میکروسکوپ

● میکروسکوپ یعنی چه؟
Micro= ‎كوچك، ریز
Scope=‎ابزار نوری
‏Operating=‎‏ فرایند عمل جراحی
‏Microscope=‎‏ ابزار نوری برای بزرگنمایی تصاویر مربوط به اجسام كوچك
● موارد استفاده
میكروسكوپ قادر به بزرگ نمودن قسمت‌های ریز بدن حین عمل جراحی است. تا معاینه‌های پزشكی به درستی انجام گرفته و فرآیند عمل جراحی با دقت بالایی صورت پذیرد. از آن در آزمایشگه و بزرگنمایی نمونه‌ها نیز استفاده می‌شود.
● فیزیولوژی میكروسكوپ
میكروسكوپ‌ها برای كاربردهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین موارد استفاده میكروسكوپ در جراحی اعصاب افتالمولوژی، جراحی پلاستیك بیماری‌های زنان، گوش و حلق و بینی یا هر ناحیه‌ای از بدن است كه نیاز به بزرگنمایی داشته تا قابلیت دسترسی به آن بالا رود، است.‏
● اساس كار ‏
سه قسمت اصلی میكروسكوپ عبارت است از:
▪ بدنه میكروسكوپ (ساختار اصلی)،‌ منبع نور و پایه میكروسكوپ ‏
بدنه میكروسكوپ از عدسی‌ها، دوربین‌ دو چشمی، شكاف‌دهنده پرتو نور، تغییر دهنده بزرگنمایی، كنترل‌كننده كانون قرارگیری جسم، عدسی شیء و یك اتصال دو طرفه به پایه میكروسكوپ تشكیل یافته و وظیفه انجام انواع بزرگنمایی‌های اپتیك از اجسام كوچك را جهت داشتن تصویری واضح‌تر و بزرگ‌تر از محل انجام فرایند بررسی جسم را به عهده دارد.‏
شكاف‌دهنده اشعه نور، برای ناظر دوم به كار گرفته شده و امكان نصب دوربین و مشاهده تصویر بر روی مانیتور را فراهم می‌ آورد.
▪ منبع نور میكروسكوپ اكثر مواقع به فرم یك منبع نور سرد است كه برروی پایه نصب شده و توسط فیبرهای نازك با هدایت نور به محل مورد نظر، جسم را از طریق دو مسیر متفاوت با كاهش سایه‌های موجود نمایان‌تر می‌سازد.
▪ پایه میكروسكوپ از یك‌سری اتصالات چرخان با قابلیت حفظ تعادل تشكیل شده كه امكان حركت آرام برای قرار گرفتن در بهترین مكان را جهت مشاهده جسم فراهم می‌آورد. همچنین امكان قفل نمودن میكروسكوپ برروی یك تكیه‌گاه فلزی (میله صلب) نیز وجود دارد تا حتی‌الامكان كمترین لرزش ممكن حین استفاده از میكروسكوپ بر روی ناحیه قرار داده شده روی بدن ایجاد گردد.
● میكروسكوپ آزمایشگاهی ‏
اساس كار این میكروسكوپ‌ها بر اساس استفاده از نور مرئی است كه از طریق سیستم عدسی متمركز می‌شود و امكان بزرگنمایی را فراهم می‌آورد. از این میكروسكوپ می‌توان در بخش بیوشیمی، هماتولوژی، سایتولوژی، هیستولوژی و میكروبیولوژی استفاده نمود.
● میكروسكوپ جراحی
از میكروسكوپ جهت بزرگنمایی ساختارهای تحت جراحی (اعصاب، عروق خونی و لنفی، جراحات و ...) در حین عمل استفاده می‌كنند. بسیاری از انواع این میكروسكوپ‌ها دارای ثابت‌كننده هستند كه نیاز به دخالت جراح را به حداقل رسانده، وی می‌تواند بر روی روند جراحی تمركز نماید. اساس كار این میكروسكوپ‌ها مشابه میكروسكوپ‌های آزمایشگاهی است اما قابلیت‌هایی جهت استفاده در محیط اتاق عمل به آن اضافه شده است.
● میكروسكوپ الكترونی
این نوع میكروسكوپ‌ها، بزرگنمایی تا هزار برابر میكروسكوپ‌های نوری ایجاد می‌كند و امكان ایجاد تصویر از سطح زیر مولكولی را فراهم می‌آورد. میكروسكوپ‌های الكترونی دریچه تازه‌ای جهت مطالعات بیولوژی سلولی در نفرولوژی و انكولوژی فراهم آورده است. تشخیص بیماری‌های عفونی (از جمله ‏HIV‏)، عصبی، قلبی، ریوی،‌ پوستی، كبدی، اختلالات خونی و مشكلات متابولیك با این وسایل، تسهیل شده است. میكروسكوپ‌های الكترونی در دو نوع ‏TEM‏ و ‏SEM‏ موجود است.
‏TEM‏ مانند میكروسكوپ نوری عمل می‌كند. با این تفاوت كه به جای نور از بیم الكترونی استفاده می‌كند. به این ترتیب جزئیات بسیاری به تصویر درمی‌آید. كاربرد ‏SEM‏ بیشتر صنعتی است و جهت آزمایش خواص سطح به كار می‌رود.
● ایرادات معمول
وجود حباب‌های هوا یا گردوغبار بر روی نمونه در تصویر اختلال ایجاد می‌كند. استفاده از حلال‌های نامناسب و وسایل نادرست جهت تمیز كردن عدسی‌ها به آنها آسیب می‌رساند و بر روی كیفیت تصویر، اثر منفی می‌گذارد.
منبع نور میكروسكوپ‌های جراحی ممكن است به شبكیه آسیب برساند. در میكروسكوپ‌های الكترونی، حرارت حاصل از بیم الكترون و اثرات شیمیایی آن عامل محدودكننده به شمار می‌آید.‏
● ملاحظات خرید
وسایل جانبی متعددی به همراه میكروسكوپ‌ها از جمله دوربین‌های ویدئویی و انواع فیلترها ارائه می‌شود كه بسته به كاربرد باید خریداری گردد. در مورد میكروسكوپ جرحی مسائل ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است. ضمن اینكه مباحث ارگونومیك نیز باید كاملاً رعایت شود. مقدار بزرگنمایی تصویر از مهم‌ترین مسائلی است كه در هنگام خرید بید در نظر گرفته شود. وزن و شكل میكروسكوپ جراحی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ‏

منبع : ماهنامه مهندسی پزشکی و علوم آزمایشگاهی