالیانی چند پس از سده سوم (عصر نخستین دولت عباسیان) کشید. ‌
در یادداشت پشت جلد <تاریخ تحلیلی اسلا‌م> سیدجعفر شهیدی می‌خوانیم: آنچه در این مجموعه فراهم آمده، تنها گزارشی از آنچه رخ داده نیست، در حد توانایی کوشش شده است تا آشکار شود آنچه رخ داد، چرا رخ‌داد و پیامد آن، چه بود. اگر دکتر می‌توانستند بیشتر روی این کتاب کار کنند و حوادث دیگر تاریخ اسلا‌م را مورد نقد و بررسی قرار می‌دادند، به طور قطع به یقین می‌توانستیم، جلوه و تحلیل دیگری از تاریخ اسلا‌م از زبان علا‌مه‌ای که خود در علوم اسلا‌می غور کرده، داشته باشیم.
چاپ سوم <تاریخ تحلیلی اسلا‌م> با شمارگان ۵۰۰۰ نسخه و بهای ۵۰ هزار ریال بر پیشخوان کتابفروشی‌ها و در دسترس علا‌قه‌مندان است.

یوسف ناصری

منبع : روزنامه اعتماد ملی